- Thế nào là dạy học dự án?. - Dự án: Thuật ngữ dự án, tiếng Anh là project, có gốc tiếng la tinh là projicere có nghĩa là phác thảo, dự thảo, thiết kế.. - Khái niệm dự án được sử dụng phổ biến trong thực tiễn sản xuất, kinh tế, xã hội, đặc trưng của nó về cơ bản là tính không lặp lại của các điều kiện thực hiện dự án. - Khái niệm dự án ngày nay được hiểu là một dự định, một kế hoạch, trong đó cần xác định rõ mục tiêu, thời gian, phương tiện tài chính, vật chất, nhân lực và cần được thực hiện nhằm đạt mục tiêu đề ra. - Dự án được thực hiện trong những điều kiện xác định và có tính phức hợp, liên quan tới nhiều yếu tố khác nhau. - Khái niệm dự án đã đi từ lĩnh vực kinh tế, xã hội vào lĩnh vực giáo dục, đào tạo không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát triển giáo dục mà còn được sử dụng như một phương pháp hay hình thức dạy học. - Từ đó tư tưởng dạy học theo dự án lan sang Pháp cũng như một số nước châu Âu khác và Mỹ, trước hết là trong các trường đại học và chuyên nghiệp.. - Khái niệm dạy học dự án Có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về dạy học dự án được nhiều tác giả. - Dạy học dự án được nhiều tác giả coi là một mô hình dạy học vì khi thực hiện một dự án, có nhiều phương pháp dạy học cụ thể được sử dụng. - Vậy, dạy học dự án là một mô hình dạy học lấy hoạt động của học sinh làm trung tâm. - Kiểu dạy học này phát triển kiến thức và kĩ năng của học sinh thông qua quá trình học sinh giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn bằng những kiến thức theo nội dung môn học – được gọi là dự án. - Dự án đặt học sinh vào vai trò tích cực như: người giải quyết vấn đề, người ra quyết định, điều tra viên hay người viết báo cáo. - Học theo dự án đòi hỏi phải nghiên cứu và thể hiện kết quả học tập của mình thông qua các sản phẩm lẫn phương thức thực hiện. - Khác với dạy học trên cơ sở vấn đề là tìm giải pháp và tiến hành giải quyết các vấn đề đó đang tồn tại trong thực tiễn, còn dạy học dự án hướng tới giải quyết một vấn đề nhưng vần đề cần giải quyết hoặc chưa xảy ra hoặc chưa thu hút được sự quan tâm của những đối tượng liên quan. - Dự án là sự thúc đẩy cho vấn đề xảy ra sớm hơn trong sự chủ động đón nhận và giải quyết nó. - Dự án có thể thực hiện trong phạm vi lớp học hay vượt ra ngoài khuôn khổ lớp học, có thể kéo dài một vài tiết học, thậm chí một vài tuần, vài tháng tùy thuộc quy mô, tính chất của dự án. - Bạn đừng lo lắng quá vì điều này, bởi thực hiện một dự án dài hay ngắn đều thu hút cao độ của số đông học sinh, là cách tốt nhất để nuôi hứng thú học tập và làm giảm áp lực tâm lí cho học sinh trong kiểu học tập trong mô hình truyền thống. - Dạy học dự án không đặt nặng mục tiêu dạy kiến thức mà xuất phát từ nội dung học giáo viên khéo léo đưa ra một dự án hấp dẫn, kích thích được người học tham gia thực hiện. - Mục tiêu của dạy học dự án 1.2.1. - Dạy học dự án có ưu thế đặc biệt trong việc thực hiện hóa các mục tiêu này: Học sinh trong quá trình thực hiện dự án toàn quyền quyết định phương tiện và cách thức hoạt động, phải hợp tác cao độ trong sự hiểu biết điểm mạnh của từng thành viên trong nhóm, phải biết tranh luận và biết lắng nghe, phải biết tự kiểm tra, đánh giá và tự điều chỉnh hoạt động, phải huy động tối đa khả năng tích hợp công nghệ vào sản phẩm học tập của nhóm…. - Đặc điểm của dạy học dự án. - Dạy học dự án làm cho nội dung học trở nên có ý nghĩa thực tiễn. - Học sinh đóng vai trò thực hiện hành vi của những người đang hoạt động trong một lĩnh vực cụ thể nào đó như “ đóng vai trò là thành viên của Ủy ban phòng chống dịch cúm gia cầm ở Việt Nam, kêu gọi sự quan tâm của xã hội để ngăn chặn đại dịch cúm gia cầm ở nước ta” hay “ thiết kế tờ rơi hướng dẫn du lịch quảng bá về các di tích lịch sử ở địa phương”….qua các dự án đó, học sinh đã được tham gia vào những hoạt động đời thường có ý nghĩa vượt ra khỏi phạm vi lớp học. - Có thể coi dạy học dự án là một tập con trong dạy học khám phá.. - Một nghiên cứu về dạy học dự án đã kết luận rằng dự án như vậy thường tập trung vào những câu hỏi hoặc vấn đề “ thôi thúc học sinh phải đối mặt ( và “ chiến đấu”) với những khái niệm và nguyên tắc trọng tâm của môn học”. - Hơn nữa, những hoạt động chính trong dự án đã bao hàm quá trình khám phá tìm hiểu, giải quyết vấn đề và kết cấu kiến thức của học sinh ( Thomas, 2000).. - Dạy học dự án cũng như nhiều chiến lược dạy học tích cực khác là dạy học đa phong cách giúp học sinh có cơ hội phát triển và phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu của mình…. - Dạy học dự án và các mô hình dạy hoc tích cực khác đều nhằm thu hút những học sinh có phong cách học tập, tư duy khác nhau hợp tác với nhau cùng giải quyết một vấn đề thực tiễn. - Trong dạy học dự án nói nhiệm vụ giải quyết một vấn đề có thực trong cuộc sống mà nội dung cần học chỉ là một phần trong số thông tin mà học sinh có thể và phải tìm kiếm và xử lí, làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề. - Kết quả thực hiện dự án phải là những dòng sản phẩm có thể trưng bày, trình bày được, đó là kết quả của việc giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống. - Các nội dung có thể tổ chức dạy học dự án. - Từ đặc điểm gắn với thực tiễn của dạy học dự án, có thể nói vật lí là môn học có nhiều cơ hội tổ chức dạy học dự án. - Như vậy, khi dạy các ứng dụng của vật lí trong kĩ thuật hay vận dụng kiến thức vật lí để giải quyết các vấn đề thực tiễn, giáo viên có thể tổ chức dạy học dự án. - Tuy nhiên, không phải bất cứ bài học vật lí nào cũng có thể tổ chức dạy học dự án. - Giáo viên cần phải biết từ bỏ dạy học dự án với các bài học đòi hỏi sự trình bày một cách chính xác, chặt chẽ, logic và hệ thống. - Các loại dự án học tập. - Dạy học dự án có thể được phân loại theo nhiều phương diện khác nhau. - Sau đây là một số cách phân loại dạy học dự án:. - Phân loại theo chuyên môn · Dự án trong một môn học: trọng tâm nội dung môn học nằm trong một môn học. - Ví dụ: dự án thiết kế mạng điện trong trường học, thiết kế hệ thống đèn báo trên xe khách, dự án thiết kế mô hình máy điện ( môn Vật lí), dự án tìm hiểu virut cúm gia cầm ( môn Sinh), dự án thiết kế mô hình nhà máy hóa chất Sunphat ( môn Hóa học), dự án tìm hiểu hao văn trang trí trên cạp váy của phụ nữ Mường ( môn Mỹ thuật),…. - Dự án liên môn: trọng tâm nội dung nằm ở nhiều môn khác nhau. - Ví dụ: dự án cải tạo hồ bơi của trường ( toán – lí – mỹ thuật – kĩ thuật. - Dự án ngoài chuyên môn: Là các dự án không phụ thuộc trực tiếp vào các môn học, ví dụ: dự án chuẩn bị cho các lễ hội trong trường, dự án tìm hiểu năng lượng mặt trời, dự án quảng bá du lịch địa phương. - Phân loại theo sự tham gia của người học: dự án cho nhóm học sinh, dự án cá nhân. - Dự án dành cho nhóm học sinh là hình thức dự án dạy học chủ yếu. - Trong trường phổ thông còn có dự án toàn trường, dự án dành cho một khối lớp, dự án cho một lớp học. - Phân loại theo sự tham gia của giáo viên: dự án dưới sự hướng dẫn của một GV, dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên. - Dự án nhỏ: thực hiện trong một sood giờ học, có thể từ 2 – 6 giờ học.. - Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày. - Ngày dự án. - Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần ( hay 40 giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần. - Tuần dự án. - Phân loại theo nhiệm vụ Dựa theo nhiệm vụ trọng tâm của dự án, có thể phân loại các dự án theo các dạng sau. - Dự án tìm hiểu: là dự án khảo sát thực trạng đối tượng, Ví dụ dự án tìm hiểu các hiện tượng thời tiết…. - Dự án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tượng, quá trình. - Dự án thực hành: có thể gọi là dự án kiến tạo sản phẩm, trọng tâm là việc tạo ra các sản phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành động thực tiễn, nhằm thực hiện những nhiệm vụ như trang trí, trưng bày, biểu diễn, sáng tác. - Ví dụ: dự án nghiên cứu chế tạo Rơle nhiệt – Vật lí 10. - Dự án hỗn hợp: là các dự án có nội dung kết hợp các dạng nêu trên. - Các loại dự án trên không hoàn toàn tách biệt với nhau. - Trong từng lĩnh vực chuyên môn có thể phân biệt các dạng dự án theo đặc thù riêng. - Các giai đoạn của tiến trình dạy học dự án. - Sau đây trình bày một cách phân chia các giai đoạn của dạy học theo dự án theo 5 giai đoạn như mô tả ở sơ đồ sau: Xây dựng ý tưởng dự án. - Quyết định chủ đề Giáo viên tạo điều kiện để học sinh đề xuất ý tưởng dự án, quyết định chủ đề, xác định mục tiêu dự án.. - Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án. - Thực hiện dự án. - Giới thiệu sản phẩm dự án Học sinh thu thập sản phẩm, giới thiệu, công bố sản phẩm dự án.. - Sơ đồ: các giai đoạn của tiến trình thực hiện dự án. - Sơ đồ: Các giai đoạn của tiến trình thực hiện dự án Có thể diễn giải sơ đồ. - Quyết định chủ đề và xác định mục tiêu dự án: Việc lựa chọn chủ đề dự án phụ thuộc vào sự hứng thú, quan tâm của học sinh và kinh nghiệm các em đã có. - Kết quả cuối cùng của dự án sẽ là lời giải cho vấn đề đó. - Đảm bảo đa số học sinh ủng hộ ý tưởng bằng cách kiểm tra xem các chủ đề nào có liên quan tới nhau và tại sao + Xác định một số tiêu chí mà dự án cần đạt được. - Có thể dành một khoảng thời gian nhất định cho dự án hay không. - Học sinh có thể thuyết phục lẫn nhau. - Xây dựng kế hoạch thực hiện: trong giai đoạn này, HS với sự hướng dẫn của GV xây dựng đề cương cũng như kế hoạch cho việc thực hiện dự án. - Thực hiện dự án: các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đã đề ra cho nhóm và cá nhân. - Thu thập các bài báo, chỉnh sửa và viết lại sao cho dễ hiểu · Thu thập kết quả và công bố sản phẩm: Kết quả thực hiện dự án có thể được công bố dưới dạng bài thu hoạch, báo cáo bằng văn bản, bài trình diễn powerpoint. - Trong nhiều dự án, các sản phẩm vật chất được tạo ra qua hoạt động thực hành như: mô hình máy phát điện, mô hình rơle nhiệt, mô hình ẩm kế, mô hình mạng điện trên xe buýt, mô hình kính thiên văn… Sản phẩm của dự án cũng có thể là là những hành động phi vật chất, chẳng hạn việc biểu diễn một vở kịch,, việc tổ chức một buổi tuyên truyền nhằm tạo ra các tác động xã hội, phòng triển lãm trưng bày tranh ảnh…. - Đánh giá dự án:. - Dự án vừa thực hiện có cho phép một sự học tập tích cực hay không. - Trong tương lai dự án có thực hiện khác được không. - Hướng phát triển tiếp theo của dự án là gì? Do đó cần tiến hành hoạt động xem xét lại dự án: trở lại dự án để thực hiện việc tổng kết và đưa ra các kết luận rộng hơn. - Nó có thể xoay quanh câu hỏi: Mục đích học tập đạt được hay chưa? Các yếu tố khác như cảm giác thoải mái của học sinh trong quá trình hoạt động nhóm – thời gian thực hiện dự án – các vấn đề gặp phải và hỗ trợ,…đều phải được đề cập tới và đánh giá một cách chu đáo. - Từ đó rút ra kinh nghiệm cho việc phát triển dự án hoặc thực hiện các dự án tiếp theo khác. - Việc tự kiểm tra, điều chỉnh cần được thực hiện trong tất cả các giai đoạn của dự án. - Với những dạng dự án khác nhau có thể xây dựng cấu trúc chi tiết riêng phù hợp với nhiệm vụ dự án. - Các bước chuẩn bị của giáo viên và học sinh cho một dự án học tập. - Từ nội dung bài học (thường là những bài học có nhiều ứng dụng trong thực tiễn), giáo viên hình thành ý đồ tổ chức bài học thành dự án và suy nghĩ về ý tưởng dự án. - Lựa chọn các nội dung thích hợp và chỉnh sửa chúng cho phù hợp với mục tiêu của dự án đề ra.. - Trong chương trình học vật lí phổ thông hiện nay có một số nội dung thích hợp để tổ chức dạy học dự án như. - Các dự án liên quan đến việc khai thác, sử dụng năng lượng mặt trời, sức nước, sức gió. - Các dự án liên quan đến các ứng dụng của nội dung học trong kỹ thuật và đời sống ( các sản phẩm kĩ thuật thông dụng như: động cơ, máy phát điện, thiết bị điện gia dụng, các máy móc, công cụ lao động, các phương tiện thông tin liên lạc, nghe nhìn. - Các dự án có tính chất tạo mối quan hệ liên môn như sử dụng vật liệu ( hóa, lí, công nghệ. - Các dự án có tầm vóc thời đại mang tính liên môn cao có thể thực hiện chung với các môn học khác theo hướng như: an toàn phóng xạ, chế ngự thiên tai, ngăn ngừa thảm họa, xử lí môi trường… 1.7.2. - Những câu hỏi này giúp các dự án tập chung vào các kiến thức quan trọng. - Thiết kế dự án. - Trước một nội dung dự định thực hiện một dự án giáo viên cần phải nghiêm túc trả lời các câu hỏi. - Đưa ra dự án: Gồm: mục tiêu của dự án, công việc chính (thể hiện ở động từ dùng trong tên dự án), dự án thực hiện ở đâu ( ngữ cảnh) Từ nội dung ý tưởng dự án và nội dung cần học giáo viên hướng dẫn học sinh thiết kế các sản phẩm dự án để trả lời bộ câu hỏi định hướng như. - Thiết kế tài liệu hỗ trợ giáo viên và học sinh Giáo viên chuẩn bị những hỗ trợ cần thiết cho học sinh trong quá trình thực hiện các sản phẩm dự án:. - Một số sản phẩm minh họa · Nội dung bài học · Các nguồn tài liệu tham khảo · Các mẫu phiếu phân công công việc trong nhóm · Các mẫu phiếu đánh giá từng sản phẩm · Sổ theo dõi dự án. - Chuẩn bị các điều kiện thực hiện dự án Dự án dự định tiến hành cần phải chuẩn bị tuyên truyền, tập hợp mọi người tham dự, cần phải chuẩn bị cơ sở vật chất, xem xét các nguồn tài trợ, hỗ trợ…