Hệ quả xã hội của việc thu hồi đất xây dựng công trình cấp nước (Nghiên cứu trường hợp thị trấn Chờ, huyện Yên Phong và xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh)

- TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN.
- HỆ QUẢ XÃ HỘI CỦA VIỆC THU HỒI ĐẤT XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH CẤP NƢỚC.
- LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC.
- CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN NGHIÊN CỨU HỆ QUẢ XÃ HỘI CỦA VIỆC THU HỒI ĐẤT XÂY DỰNG CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG CỘNG 16.
- Cơ sở lý luận liên quan đến phân tích hệ quả xã hội 16.
- Một số khái niệm, thuật ngữ liên quan đến đất, thu hồi đất 23.
- Tổng quan điều kiện kinh tế - xã hội và nhu cầu từ thực tiễn của địa bàn nghiên cứu 36.
- Quá trình thực hiện dự án 41.
- CHƢƠNG 2: HỆ QUẢ XÃ HỘI CỦA VIỆC THU HỒI ĐẤT XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH CẤP NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 49.
- Điều kiện sống của người dân được nâng cao vì được sử dụng nguồn nước sạch từ dự án 49.
- Người dân tìm ra sinh kế mới mang lại giá trị kinh tế cao hơn so với sản xuất nông nghiệp 56.
- Người dân không còn ruộng để sản xuất nông nghiệp, dẫn tới sinh kế bền vững bị ảnh hưởng 70.
- Bảng 2.2: Diện tích đất bị thu hồi tại hai địa bàn nghiên cứu 60.
- Bảng 2.3: Thu nhập chính của người dân trước và sau khi đất bị thu hồi 62.
- Bảng 2.5: Tổng kinh phí bồi thường thiệt hại người dân đã nhận tại tiểu dự án Bắc Ninh trong giai đoạn 2 66.
- Bảng 2.6: Mục đích sử dụng số tiền được đền bù của người dân địa phương 67.
- Bảng 2.9: Ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến mức sống của người dân 73.
- Bảng 2.10: Số tiền hỗ trợ người dân được nhận sau dự án 75.
- DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Sự thay đổi thu nhập chính của các hộ gia đình trước và sau khi bị thu hồi đất xây dựng công trình cấp nước 62.
- Biểu đồ 2.2: Cơ cấu tỷ lệ đất nông nghiệp bị thu hồi tại địa phương 71.
- BTHT - TĐC Bồi thường hỗ trợ tái định cư.
- RAP Kế hoạch tái định cư và tái định cư.
- TDA Tiểu dự án.
- Tái định cư.
- VUWSDP Dự án “Phát triển cấp nước đô thị Việt Nam”.
- Để thực hiện các dự án này, Nhà nước đã tiến hành thu hồi đất của người dân để xây dựng hệ thống các công trình hạ tầng.
- Tuy có đền bù, hỗ trợ, nhưng việc thu hồi đất và tái định cư nói trên có thể có những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với cuộc sống của người dân mà không thể ước tính được về mặt kinh tế.
- Các mối quan hệ, sự gắn kết trong cộng đồng bị phá vỡ, những khó khăn trong việc tái đoàn kết ở những khu vực sau tái định cư là những rào cản đối với việc ổn định và phát triển cuộc sống của người dân.
- Cho đến nay, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều hướng dẫn trong việc thực hiện chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng đối với các dự án có thu hồi đất, như: Luật đất đai sửa đổi năm 2003, Nghị định 197/2004/NĐ-CP về bồi thường hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất…, cùng với đó là các quyết định của từng tỉnh thành nhằm hướng dẫn và cụ thể hóa việc triển khai thực hiện các chính sách nêu trên.
- Tuy nhiên, do tính chất của mỗi dự án khác nhau, hoặc là thu hồi đất trong khu vực đô thị (tái định cư đô thị) hoặc là thu hồi đất theo tuyến (tái định cư tuyến)… Sự khác nhau này còn phụ thuộc trực tiếp vào điều kiện kinh tế xã hội riêng biệt của từng khu vực, từng địa phương nơi triển khai dự án.
- Vì vậy, ngoài những chính sách, đường lối chung thì đối với mỗi dự án, mỗi khu vực cần có thêm những nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm kinh tế xã hội, tác động của thu hồi đất đối với cộng đồng và nhu cầu của người dân trong việc hỗ trợ phục hồi sau tái định cư..
- Bên cạnh đó, trong các dự án phát triển hiện nay, công tác tái định cư nói chung đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, mà một trong những nguyên nhân chính là các dự án này chưa có được sự đồng thuận từ phía người dân.
- Việc thiếu các cuộc điều tra xã hội học để khảo sát điều kiện kinh tế xã hội tại các địa phương, khảo sát nhu cầu phương án bồi thường và tái định cư, nhu cầu hỗ trợ sau tái định cư.
- đã tạo ra một khoảng cách lớn giữa các chính sách với mong muốn của người dân.
- Nói một cách khác, việc thiếu các cuộc điều tra xã hội học trong quá trình chuẩn bị và triển khai việc thu hồi đất, tái định cư đã khiến cho các dự án không đáp ứng được nhu cầu thực tế của người dân và khả năng thành công không cao..
- Với những lý do trên, chúng tôi đã lựa chọn vấn đề “Hệ quả xã hội của việc thu hồi đất xây dựng công trình cấp nước” cho nghiên cứu của mình, nhằm làm rõ những hệ quả xã hội, những tác động tích cực và tiêu cực của việc thu hồi đất xây dựng các công trình cấp nước đến cuộc sống, sinh kế của người nông dân nơi diễn ra dự án.
- Câu hỏi nghiên cứu mà luận văn đặt ra là:.
- Việc xây dựng công trình cấp nước đã tạo ra những hệ quả xã hội nào đối với người dân thị trấn Chờ, huyện Yên Phong, và xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh?.
- Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài.
- Khi thực hiện đề tài nghiên cứu này, chúng tôi có rất nhiều thuận lợi trong việc tìm nguồn tham khảo, bởi liên quan đến vấn đề nghiên cứu, các học giả đi trước đã có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu khoa học nghiên cứu về sinh kế, cuộc sống của người dân trong một giai đoạn, quá trình nhất định.
- Cuốn sách chuyên khảo: “Tác động xã hội vùng của các khu công nghiệp ở Việt Nam” do Nguyễn Bình Giang (Viện Kinh tế và Chính trị thế giới, Viện khoa học xã hội Việt Nam) làm chủ biên là một trong những tác phẩm phản ánh rõ tác động xã hội của một hoạt động xã hội đến cuộc sống của người dân trên địa bàn diễn ra dự án.
- Tác phẩm nêu rõ, phát triển khu công nghiệp là một trong những hoạt động kinh tế làm nảy sinh những hệ quả xã hội cả tích cực lẫn tiêu cực.
- trật tự an toàn xã hội và sức khỏe của người dân.
- Tác giả cũng đề xuất một số kiến nghị nhằm hạn chế tác động xã hội vùng tiêu cực của các khu công nghiệp ở Việt Nam..
- Tác giả Lê Du Phong – chủ biên cuốn sách “Thực trạng thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, xây dưng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia” đã đề cập đến vấn đề hết sức mới mẻ, liên quan trực tiếp đến đời sống, thu nhập và việc làm của một bộ phận dân cư nước ta.
- Cuốn sách đã đề cập đến những vấn đề trọng điểm như: Tình hình thu hồi đất và việc bồi thường cho người dân khi có thu hồi đất.
- thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho người có đất bị thu hồi.
- thực trạng thu nhập và đời sống của người có đất bị thu hồi.
- Một số khó khăn, tồn tại cũng được tác giả đề cập đến như: Một số người chưa nhận thức được những mặt đạt được của công tác thu hồi trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội.
- kế hoạch thu hồi chưa gắn với kế hoạch tái định cư….
- “Việc làm, thu nhập cho lao động bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa”, đã chỉ ra những bất cập khi nông dân không còn đất canh tác, do không được đào tạo nên phần lớn không có việc làm và thu nhập.
- Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, cần giải quyết các vấn.
- đề đó bằng các chính sách như: Chính sách đền bù, tái định cư, hỗ trợ việc làm cũng như trách nhiệm của doanh nghiệp trong thu hồi đất..
- Đề tài khoa học cấp Bộ năm 2010 của Học viện chính trị - hành chính khu vực I do Trần Thị Ngọc Minh làm chủ nhiệm cũng nghiên cứu về “Giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ở ngoại thành Hà Nội”.
- Tuy nhiên, thu hồi đất xây dựng khu công nghiệp, khu đô thị đã làm cho 2,5 triệu nông dân không có việc làm.
- Nhà nước cần có các chính sách tạo điều kiện để nông dân bị thu hồi đất có việc làm lâu dài, tạo việc làm tại chỗ cho các lao động trên 35 tuổi..
- Nhóm tác giả Lê Viết Thuận, Phan Thị Ngọc nghiên cứu về: “Những tác động của chính sách thu hồi đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng đất đai tới việc làm và các quan hệ xã hội” qua trường hợp thôn Gia Trung, xã Quang Minh, huyện Mê Linh, Vĩnh Phúc (nay là địa bàn Thành phố Hà Nội).
- Công trình đã phân tích những biến động xã hội của một địa phương ở huyện Mê Linh vào thời kỳ đầu thu hồi đất năm 2001 – 2004.
- Năm 2001, tại thôn Gia Trung đã thu hồi 90% diện tích đất nông nghiệp để xây dựng khu công nghiệp và khu đô thị, làm 50% tổng số lao động không có việc làm, các quan hệ xã hội bị thay đổi không như mong muốn..
- Tác giả Phạm Quang Tín, trường Đại học kinh tế - Đại học Đà Nẵng, có nghiên cứu về.
- “Thực trạng việc làm của người lao động trong các hộ dân diện thu hồi đất tỉnh Quảng Nam”..
- Tác giả đã chỉ ra rằng, quá trình thu hồi đất của tỉnh Quảng Nam vẫn còn nhiều vấn đề chưa thỏa đáng như giá đền bù thấp, chưa giải quyết tốt vấn đề hỗ trợ việc làm cho người dân, nên dẫn đến đời sống của người dân có rất nhiều thay đổi, nhiều hộ rơi vào tình trạng đời sống khó khăn (56,8% trong tổng số hộ bị thu hồi đất).
- Công trình đã phản ánh khá rõ và chính xác tình hình thực tế của các hộ dân trên địa bàn nghiên cứu..
- Tác giả Nguyễn Văn Sửu, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, nghiên cứu về.
- “Tác động của Công nghiệp hóa, Đô thị hóa đến sinh kế của người nông dân Việt Nam” (trường hợp một làng ven đô Hà Nội), năm 2007, đã chỉ ra rằng: Việc thu hồi quyền sử dụng đất nông nghiệp phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa của Nhà nước đã tạo ra những tác động quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội đối với những người nông dân có đất bị thu hồi.
- Tác giả Khúc Thị Thanh Vân trong luận văn nghiên cứu với đề tài: “Ảnh hưởng của chính sách tái định cư đến đời sống người dân sau tái định cư” (nghiên cứu trường hợp Thủy Điện Bản Vẽ) đã đi sâu phân tích các vấn đề ngành điện, khung chính sách về đền bù, tái định cư của dự án..
- Luận văn đưa ra những ảnh hưởng của chính sách tái định cư đến cuộc sống sau tái định cư của người dân phải di chuyển trong dự án phát triển, nhất là vấn đề khôi phục lại cuộc sống.
- Tác giả Phạm Quang Tú, Phan Đình Nhã, Nguyễn Văn Sự có bài viết “Ổn định cuộc sống của người dân tái định cư và bảo vệ môi trường trong các dự án thủy điện” trên Tạp chí số 3/2011 của Viện nghiên cứu môi trường và phát triển bền vững.
- Các tác giả khẳng định, giảm thiểu tác động bất lợi và ổn định cuộc sống cho người dân bị thu hồi đất và tái định cư là hợp phần quan trọng trong dự án xây dựng công trình thủy điện, theo đó phải đảm bảo cho người dân một cuộc sống vùng tốt hơn hoặc ít nhất là bằng nơi ở cũ..
- Trong luận văn thạc sĩ: “Tác động của việc tái định cư đến đời sống của người dân trong vùng dự án ADB cải thiện môi trường đô thị miền Trung Việt Nam”, tác giả Trần Thị Lê Tâm đã đánh giá tác động của tái định cư trên địa bàn thành phố Hà Tĩnh ở các mặt thu nhập và năng lực chi trả của người dân tái định cư, tác động duy trì các giá trị văn hóa và tiếp cận học đường của người dân tái định cư, tác động đến đời sống xã hội, đến môi trường khi dự án hoạt động.
- Kế thừa kết quả của những nghiên cứu đi trước, trong nghiên cứu này chúng tôi sẽ phân tích những hệ quả xã hội từ việc thu hồi đất để xây dựng công trình công cộng, cụ thể là công trình cấp nước sạch cho người dân thị trấn Chờ, huyện Yên Phong và xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.
- Chúng tôi sẽ phân tích hệ quả này dưới hai khía cạnh: tích cực và tiêu cực, thông qua sự tác động qua lại của các yếu tố chủ quan và khách quan, thông qua các nguồn vốn, để thấy được tác động của việc thu hồi đất xây dựng công trình cấp nước tới cuộc sống của người dân trên địa bàn diễn ra dự án.
- Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu..
- Mục đích nghiên cứu.
- Đề tài này thực hiện nhằm mục đích tìm hiểu những hệ quả tác động đến cuộc sống của người dân.
- Hệ quả đó xảy ra trên những phương diện gì khi người dân chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp của mình cho các công trình cấp nước? Qua đó, chúng tôi cũng đồng thời làm rõ tác động của các chính sách, dự án tới cuộc sống của người dân hiện nay..
- Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Đánh giá được tác động / ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của việc thu hồi đất phục vụ cho các dự án cấp nước đến cuộc sống, sinh kế của người nông dân ở hai địa bàn nghiên cứu..
- Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 4.1.
- Đối tượng nghiên cứu.
- Hệ quả xã hội của việc thu hồi đất xây dựng công trình cấp nước..
- 4.2.Khách thể nghiên cứu.
- Các hộ dân có đất bị thu hồi phục vụ dự án cấp nước sạch..
- Đặng Dũng Chí (2006), “Đảm bảo quyền lao động cho các hộ nông dân bị thu hồi đất ở Đồng bằng Sông Hồng”, Đề tài khoa học cấp cơ sở..
- Phạm Tất Dong – Lê Ngọc Hùng (2002), Xã hội học đại cương, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội..
- Nguyễn Bình Giang (2013) “Tác động xã hội vùng của các khu công nghiệp ở Việt Nam”, Viện kinh tế và chính trị thế giới, Viện khoa học xã hội Việt Nam..
- Trần Thị Ngọc Minh (2010), “Giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ở ngoại thành Hà Nội”, Đề tài khoa học cấp Bộ, Học viện chính trị - hành chính khu vực I..
- Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Bắc Ninh (2014.
- Thực trạng thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng các khu công nghiệp, khu đô thị, xây dưng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhu cầu công cộng và lợi ích quốc gia”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội..
- Lê Du Phong (2005) “Việc làm, thu nhập cho lao động bị thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và Đô thị hóa”, Đề tài khoa học cấp Bộ, Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội..
- UBND tỉnh Bắc Ninh, Quyết định số 171/2009/QĐ-UBND ngày 28 tháng 12 năm 2009 UBND tỉnh Quy định một số nội dung thực hiện các nghị định của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất áp dụng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh..
- UBND tỉnh Bắc Ninh, Quyết định số 26/2007/QĐ-UBND ngày 14 tháng 5 năm 2007 của UBND tỉnh ban hành Đơn giá bồi thường cây cối, hoa màu gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh..
- UBND tỉnh Bắc Ninh, Quyết định số 07/2008/QĐ-UBND ngày 21 tháng 01 năm 2008 của UBND tỉnh sửa đổi bổ sung một số điều của Quyết định số 26/2007/QĐ-UBND ngày 14 tháng 5 năm 2007 của UBND tỉnh ban hành Đơn giá bồi thường cây cối, hoa màu gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh..
- Trần Thị Lê Tâm (2012), “Tác động của việc tái định cư đến đời sống của người dân trong vùng dự án ADB cải thiện môi trường đô thị Miền Trung Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG Hà Nội..
- Lê Viết Thuận, Phan Thị Ngọc (2011): “Những tác động của chính sách thu hồi đất nông nghiệp, chuyển đổi mục đích sử dụng đất đai tới việc làm và các quan hệ xã hội”, Tạp chí khoa học, số 4..
- Phạm Quang Tú, Phan Đình Nhã, Nguyễn Văn Sự (2011) “Ổn định cuộc sống của người dân tái định cư và bảo vệ môi trường trong các dự án thủy điện”, Tạp chí Nghiên cứu phát triển bền vững, số 3..
- Thủ tướng Chính phủ (2004), Nghị định 197/2004/NĐ – CP ngày 03/12/2004 của Chính phủ về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất..
- Thủ tướng Chính phủ (2007), Nghị định 84/2007/ NĐ – CP ban hành ngày 03/12/2004 của Chính phủ về trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất..
- Nguyễn Văn Sửu, Tác động của Công nghiệp hóa, Đô thị hóa đến sinh kế của người nông dân Việt Nam, Đề tài khoa học cấp Bộ, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, ĐHQG Hà Nội..
- Khúc Thị Thanh Vân (2011), Ảnh hưởng của chính sách tái định cư đến đời sống người dân sau tái định cư, Luận văn thạc sĩ, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG Hà Nội.