- Vai trò của Toà án trong nhà nước pháp quyền Việt Nam. - Luận văn ThS ngành: Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật. - Abstract: Xác định nội hàm của quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền, những đặc điểm của quyền tư pháp, thực hiện quyền tư pháp, cơ quan tư pháp, vị trí trung tâm của toà án trong việc thực hiện quyền tư pháp. - Nghiên cứu một số vai trò quan trọng và nổi bất của toà án trong nhà nước pháp quyền. - Phân tích một số quy định pháp lý về vị trí, vai trò của toà án. - Trên cơ sở những luận điểm đã nêu ra và những đánh giá vai trò của toàn án ở nước ta hiện nay, qua đó đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của toà án trong nhà nước pháp quyền Việt Nam.. - Keywords: Lịch sử nhà nước. - Nhà nước pháp quyền. - Tòa án nhân dân là nơi biểu hiện tập trung nhất của quyền tư pháp, họat động xét xử của Tòa án cũng chính là họat động thể hiện chất lượng họat động và uy tín của hệ thống cơ quan tư pháp và toàn thể bộ máy nhà nước. - trong bộ máy nhà nước đặc biệt là trong quá trình tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay.. - Từ những vấn đề trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài “Vai trò của Tòa án trong nhà nước pháp quyền Việt Nam” làm luận văn thạc sỹ của mình với mong muốn là thông qua việc làm rõ một số vấn đề lý luận và đánh giá vị trí, vai trò của Toà án ở nước ta trong thời gian qua. - Qua đó, luận văn đề xuất phương hướng và một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao vai trò của Toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.. - Trịnh Hồng Dương làm chủ nhiệm hoàn thành năm 1996 “ Vị trí, vai trò và chức năng của Toà án nhân dân trong Bộ máy nhà nước ta qua các thời kỳ cách mạng Việt Nam” MS ĐT, đề tài cấp nhà nước do TS. - Uông Chu Lưu làm chủ nhiệm hoàn thành năm 2006, “Cải cách cơ quan tư pháp, hoàn thiện hệ thống các thủ tục tư pháp, nâng cao hiệu lực xét xử của toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân”. - Trần Huy Liệu “Đổi mới và tổ chức hoạt động của các cơ quan tư pháp theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam”. - Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, việc nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận về vai trò của Toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN vẫn chưa thật đầy đủ, còn nhiều vấn đề phải bàn luận tiếp. - Trên cơ sở đó luận văn đưa ra phương hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.. - Xác định nội hàm của quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền, những đặc điểm của quyền tư pháp, thực hiện quyền tư pháp, cơ quan tư pháp, vị trí trung tâm của toà án trong việc thực hiện quyền tư pháp.. - Từ những tiền đề lý luận trên, Luận văn khẳng định một số vai trò quan trọng và nổi bất của toà án trong nhà nước pháp quyền.. - Luận văn đồng thời phân tích một số quy định pháp lý về vị trí, vai trò của toà án. - Trên cơ sở những luận điểm đã nêu ra và những đánh giá vai trò của toàn án ở nước ta hiện nay, qua đó luân văn đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao vai trò của toà án trong nhà nước pháp quyền Việt Nam.. - Để có tính thuyết phục cho những quan điểm nêu ra, luận văn có sự so sánh với một số quan điểm có tính phổ biến ở các nước tư sản phát triển về vị trí, vai trò của quyền tư pháp, hoạt động xét xử của Toà án trong nhà nước pháp quyền.. - Luận văn là một đề tài nghiên cứu trực tiếp và có tính chất chuyên biệt về vai trò cơ bản của Toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.. - Luận văn sẽ đề xuất được một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao vai trò của toà án trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. - Hoạt động xét xử của Toà án là lĩnh vực thể hiện tập trung nhất của quyền tư pháp. - Thực tế đã chứng minh rằng, trong thực thể quyền lực Nhà nước thống nhất, quyền tư pháp có vị trí đặc biệt quan trọng. - Quyền tư pháp là hoạt động áp dụng pháp luật của toà án theo phương thức tài phán.. - Quyền tư pháp là một bộ phận của hệ thống kiểm tra, kiểm soát xã hội và chỉ được thực hiện khi có vi phạm pháp luật, tranh chấp pháp lý cần đến phán quyết của Nhà nước. - Như vậy, quyền tư pháp mà trọng tâm là quyền xét xử thực hiện chức năng bảo vệ pháp luật của Nhà nước. - Bằng hoạt động xét xử các hành vi vi phạm pháp luật, giải quyết các tranh chấp mâu thuẫn trong đời sống xã hội, hệ thống các cơ quan tư pháp mà trung tâm là toà án ngày càng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong Nhà nước pháp quyền. - A.Vị trí của Toà án trong bộ máy Nhà nƣớc Việt Nam.. - Trong hệ thống các cơ quan nhà nước thì Toà án có vị trí đặc biệt so với các cơ quan Nhà nước nói chung và các cơ quan tư pháp khác nói riêng, thể hiện ở những khía cạnh sau:. - Một là, toà án xét xử nhân danh Nhà nước, căn cứ vào pháp luật của Nhà nước để đưa ra các phán quyết thể hiện trực tiếp thái độ của Nhà nước đối với từng vụ việc cụ thể.. - Trong pháp luật Việt Nam, vị trí của toà án trong bộ máy Nhà nước có những đặc điểm sau:. - Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 (đã được sửa đổi bổ sung năm 2002) và các văn bản pháp luật hịên hành có liên quan đến tổ chức, hoạt động của bộ máy Nhà nước thì địa vị pháp lý của toà án Việt Nam chịu sự tác động của nhóm quan hệ cơ bản sau:. - Trên cơ sở nguyên tắc hiến định “quyền lực Nhà nước thống nhất và thuộc về nhân dân”. - và nguyên tắc “Quốc hội là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất” [1, tr.3] thì Toà án ở nước ta có sự phụ thuộc khá nhiều vào Quốc hội. - các quy tắc tố tụng của Toà án. - Quốc hội quyết định ngân sách hoạt động hằng năm của Toà án.. - Mối quan hệ giữa Tòa án với cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương,. - Để bảo đảm sự thống nhất quyền lực Nhà nước ở địa phương (Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cấp huyện), toà án được tổ chức theo đơn vị hành chính và chịu sự giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương. - Như vậy, trong pháp luật nước ta, toà án có vị trí độc lập tương đối trong bộ máy Nhà nước. - Qua phân tích cho thấy rằng: sự phụ thuộc của toà án vào hệ thống cơ quan quyền lực Nhà nước (Quốc hội và Hội đồng nhân dân) là tương đối lớn.Tính chất trung tâm của toà án trong hệ thống các cơ quan tư pháp chưa được bảo đảm do sự tác động từ phía Viện kiểm sát nhân dân thông qua quyền giám sát hoạt động xét xử tại phiên toà. - Chính những đặc điểm này về vị trí của toà án trong bộ máy Nhà nước đã ảnh hưởng đến hoạt động của toà án, đặc biệt là yêu cầu có tính nguyên tắc hiến định của hoạt động tài phán- toà án phải độc lập chỉ tuân theo pháp luật trong quá trình xét xử.. - Kiểm tra, kiểm soát xã hội là một trong những vai trò, chức năng cơ bản của Nhà nước.. - Nhà nước thực hiện hoạt động này bằng chuẩn mực pháp luật thông qua các cơ quan thực hiện quyền lực Nhà nước. - Bảo vệ pháp luật là chức năng cơ bản của bộ máy Nhà nước. - Toà án là thiết chế trung tâm của quyền tư pháp có vị trí và vai trò đặc biệt trong việc bảo vệ pháp luật. - Trong nhà nước pháp quyền, bảo vệ pháp luật chính là bảo vệ những giá trị công bằng, bình đẳng và dân chủ của xã hội.. - Pháp luật trong nhà nước pháp quyền là hệ thống những giá trị cao đẹp của xã hội dân chủ. - Pháp luật trong nhà nước pháp quyền luôn mang trong mình những nguyện vọng, quyền và lợi ích của mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội. - Dân chủ về chính trị và pháp luật chân chính thể hiện bản chất sâu xa của chế độ xã hội chủ nghĩa- tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. - Vai trò bảo vệ pháp luật của toà án được biểu hiện ở các khía cạnh sau:. - -Toà án áp dụng pháp luật:. - Toà án tuân thủ pháp luật:. - Một trong những đặc điểm cơ bản nhất của Nhà nước pháp quyền nói chung và nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam nói riêng là Nhà nước được tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp và pháp luật, các cơ quan Nhà nước phải tôn trọng và bảo vệ Hiến Pháp, pháp luật. - Toà án là một bộ phận cấu thành nên bộ máy Nhà nước nên quyền hạn, nhiệm vụ và chức năng của toà án được xác định trong Hiến Pháp và các văn bản pháp luật. - Vì thế, toà án tuân thủ Hiến Pháp, pháp luật đặc biệt là tuân thủ các nguyên tắc có tính chất nền tảng về tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước được vận dụng trong lĩnh vực tư pháp, như: Nguyên tắc tính tối thượng của Hiến Pháp và pháp luật trong hoạt động của Nhà nước và đời sống xã hội công dân. - trách nhiệm qua lại giữa Nhà nước và công dân. - quyền lực Nhà nước thống nhất và có sự phân công phối hợp trong việc thực hiện quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp. - là những biểu hiện rõ rệt nhất vai trò bảo vệ pháp luật của Toà án.. - Vì vậy bảo vệ và phát triển các quyền và tự do của con người trong hoạt động xét xử cũng như việc đưa ra mục tiêu hoạt động xét xử phải hướng đến bảo vệ các quyền và tự do của con người là một tất yếu của nền tư pháp, của toà án trong Nhà nước pháp quyền.. - Tòa án là cơ quan thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật nên toà án là một trong những cơ quan Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc thực hiện các cam kết quốc tế mà quốc gia là thành viên. - Do vậy, thẩm quyền xét xử của Tòa án ngày càng được mở rộng và trở thành chủ thể có vai trò trung tâm trong việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hoạt động tuân thủ pháp luật của bộ máy Nhà nước. - Toà án giữ vai trò trung tâm thực hiện quyền tư pháp trong tổng thể quyền lực Nhà nước thống nhất nên tổ chức và hoạt động xét xử của toà án trong Nhà nước pháp quyền phải mang đầy đủ bản chất và những nguyên tắc cơ bản của Nhà nước pháp quyền XHCN, đó là:. - Bảo đảm tính độc lập của toà án.. - Toà án phải thể hiện bản chất của Nhà nước Việt nam là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. - Hoạt động của toà án phải đảm bảo nguyên tắc: "Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp".. - Nhà nước pháp quyền đòi hỏi Toà án phải là cơ quan giữ vị trí trung tâm thức hiện vai trò đảm bảo pháp luật có địa vị thống trị thực sự trong đời sống xã hội, Nhà nước quản lý mọi mặt đời sống xã hội chủ yếu bằng pháp luật. - Toà án trong Nhà nước pháp quyền phải tôn trọng và bảo vệ các quyền và tự do của con người, các quyền công dân được ghi nhận trong Hiến Pháp.. - Hoạt động xét xử phải công khai, nghiêm minh, công bằng, nhân đạo, trách nhiêm trước dân, trước nhà nước.. - Căn cứ vào đối tượng kiểm tra, giám sát thì hoạt động giám sát, kiểm tra hoạt động thực hiện quyền lực Nhà nước ở nước ta có hai loại:. - Hoạt động kiểm tra, giám sát quyết định hành chính, hành vi hành chính của cán bộ, công chức và cơ quan Nhà nước.. - Phƣơng hƣớng cải cách toà án nhằm nâng cao vai trò của toà án trong Nhà nƣớc pháp quyền XHCN Việt Nam.. - Tăng cường sự giám sát của cơ quan dân cử, công luận và nhân dân đối với hoạt động xét xử của toà án.. - Cải cách Toà án trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân là quá trình đổi mới nhằm mục tiêu làm cho tổ chức và hoạt động của Toà án ngày càng thể hiện đầy đủ, đúng đắn bản chất dân chủ, của dân, do dân, vì dân của hoạt động. - Mục đích của luận văn này là xác định một số quan điểm lý luận về vị trí, vai trò của Toà án trong nhà nước pháp quyền XHCN và những biểu hiện trong thực tiễn các vai trò của Toà án. - Qua đó đưa ra những phương hướng nâng cao vai trò của Toà án phù hợp với các yêu cầu, đòi hỏi của Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân.. - Đảm bảo toà án thực hiện các vai trò trong nhà nước pháp quyền XHCN thì yếu tố đầu tiên là phải xây dựng và hoạt thiện chính sách, pháp luật hình sự, dân sự và tố tụng toà án đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, dễ hiểu và dễ thực hiện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân dễ dàng tiếp cận với hoạt động xét xử khi có nhu cầu.. - Xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển đội ngủ thẩm phán có trình độ pháp luật cao, đáp ứng các yêu cầu của hoạt động xét xử trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và đòi hỏi của công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân.. - GS.TS Nguyễn Đăng Dung (2005) Thể chế Tư pháp trong nhà nước pháp 9. - GS.TS Nguyễn Đăng Dung (2006), Nhà nước và trách nhiệm của nhà 11. - nhà nước và pháp luật, Nxb Tư pháp, Hà Nội. - của Toà án nhân dân trong bộ máy nhà nước ta qua các thời kỳ cách mạng Việt Nam”. - Quyễn 1, Toà án nhân dân tối cao, Hà Nội.. - dựng nhà nước pháp quyền XHCN đối với họat động xét xử của Tòa án, 25. - Nguyễn Thị Hồi (2005), Tư tưởng phân chia quyền lực nhà nước với 29. - việc tổ chức Bộ máy nhà nước ở một số nước, Nxb Tư pháp, Hà Nội 30. - thống pháp luật đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN vủa dân, do dân, 35. - Tư pháp theo hướng xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, Luận án TS, Đại học Luật Hà Nội. - nhà nước pháp quyền Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội. - Hồ Chí Minh (2005), Bàn về nhà nước và pháp luật, Nxb Chính trị quốc 59. - Đổ Mười, (1991), Sửa đổi Hiến pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền. - Đổ Nguyên Phương, Xây dựng nền dân chủ XHCN và nhà nước pháp quyền, Nxb Tư pháp, Hà Nội. - Lê Kim Quế (1981), Tìm hiểu Bộ máy nhà nước- Toà án nhân dân, Nxb. - Bùi Ngọc Sơn (2005), Góp phấn nghiên cứu Hiến pháp và nhà nước pháp quyền, Nxb.. - Josef Thesing, Nhà nước pháp quyền pháp quyền. - Đoàn Trọng Tuyển (2004), Cải cách hành chính và công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. - Đào Trí Úc (2004), Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt 85. - pháp luật hình sự của Tòa án từ góc độ lịch sử, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 06.