- Khái quát vị thế và vai trò của thủ đô Hà Nội trong mối liên kết vùng kinh tế đồng bằng sông Hồng. - 1.1.Vài nét về vị thế của thủ đô Hà Nội. - Nằm ở trung tâm vùng châu thổ Sông Hồng trù phú, Hà Nội là thủ đô đồng thời là thành phố đứng đầu Việt Nam về diện tích (3.324,92 km 2 ) đứng thứ hai về dân số với 6,449 triệu người. - Pháp lệnh thủ đô Hà Nội năm 2000 đã khẳng định: Thủ đô Hà Nội“ là trung tâm đầu não chính trị‑hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước. - Cùng với thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội là một trong hai trung tâm kinh tế của cả quốc gia. - Năm 2007, GDP của Hà Nội tăng khoảng 12,1%, tổng giá trị xuất khẩu đạt trên 4 tỷ USD, tổng thu ngân sách khoảng 45.709 tỷ đồng.. - Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế, Hà Nội vẫn tăng trưởng khá, với mức tăng GDP 9 tháng đầu năm 2009 đạt 5,7%.. - Trên địa bàn Hà Nội được hưởng những tiềm năng to lớn không thể có ở bất cứ nơi nào trong cả nước. - Hệ thống kết cấu hạ tầng đô thị của Hà Nội được Nhà nước và chính quyền địa phương quan tâm đầu tư, bước đầu phát triển theo hướng đồng bộ, hiện đại. - Với hệ thống thông tin Bưu chính viễn thông phát triển nhất nước, Hà Nội trở thành trung tâm thông tin và giao lưu kinh tế ‑ văn hoá ‑ xã hội trong nước và quốc tế. - Vì vậy, Hà Nội có điều kiện tiếp xúc và nắm bắt kịp thời, hệ thống những thông tin và động thái vận động mới của đời sống thị trường trong nước và quốc tế. - Hà Nội còn là đầu mối giao thông trọng điểm về bốn loại hình: đường hàng không, đường sắt, đường bộ và đường sông 1. - Không chỉ là một thị trường tiêu thụ lớn, Hà Nội còn hội tụ khá đầy đủ những điều kiện quan trọng phục vụ hoạt động thương mại như:. - Hà Nội là trung tâm thương mại có tầm quan trọng đặc biệt đối với các địa phương trước mục tiêu mở rộng xuất khẩu, tạo cơ hội giao lưu, biết thêm thông tin và tìm đối tác kinh doanh. - Hà Nội còn là địa điểm thu hút du khách trong và ngoài nước đến du lịch, tìm hiểu và khám phá các danh thắng lịch sử, văn hóa. - Như vậy, với vị trí trung tâm tổng thể của mình, Hà Nội có rất nhiều lợi thế để thúc đẩy nhanh quá trình hợp tác trong nước và ngoài nước.. - Cùng với đường vành đai 3 Hà Nội, cầu Thanh trì nối thông 5 Quốc lộ (QL1, QL2, QL3,QL5 và QL 1A mới), liên kết vùng tam giác kinh tế Hà Nội‑Hải Phòng‑Quảng Ninh, với trục giao thông Bắc‑Nam.. - Có thể nói, vị thế của Hà Nội cũng chính là lợi thế, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho Hà Nội, góp phần quan trọng tạo nên kỳ tích của Hà Nội thời kỳ đổi mới. - Với vị thế, uy tín và sức hút ngày càng được nâng cao, thủ đô Hà Nội gặp rất nhiều thuận lợi khi triển khai thực hiện các mối quan hệ, liên kết, hợp tác với các địa phương, tỉnh thành phố trong cả nước. - 1.2.Vai trò của Hà Nội trong mối liên kết vùng giai đoạn đầu quá trình đổi mới (1986 đến nay).. - Đại hội Đảng bộ lần thứ X (tháng 10‑1986), đã đánh dấu sự chuyển biến quan trọng về tư tưởng, chính trị của Đảng bộ Hà Nội theo quan điểm đổi mới của Trung ương Đảng, mở đầu bằng đổi mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế. - Đại hội đã khẳng định vị trí, và trò của Thủ đô với cả nước, đồng thời cũng thể hiện sự mong muốn của Đảng, Nhà nước, các tỉnh, thành phố trong việc xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành “trung tâm đầu não về chính trị, về văn hoá và khoa học kỹ thuật, đồng thời là trung tâm lớn về kinh tế và trung tâm giao dịch quốc tế của cả nước” 2. - Đảng cộng sản Việt Nam‑Ban chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội. - Lịch sử Đảng bộ thành phố Hà Nội (1930‑2000). - Là Thủ đô và cũng là hạt nhân và động lực phát triển của vùng kinh tế trọng điểm đồng bằng sông Hồng và của Bắc Bộ, mục tiêu phấn đấu của Hà Nội từ 1986 đến nay, đã được xác định qua các kỳ Đại hội Đảng bộ, tập trung vào những nhiệm vụ chính là: Đẩy nhanh tốc độ và chất lượng phát triển của nền kinh tế để đuổi kịp với thủ đô các nước, góp phần tạo động lực mạnh cho phát triển kinh tế vùng và kinh tế cả nước. - Hà Nội đã đạt được những thành tựu quan trọng. - Bình quân GDP/đầu người tính theo giá hiện hành của thành phố Hà Nội năm 2000 ước đạt khoảng 7,3 triệu đồng, cao gấp hơn 2 lần mức bình quân chung của cả nước (3,52 triệu đồng). - Hà Nội cũng định hướng tập trung vào việc phát triển và nâng cao trình độ, chất lượng các ngành dịch vụ chủ chốt như thông tin viễn thông, du lịch, thương mại, tài chính‑ngân hàng, bảo hiểm, đào tạo nhân lực. - Sau khi mở rộng địa giới hành chính, với hơn 6 triệu dân, Hà Nội có 3,2 triệu người đang trong độ tuổi lao động. - Hà Nội còn phải đối đầu với nhiều vấn đề khó khăn khác. - Chất lượng quy hoạch phát triển các ngành kinh tế ở Hà Nội không cao và thành phố cũng chưa huy động tốt tiềm năng kinh tế trong dân cư…. - Tuy còn nhiều mặt hạn chế, nhưng Hà Nội đã và đang khẳng định vai trò của một trung tâm chính trị, kinh tế, xã hội của vùng và cả nước.. - 2006, Đảng cộng sản Việt Nam‑Thành ủy Hà Nội. - Văn kiện Đại hội Đại biểu lần thứ XIV Đảng bộ thành phố Hà Nội (Lưu hành nội bộ). - UBND thành phố Hà Nội (2001), Dự thảo Báo cáo tổng hợp quy hoạch phát triển kinh tế‑xã hội của thủ đô thời kỳ 2001‑2010, Tài liệu lưu trữ Văn phòng Thành ủy Hà Nội,. - Quá trình Hà Nội thực hiện vai trò liên kết với các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Hồng. - Một thời gian dài, trước khi bước vào hoạt động theo cơ chế thị trường, ngành kinh tế đối ngoại của Hà Nội chưa có cơ hội và khả năng phát triển thành ngành kinh tế mũi nhọn. - Hà Nội mới thực hiện liên doanh, liên kết, xây dựng mối quan hệ sản xuất, ký hợp đồng sản xuất, mua bán hai chiều một số mặt hàng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp (chủ yếu là lương thực, thực phẩm) với một vài địa phương lân cận như Bắc Ninh, Hà Tây, Vĩnh Phú, Hải Dương v.v.... - Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XII (tháng 5‑. - Ban chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội (1996), Văn kiện đại hội đại biểu thành phố Hà Nội lần thứ 12. - Để phát huy tiềm năng và thế mạnh của mình, Hà Nội đã nhanh chóng phát triển các hoạt động du lịch, bước đầu xây dựng các chương trình, các tuyến du lịch nối liền với một số tỉnh thành lân cận, thực hiện liên kết với các tỉnh trong vùng và trong cả nước để phát triển du lịch và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch của thủ đô.. - Nhờ vị trí thuận lợi của mình, Hà Nội đưa ra một số chính sách khuyến khích các nhà kinh doanh trong cả nước đầu tư vào phát triển sản xuất, kinh doanh ở thủ đô. - Cùng với việc khuyến khích phát triển từng thành phần kinh tế, Hà Nội cũng chủ trương phát triển các hình thức hợp tác, liên doanh giữa các thành phần kinh tế Hà Nội với các tỉnh, thành.. - Để thực hiện chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng bộ và UBND thành phố Hà Nội sự hợp tác giữa Hà Nội với một số địa phương là yêu cầu đòi hỏi tất yếu trong tiến trình CNH‑HĐH. - Tuy nhiên trong thực tiễn, giai đoạn 1986‑2000, sự hợp tác đó còn mang tính nhỏ lẻ, tự phát và chưa bài bản, hiệu quả kinh tế thấp, chưa tương xứng với tiềm năng Hà Nội có. - Một số địa phương, trước hết là các tỉnh lân cận Hà Nội chưa chủ động phối hợp với Hà Nội, xây dựng và thực hiện các chương trình hợp tác phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội. - Báo Hà Nội mới (18‑12‑2000), Nghị quyết của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thủ đô trong thời kỳ 2001‑2010 (Nghị quyết số 15 NQ/TƯ ngày 15‑12‑2000).. - Chính trị đưa ra một trong những quan điểm Hà Nội có nhiệm vụ cần quán triệt là: phát huy đồng bộ sức mạnh tổng hợp của Hà Nội của cả nước, của hợp tác quốc tế trong quá trình phát triển thủ đô. - Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ 13 (2001), văn kiện đại hội đã nêu rõ: “Tiếp tục xây dựng và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. - tạo điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh và liên kết chặt chẽ giữa các thành phần kinh tế trên địa bàn, giữa kinh tế Hà Nội với kinh tế cả nước” 2. - đã có một số văn bản hợp tác giữa Hà Nội với các tỉnh được ký kết, trên một số lĩnh vực kinh tế ‑ văn hoá ‑ xã hội, theo nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi. - Tuy Hà Nội ‑ Quảng Ninh không liền kề, nhưng trong chiều sâu lịch sử hai địa phương đã có mối quan hệ lâu đời về nhiều lĩnh vực. - Hiện tại, cả hai thuộc vùng kinh tế trọng điểm Hà Nội ‑ Hải Phòng ‑ Quảng Ninh, nên sự phát triển của hai tỉnh, thành phố ảnh hưởng quan trọng đến phát triển toàn vùng. - Ngày 3‑11‑2002, Hội nghị về hợp tác phát triển Quảng Ninh‑Hà Nội đã được tiến hành. - Hà Nội sẽ giúp Quảng Ninh những lĩnh vực thuộc về khoa học, công nghệ. - Đảng bộ thành phố Hà Nội. - Văn kiện Đại hội Đại biểu lần thứ 13 Đảng bộ thành phố Hà Nội 12‑2000. - thuận lợi để Hà Nội đầu tư vào địa bàn cảng biển, cửa khẩu và kỳ quan thế giới Vịnh Hạ Long. - Trong đó, riêng Hà Nội phân phối gần 60% lượng khách (tổng số 1,3 triệu lượt) cho Quảng Ninh và Hải Phòng. - Thỏa thuận về hợp tác phát triển du lịch, giai đoạn 2008 ‑ 2010 được ký kết giữa Hà Nội ‑ Hải Phòng ‑ Quảng Ninh, đã cam kết trao đổi kinh nghiệm trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động du lịch.. - Hội nghị hợp tác phát triển Hà Nội ‑ Nam Định được tổ chức tại Nam Định ngày 28‑9‑2003. - Cùng với các hoạt động chính thức của chính quyền, các ngành kinh tế chủ chốt của Hà Nội như Nông nghiệp, Thương mại ‑ dịch vụ ‑ du lịch, Giao thông vận tải. - cũng chủ động liên kết, hợp tác với các ngành kinh tế của nhiều tỉnh, thành trong khu vực, trên một số mặt, như Hà Nội đã hỗ trợ kinh phí xây dựng một số công trình phục vụ kinh tế ‑ xã hội. - Như đã biết, thể chế kinh tế thị trường là tiền đề và là môi trường thuận lợi để kinh tế Hà Nội hội nhập kinh tế khu vực và thế giới và cũng là một trong những điều kiện quan trọng thúc đẩy sự liên doanh, liên kết giữa Hà Nội với các vùng, miền trong cả nước lên một tầm cao mới, chất lượng, hiệu quả và thiết thực hơn. - Theo quy luật của kinh tế thị trường, nhờ sự tập trung phát triển mạnh mẽ công nghiệp và dịch vụ nên Hà Nội trở thành động lực thúc đẩy sự hình thành vùng kinh. - Vì thế, quan hệ hợp tác và thương mại giữa Hà Nội và các tỉnh, thành phố trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và các địa phương khác, là xu thế tất yếu khách quan, nhằm khai thác tốt hơn tiềm năng, thế mạnh mỗi địa phương, thúc đẩy sự phát triển thương mại, dịch vụ trong thời kỳ mới, đóng góp vào sự phát triển kinh tế chung của đất nước.. - Trong hai năm (4/2002 ‑ 3/2004), Sở thương mại Hà Nội đã chủ động làm việc và lần lượt ký kết hợp tác với ngành thương mại 9 tỉnh, thành phố: Bắc Ninh, Hà Tây, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Ninh, Nam Định, Hà Nam và thành phố Hồ Chí Minh. - Hà Nội đã chủ động hợp tác trên các lĩnh vực phát triển vùng rau “an toàn”, rau cao cấp và các loại thủy đặc sản để cung cấp cho Thủ đô. - Hoạt động thương mại Hà Nội ‑ Thái Bình từ năm 2000 phát triển mạnh mẽ, chiếm hơn 30% cơ cấu kinh tế của tỉnh. - Các mặt hàng máy móc, thiết bị phục vụ nông nghiệp, phục vụ dân sinh và hàng công nghiệp Hà Nội được tiêu thụ mạnh ở Thái Bình. - dào, Hà Nội lại là thị trường tiêu thụ hàng nông, thuỷ sản lớn của Thái Bình. - Đầu tháng 8‑2004, Hội nghị giữa doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hàng nông sản, thực phẩm, thuỷ hải sản của các địa phương và các thành phố diễn ra tại Hà Nội. - Đây là hội nghị chuyên đề đầu tiên được tổ chức nhằm xúc tiến thương mại, phát triển thị trường nội địa, và thị trường xuất khẩu, tăng cường cơ hội gặp gỡ, giao lưu giữa các đơn vị sản xuất, kinh doanh của các tỉnh với doanh nghiệp Hà Nội. - Những năm gần đây du lịch Hà Nội đã có những bước phát triển đáng kể, có quan hệ với hầu hết các địa phương trong toàn quốc, với mạng lưới các tuyến du lịch phong phú. - Xây dựng và phát triển các khu công nghiệp (KCN) đang là mục tiêu của nhiều tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội. - Đến nay, ngoài 9 KCN tập trung vốn có từ trước, Hà Nội đầu tư xây dựng 5 KCN lớn tập trung và 16 khu, cụm công nghiệp vừa và nhỏ.. - Từ năm 2001, để phục vụ quá trình phát triển hệ thống kinh tế thị trường, Hà Nội đã đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước, quan tâm đầu tư đối với các doanh nghiệp làm ăn lớn có hiệu quả. - Với lợi thế đó, cùng với cơ chế mở, Hà Nội đã có khoảng 740 doanh nghiệp đầu tư hơn 21.500 tỷ đồng sang các tỉnh, thành trong vùng. - Ngoài ra với sự hình thành và phát triển nhiều khu công nghiệp, Hà Nội đã thật sự thu hút được khá đông nhân lực lao động ở các tỉnh thành trong vùng Bắc Bộ.. - Nhưng thực tế cũng cho thấy, so với tiềm năng và vị thế là thế mạnh vốn có, đặc biệt với vị thế là Thủ đô, Hà Nội chưa tận dụng, phát huy được nhiều, nhằm tạo sức cạnh tranh và hiệu quả cao, để làm nổi bật vai trò trung tâm kinh tế của cả vùng và cả nước. - Hà Nội cũng chưa xây dựng được nhiều mô hình hay, cách làm mới, nhằm tạo sự lan toả cho vùng và cả nước. - Việc liên kết của Hà Nội với các tỉnh trong vùng như trình bày ở phần trên, rõ ràng còn thiếu tính chuyên nghiệp, chưa tạo được đà đi lên mạnh mẽ. - Như đã biết, khi định hướng chính sách phát triển vùng, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng chỉ rõ: “Tập trung xây dựng và phát huy vai trò của thành phố Hà Nội là trung tâm kinh tế lớn đặc biệt của phía Bắc và cả nước”. - Vì vậy, đòi hỏi các nhà lãnh đạo Hà Nội trong tư duy cần nghĩ tới quá trình phát triển Hà Nội những năm tới phải luôn luôn đặt vào bối cảnh của sự liên kết vùng, miền và cao hơn là của cả nước.. - Điều này buộc Hà Nội và các địa phương trong vùng phải tính toán quy. - Hà Nội cùng các tỉnh thành trong vùng có kế hoạch phối hợp phát triển một số ngành kinh tế cũng như phân bổ mạng lưới y tế, đào tạo nguồn nhân lực phải nhìn trên quan điểm vùng và liên vùng, không thể đóng khung trong một địa phương. - Hà Nội sẽ tiếp tục thực hiện các chương trình xúc tiến đầu tư, bằng việc cải thiện môi trường đầu tư ngày càng thông thoáng và thuận lợi.. - Để thu hút vốn đầu tư nước ngoài phục vụ phát triển bền vững, Hà Nội cần hiểu biết sâu sắc về nhu cầu và ước muốn của các nhà đầu tư;. - Cùng với đó là chi phí cho lao động ở Hà Nội cao hơn so với các địa phương khác, đã làm cho chi phí của việc đầu tư kinh doanh tại Hà Nội đội lên cao, ít nhiều làm nản lòng các nhà đầu tư trong vùng.. - Hà Nội “cần tạo lập sự liên kết hiệu quả giữa các thành phần kinh tế trên địa bàn, giữa kinh tế Hà Nội với kinh tế vùng trọng điểm phía Bắc và cả nước. - Xây dựng Hà Nội thành trung tâm thị trường hàng hoá bán buôn, xuất nhập khẩu, trung tâm tài chính ‑ ngân hàng hàng đầu ở khu vực phía Bắc và có vai trò quan trọng của cả nước” 1. - Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Đảng bộ lần thứ 13, trình Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ 14 (tháng 12‑2005), Ban chấp hành Đảng bộ Hà Nội (2006), Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ 14. - Nxb Hà Nội.. - Hà Nội nên quan tâm thực hiện tốt các dự án hỗ trợ hợp tác theo thoả thuận đã ký kết với các địa phương. - phát huy các nhân tố riêng để thúc đẩy phát triển hệ thống doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trên địa bàn Hà Nội. - Để làm nổi bật vai trò của thành phố Hà Nội “là trung tâm kinh tế lớn đặc biệt của phía Bắc và cả nước” 1 , khi không gian kinh tế của Thủ đô không ngừng mở rộng. - và để cho các mối quan hệ hợp tác giữa Hà Nội với các tỉnh thành trong cả nước ngày càng đa dạng và hiệu quả, đặc biệt để vùng Hà Nội phát huy lợi thế so sánh, phát triển nhanh và ổn định, có sức cạnh tranh, góp phần khắc phục tình trạng chia cắt, khép kín theo địa giới hành chính đang còn tồn tại ở nhiều nơi, Hà Nội cần thiết tập trung:. - Cơ cấu đầu tư phát triển được chuyển dịch theo hướng tăng đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị, phát triển công nghiệp và dịch vụ trình độ cao phù hợp khả năng và lợi thế so sánh của thành phố, phát triển nông thôn ngoại thành Hà Nội và nối liền, lan tỏa sang các địa phương xung quanh. - lượng và khả năng cạnh tranh của kinh tế Hà Nội. - Điều đó sẽ góp phần quan trọng lan tỏa ảnh hưởng của Hà Nội, thúc đẩy sự tăng cường liên kết vùng, liên vùng và cả nước phục vụ mục đích “Hà Nội vì cả nước, cả nước vì Hà Nội”.