Đặc Điểm Của Nhà Nước Pháp Quyền Xã Hội Chủ Nghĩa ở Việt Nam

- Đặc điểm của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam:Trong quá trình xây dựng và từng bước hoàn thiện Nhà nước cách mạng Việt Nam dưới sựlãnh đạo của Ðảng Cộng sản Việt Nam, cho đến nay Nhà nước ta đã ban hành bốn bản Hiếnpháp dân chủ, tiến bộ, đó là Hiến pháp 1946, Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980 và Hiến pháp1992, trong đó quy định về chế độ chính trị, chế độ kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốcphòng.
- quy định về tổ chức bộ máy nhànước phù hợp thực tiễn các giai đoạn phát triển của cách mạng nước ta.Từ thực tiễn nêu trên, các nội dung đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ViệtNam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân ngày càng được định hình, có thể nêu lên mộtsố đặc trưng sau đây:Thứ nhất, xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, nhà nước ta là nhà nước củanhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
- tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.Dân chủ vừa là bản chất của nhà nước pháp quyền vừa là điều kiện, tiền đề của chế độ nhànước.
- Mục tiêu của nhà nước pháp quyền là xây dựng và thực thi một nền dân chủ, đảm bảoquyền lực chính trị thuộc về nhân dân.
- Nhân dân thực hiện quyền dân chủ của mình thông quadân chủ trực tiếp.
- dân chủ đại diện.Nội dung này luôn được khẳng định là một trong những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo việc xâydựng nhà nước.
- Hiến pháp 1946, bản hiến pháp đầu tiên đã quy định tại Ðiều 1: "Nước ViệtNam là một nước dân chủ cộng hòa.
- Nguyên tắc đóđược tiếp tục khẳng định trong các hiến pháp tiếp theo và đến Hiến pháp 1992 được thể hiệntoàn diện hơn, sâu sắc hơn: "Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nướcpháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
- Tất cả quyền lực nhànước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nôngdân và đội ngũ trí thức" (Ðiều 2).Khẳng định quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân không chỉ là nguyên tắc cơ bản được ghinhận trong các Hiến pháp nước ta mà còn gắn với việc thiết lập cơ chế bảo đảm thực hiệnquyền lực thực sự của nhân dân, là tư tưởng chỉ đạo bao quát toàn bộ nội dung của các hiếnpháp, được thể hiện cụ thể trong các quy định về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máynhà nước từ trung ương đến địa phương.
- của các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp.Thứ hai, nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp luật.Trong tất cả các hoạt động của xã hội, pháp luật đươc đặt ở vị trí tối thượng để ddirruf chỉnhcác quan hệ xã hội.Hiến pháp và pháp luật luôn giữ vai trò điều chỉnh cơ bản đối với toàn bộ hoạt động Nhà nướcvà hoạt động xã hội, quyết định tính hợp hiến và hợp pháp của mọi tổ chức và hoạt động củabộ máy nhà nước.
- Tuy nhiên không phải mọi chế độ lập hiến, mọi hệ thống pháp luật đều cóthể đưa lại khả năng xây dựng nhà nước pháp quyền, mà chỉ có Hiến pháp và hệ thống phápluật dân chủ, công bằng mới có thể làm cơ sở cho chế độ pháp quyền trong nhà nước và xãhội.Pháp luật phải thể hiện đúng đắn ý chí của nhân dân, phù hợp với hiện thực khách quan, thúcđẩy tiến bộ xã hội.
- Pháp luật phải được chính Nhà nước, cán bộ, công chức trong các cơ quannhà nước và mọi người, mọi tổ chức trong xã hội tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành.
- Trongcác văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước ta, đặc biệt Hiến pháp - đạo luật cơ bản đã xácđịnh: "Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng cường pháp chế xã hộichủ nghĩa.
- Các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dânvà mọi công dân phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật, đấu tranh phòngngừa và chống các tội phạm, các vi phạm Hiến pháp và pháp luật" (Ðiều 12 Hiến pháp 1992).Nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp, pháp luật không loại trừ đối với bất cứ ai.
- Ngay Ðảng Cộngsản Việt Nam, được toàn thể nhân dân Việt Nam thừa nhận vị trí, vai trò lãnh đạo đất nước vàHiến pháp xác định: Ðảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội thì cũng tại Ðiều 4 củaHiến pháp 1992 khẳng định: Mọi tổ chức của Ðảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp vàpháp luật.Thứ ba, xác định quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phốihợp nhịp nhàng và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lậppháp, hành pháp, tư pháp.
- Ðây vừa là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước ta, vừa là quan điểm chỉđạo quá trình tiếp tục thực hiện việc cải cách bộ máy nhà nước.
- "Quyền lực nhà nước là thốngnhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyềnlập pháp, hành pháp, tư pháp".
- Quán triệt quan điểm quyền lực nhà nước thống nhất sẽ tác động trực tiếp đến việc tăngcường trách nhiệm và sự phối hợp của các cơ cấu thực hiện quyền lực của bộ máy nhà nước,bảo đảm cho bộ máy nhà nước vận hành đồng bộ, thống nhất và có hiệu lực, hiệu quả.
- Mặtkhác, tăng cường việc phân công, phân nhiệm rành mạch, hợp lý, rõ ràng và chú trọng phốihợp chặt chẽ trên tinh thần "vì dân, do dân" giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyềnlập pháp, hành pháp và tư pháp chính là điều kiện để phát huy tốt hiệu lực của quyền lực nhànước thống nhất.Xuyên suốt các bản hiến pháp của nước ta đều thể hiện rõ quan điểm nêu trên trong việc xâydựng nhà nước.
- Quốc hội luôn được xác định là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơquan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp, quyếtđịnh những vấn đề cơ bản, quan trọng của đất nước và thực hiện quyền giám sát tối cao.Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ quan hành chính nhà nước cao nhất củanước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Chính phủ thống nhất quản lý việc thực hiện cácnhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của Nhà nước.Vị trí, vai trò của cơ quan tư pháp nước ta mà trung tâm là hệ thống các Tòa án luôn được đềcao.
- Các nguyên tắc: "khi xét xử, Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật";"Tòa án nhân dân xét xử tập thể và quyết định theo đa số".
- "Quyền bào chữa của bị cáo đượcbảo đảm" luôn phải được tôn trọng trong hoạt động tư pháp.Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương được thể hiện qua các hiến pháp với việchình thành HÐND mà các vị đại biểu HÐND do nhân dân địa phương trực tiếp bầu ra và việcHÐND bầu các thành viên của UBND.Thực tiễn chứng minh rằng, việc phân công và phối hợp trong thực hiện quyền lực nhà nước ởViệt Nam mấy chục năm qua đã tạo điều kiện để bộ máy nhà nước vận hành thông suốt.
- đồngthời bảo đảm tăng cường ngày càng có chất lượng hơn cơ chế kiểm tra và tự kiểm tra, thanhtra của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước, cơ chế kiểm sát đối với các hoạt động tư phápcủa Viện kiểm sát, cơ chế giám sát của Quốc hội, HÐND các cấp đối với các cơ quan nhànước và cơ chế giám sát thường xuyên của nhân dân đối với hoạt động của bộ máy nhà nướcvà cán bộ, công chức nhà nước.Thứ tư, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải do Đảng Cộng sản Việt Namlãnh đạo, phù hợp với điều 4 Hiến pháp năm 2018.
- Hoạt động của Nhà nước được giám sátbởi nhân dân với phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” thông qua các tổchức, các cá nhân được nhân dân ủy nhiệm.
- Lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng đất nước từ thời kỳ đầu của cách mạngViệt Nam cho đến nay đã có một thời kỳ ở nước ta tồn tại nhiều đảng chính trị hoạt độngtrong đời sống xã hội.
- tuy nhiên, qua thử thách của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc mấychục năm vô cùng ác liệt và công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước đầy gay go quyết liệt,nhân dân Việt Nam đã thừa nhận vị trí, vai trò lãnh đạo duy nhất của Ðảng Cộng sản ViệtNam đối với Nhà nước và xã hội.
- Sự lãnh đạo của Ðảng được chính thức ghi nhận trong Hiếnpháp, đó là sự khẳng định thành quả đấu tranh cách mạng của nhân dân ta.
- Hiến pháp 1992khẳng định vai trò lãnh đạo của Ðảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội.
- đồngthời cũng quy định rõ các tổ chức của Ðảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và phápluật.Tuy chúng ta có một Ðảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, nhưng chúng ta có Mặt trận Tổ quốcViệt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận hoạt động tích cực để đoàn kết rộng rãi vàđại diện cho lợi ích hợp pháp của tất cả các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội.Thứ năm, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam luôn tôn trọng quyền conngười, coi con người là chủ thể, là trung tâm của sự phát triển.
- “nhân dân có quyền bầu và bãi miễn những đại biểu khôngxứng đáng”.
- đồng thời tăng cường sự nghiêm minh của pháp luật.Quyền con người là tiêu chí đánh giá tính pháp quyền của chế độ nhà nước.
- Mọi hoạt độngcủa Nhà nước đều phải xuất phát từ sự tôn trọng và đảm bảo quyền con người, tạo mọi điềukiện cho công dân thực hiện quyền của mình theo đúng các quy định của luật pháp.
- Mối quanhệ giữa cá nhân và nhà nước được xác định chặt chẽ về phương diện luật pháp và mang tínhbình đẳng.
- Mô hình quan hệ giữa Nhà nước và cá nhân được xác định theo nguyên tắc: Đốivới cơ quan nhà nước chỉ được làm những gì luật cho phép.
- đối với công dân được làm tấtcả trừ những điều luật cấm.Ðây là một đặc trưng mà kể từ khi thành lập nước Việt Nam DCCH cho đến nay, Nhà nước tađặc biệt quan tâm.
- Hiến pháp 1992 đã dành trọn một chương (Chương V) với 34 điều quy địnhvề quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
- Sinh thời, Bác Hồ đã viết: "Tôi chỉ có một sự hammuốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàntoàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành" .Như vậy, nguyện vọng thiết tha và mục tiêu cao cả của Ðảng ta và Bác Hồ về giá trị conngười đã được chú trọng đề cao trong thực tế, được thể chế hóa thành pháp luật và Nhà nướcluôn quan tâm phấn đấu thực hiện.Thứ sáu, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có sựphân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm quyền lực là thống nhấtvà sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.Quyền lực nhà nước trong nhà nước pháp quyền được tổ chức và thực hiện theo các nguyêntắc dân chủ: phân công quyền lực và kiểm soát quyền lực.
- Tính chất và cách thức phân công,kiểm soát quyền lực nhà nước rất đa dạng, tuỳ thuộc vào chính thể nhà nước ở các nước khácnhau, nhưng đều có điểm chung là quyền lực nhà nước không thể tập trung vào một người,vào một cơ quan, mà phải được phân công (phân chia) giữa các cơ quan nhà nước trong việcthực hiện quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp.
- Đồng thời, việc tổ chức và thựcthi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ với các cơ chế kiểm soát quyền lực cụ thể kể cảbên trong bộ máy nhà nước và bên ngoài bộ máy nhà nước.Qua những nội dung trình bày trên đây có thể thấy rằng, trong quá trình xây dựng Nhà nướcpháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân, Ðảng, Nhà nước và nhân dân ta đã tiếp thu đượcnhững tinh hoa của văn minh nhân loại - các chế định pháp lý được thừa nhận chung của cộngđồng quốc tế như: tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, sự tôn trọng và bảo vệ cácquyền và tự do của con người như là những giá trị xã hội cao quý nhất, sự ngự trị của phápluật trong các lĩnh vực sinh hoạt của xã hội, tính tối cao của pháp luật trong các lĩnh vực hoạtđộng của nhà nước và trong điều chỉnh các quan hệ xã hội.
- Tuy nhiên, trong việc tổ chức thựchiện quyền lực nhà nước, chúng ta không chấp nhận "Tam quyền phân lập" gắn với chế độ đanguyên chính trị, đa đảng đối lập như ở các nước tư sản.
- Trái lại, ở nước ta, quyền lực nhànước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thựchiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp dưới sự lãnh đạo của một chính Ðảng duy nhất- Ðảng Cộng sản Việt Nam.
- Ðây là nét đặc trưng khác biệt giữa Nhà nước pháp quyền XHCNViệt Nam với nhà nước pháp quyền tư sản.
- đồng thời cũng là kinh nghiệm vô cùng quý giámà nhân dân ta đã đúc kết được trong quá trình lịch sử cách mạng Việt Nam.

Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn
hoặc xem Tóm tắt