Các kiểu dạng nhân vật cô đơn trong văn xuôi Việt Nam đương đại (Qua một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Huy Thiệp, Tạ Duy Anh, Chu Lai và Nguyễn Danh Lam)

- CÁC KIỂU DẠNG NHÂN VẬT CÔ ĐƠN TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI.
- Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam Mã số : 60 22 01 21.
- Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô trong khoa Văn học, đặc biệt là các thầy cô trong bộ môn Văn học Việt Nam, ban chủ nhiệm khoa Văn học, phòng quản lí sau Đại học trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu..
- Chƣơng 1: ĐỔI MỚI TƢ DUY NGHỆ THUẬT VÀ CẢM HỨNG CÔ ĐƠN TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI.
- Bối cảnh văn hóa xã hội Việt Nam sau 1975.
- Cảm hứng cô đơn trong văn xuôi Việt Nam sau 1975Error! Bookmark not defined..
- Khái quát về kiểu dạng nhân vật cô đơn trong văn học và văn học Việt Nam ...Error! Bookmark not defined..
- 2.1.2.Kiểu nhân vật cô đơn trong tác phẩm văn học.
- Chƣơng 2: CÁC KIỂU DẠNG NHÂN VẬT CÔ ĐƠN TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM ĐƢƠNG ĐẠI.
- Nhân vật cô đơn từ bản thể.
- Nhân vật cô đơn vì không thể hòa nhập với cuộc sống thực tại ...Error!.
- 2.2.1.Nhân vật cô đơn vì lạc thời.
- Nhân vật cô đơn vì lạc lõng giữa cộng đồng, gia đình ...Error!.
- Chƣơng 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT CÔ ĐƠN ...Error!.
- Thủ pháp nhòe mờ, tẩy trắng nhân vật .
- Chú trọng tới cảm giác, nội tâm của nhân vật.
- Con người phải đối diện với những vấn đề thế sự, nhân sinh và cả những chuyện rất riêng tư, văn học tất yếu phải đổi mới theo tinh thần thời đại.
- Mỗi chuyển biến của lịch sử đều tác động sâu sắc, tạo nên những chuyển động và để lại những dấu ấn sâu đậm lớn trong đời sống văn học, bởi, một trong những chức năng cơ bản của văn học là phản ánh hiện thực..
- 1.2.Văn học trước 1975 đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, tạc nên những bức tượng đài bất hủ về con người Việt Nam anh hùng bất khuất, dân tộc Việt Nam từ trong máu lửa “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.
- Sau năm 1975, đặc biệt là sau đổi mới (1986), trên tinh thần “đổi mới toàn diện” mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã đề ra, văn học thực sự được “cởi trói”.
- Nhờ nỗ lực đổi mới và dân chủ hóa đời sống văn hóa văn nghệ, các nhà văn đã hăng hái lao động nghệ thuật, có ý thức đổi mới ngòi bút của mình để bắt kịp với những biến chuyển của đời sống.
- Đó là cơ sở để văn học Việt Nam đương đại nói chung, văn xuôi Việt Nam đương đại nói riêng mở rộng phạm vi phản ánh hiện thực, đi sâu khám phá những vấn đề cốt lõi của đời sống xã hội, phản ánh một cách đa diện về con người.
- Từ đó, trong văn xuôi xuất hiện nhiều nguồn cảm hứng mới như cảm hứng đời tư thế sự, cảm hứng bi kịch, cảm hứng tha hóa, cảm hứng cô đơn… Kéo theo là các kiểu dạng nhân vật bi kịch, nhân vật tha hóa, nhân vật sám hối, nhân vật cô đơn,….
- 1.3.Có thể thấy, khoảng mười năm đầu thời kì hậu chiến (1975 – 1985), cảm hứng sử thi trong văn xuôi vẫn tồn tại theo quán tính.
- Cái thiện – cái ác, cái xấu – cái tốt, cái cao cả - cái thấp hèn, cái bi – cái hài,… vốn còn khuất lấp ở thời kì văn học trước, thì nay, tất cả đều đi vào trang viết với tinh thần dân chủ, cởi mở nhất.
- đến những tác giả gây “chấn động” từ thời kì đầu của văn học đổi mới như Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị Hoài, Tạ Duy Anh, Chu Lai, Bảo Ninh, Nguyễn Trí Huân, Dạ Ngân, Nguyễn Quang Lập.
- và những cây bút trẻ thuộc thế hệ 7- 8x như Phan Thị Vàng Anh, Đỗ Hoàng Diệu, Nguyễn Ngọc Tư, Nguyễn Danh Lam,… đã phản ánh chân thực, kịp thời tinh thần thời đại, thể hiện số phận con người với những cảm xúc riêng tư nhất, góp phần mang lại diện mạo mới cho văn xuôi đương đại.
- Từ những chuyển đổi cơ bản trong quan niệm nghệ thuật về con người, các kiểu dạng nhân vật trong văn xuôi cũng phong phú đa dạng, trong đó, con người cô đơn là một kiểu dạng nhân vật phổ biến: Cô đơn từ trong bản thể, cô đơn do không có khả năng hòa nhập với cộng đồng với những “vết dập xóa”, “va đập” tâm hồn, trước những bi kịch của đời sống, của mối quan hệ gia đình và xã hội.
- Trên cái nhìn đa diện, đa chiều của văn xuôi đương đại, cái cô đơn ấy được bộc lộ rõ nét và sâu sắc, tạo nên một dấu ấn riêng, đậm nét..
- trong văn xuôi Việt Nam đương đại” mới chỉ dừng lại ở một số ít bài viết chung về tác giả, tác phẩm hoặc một nhóm tác giả, tác phẩm.
- Đó là lý do chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài “Các kiểu dạng nhân vật cô đơn trong văn xuôi Việt Nam đương đại (qua một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Huy Thiệp, Tạ Duy Anh, Chu Lai và Nguyễn Danh Lam) nhằm khẳng định nỗ lực và đóng góp của các cây bút trong việc đổi mới văn xuôi Việt Nam đương đại.
- Từ đó có cơ sở, góp phần khẳng định sự đổi mới văn xuôi đương đại nói riêng và rộng hơn của văn học Việt Nam đương đại..
- Nguyễn Huy Thiệp, Tạ Duy Anh, Chu Lai và Nguyễn Danh Lam là những cây bút tiêu biểu, có phong cách sáng tạo đặc sắc và những đóng góp đáng kể để tạo nên thành tựu chung của văn xuôi đương đại Việt Nam.
- Trong thế giới nhân vật đa dạng của các nhà văn, con người cô đơn là kiểu dạng nhân vật nổi đậm, thực sự tạo được ám ảnh đối với người đọc..
- 2.1.Việc đổi mới tư duy nghệ thuật đã đưa đến những cú “vượt rào” quan trọng về cảm hứng, đề tài, về các kiểu dạng nhân vật, ngôn ngữ, giọng điệu… Là điều kiện để tạo nên những tác phẩm văn xuôi có giá trị, phản ánh đúng tinh thần thời đại, đúng người, đúng việc.
- Sự chuyển hướng về quan niệm nghệ thuật trong văn xuôi đương đại đã thu hút sự quan tâm của đông đảo giới nghiên cứu, phê bình..
- Qua khảo sát, tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy đã có khá nhiều công trình, bài viết nghiên cứu chung về văn xuôi đổi mới, trong đó cũng đã đề cập đến sự đổi mới về tư duy nghệ thuật, sự đa dạng về nguồn cảm hứng, về các kiểu dạng nhân vật trong văn xuôi Việt Nam đương đại..
- Trong bài Mấy nhận xét về nhân vật của Văn xuôi Việt Nam sau 1975, tác giả Nguyễn Thị Bình đã đưa ra nhận định về sự đa dạng của văn xuôi từ góc độ quan niệm nghệ thuật: “Từ năm 1986 trở đi, sự đổi mới văn xuôi mới thật sự diễn ra ở bề sâu với một quan niệm đa dạng, nhiều chiều về đời sống.”[56]..
- Trong bài viết Một số vấn đề cơ bản trong nghiên cứu lịch sử văn học Việt Nam giai đoạn từ sau 1975, tác giả Nguyễn Văn Long đã xác định những đặc điểm.
- cơ bản của văn học Việt Nam sau 1975: “Văn học vận động theo hướng dân chủ hóa”[39, tr.
- 14] “Sự thức tỉnh ý thức cá nhân trên cơ sở tinh thần nhân bản là nền tảng tư tưởng và cảm hứng chủ đạo, bao trùm văn học từ sau 1975” [39, tr.15] “Văn học phát triển phong phú, đa dạng, hướng tới tính hiện đại.” [39, tr.16].
- Người viết đã đề cập đến sự đa dạng của văn học ở các bình diện “đa dạng về đề tài, phong phú về thể loại, nhiều tìm tòi về thủ pháp nghệ thuật, đa dạng về phong cách và khuynh hướng thẩm mĩ.” [39, tr.16].
- Từ đó, chỉ rõ hơn về đặc điểm của văn xuôi sau 1975 có.
- “khuynh hướng nhận thức lại”, “Khám phá đời sống trong cái muôn vẻ hằng ngày, trong các quan hệ thế sự, đời tư” và cuối cùng người viết đi đến nhận định về những đổi mới của văn xuôi đã “mở rộng quan niệm hiện thực đi liền với đổi mới quan niệm nghệ thuật về con người, đổi mới nghệ thuật trần thuật và ngôn ngữ, giọng điệu”[39, tr.18-19]..
- La Khắc Hòa trong bài Nhìn lại những bước đi, lắng nghe những tiếng nói tiếp tục khẳng định: “Đổi mới văn học suy cho cùng là đổi mới quan niệm:.
- quan niệm về con người, về đời sống và quan niệm về bản thân văn học nghệ thuật”[39, tr.57].
- Bên cạnh đó, bài viết đã đã so sánh, chỉ ra sự khác biệt giữa văn học trước và sau 1975..
- Tác giả Mai Hương trong Đổi mới tư duy văn học và đóng góp của một số cây bút văn xuôi đã chỉ ra những chuyển đổi cơ bản trong tư duy nghệ thuật của văn xuôi đổi mới “Từ tư duy sử thi với một khoảng cách khó vượt giữa nhà văn và đối tượng” chuyển sang kiểu tư duy mới: suy ngẫm về hiện thực, suy ngẫm về cái đương đại đang diễn ra, “cái đương đại chưa hoàn thành”.[23, tr.3-4].
- Mấy vấn đề trong quan niệm con người của văn học Việt Nam của Trần Đình Sử.
- Một cách nhận diện thời kì văn học vừa qua của Đỗ Lai Thúy.
- Văn xuôi trước yêu cầu cuộc sống mới của Nguyễn Khải.
- Một số hiện tượng văn học nổi bật thời kỳ đổi mới của Nguyễn Thanh Tâm.
- Một vài suy nghĩ về con người trong văn xuôi thời kỳ đổi mới của Tôn Phương Lan.
- Bàn thêm về vấn đề con người trong văn học của Trần Thanh Đạm.
- Văn xuôi gần đây và quan niệm con người của Bùi Việt Thắng.
- Nhân vật tự ý thức trong văn xuôi sau 1975 của Dương Thị Hương,… đã đề cập đến những đổi thay của tư duy văn học và quan niệm của nhà văn về con người trước thời đại mới..
- Như vậy, qua việc sơ lược một số ý kiến đánh giá, nhận định trên đây, chúng tôi nhận thấy, mặc dù sự đổi mới của văn xuôi đương đại về tư duy nghệ thuật, kiểu dạng nhân vật sau1975 đã được quan tâm đánh giá tổng quát theo nhiều hướng tiếp cận khác nhau, sự đa dạng về cảm hứng sáng tạo cũng đã được đề cập đến, song, hầu như các bài viết đều chưa trực tiếp bàn đến đặc trưng các kiểu dạng nhân vật cô đơn cụ thể..
- Trong đó cũng đã có những ý kiến đề cập đến thế giới nhân vật của các cây bút này..
- Về Nguyễn Huy Thiệp - sự xuất hiện của ông vào cuối năm 1987 đã thực sự làm nên một “chấn động” lớn và nhanh chóng trở thành “hiện tượng lạ” trong văn học cùng với việc khẳng định sức viết dồi dào..
- Trong bài viết Truyện ngắn Nguyễn Huy thiệp vài cảm nghĩ Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh đã nhận xét, khái quát như sau: “Nguyễn Huy Thiệp có một thế giới nhân vật cũng độc đáo.
- Tạ Duy Anh (2003), Truyện ngắn chọn lọc, NXb Hội nhà văn, Hà Nội 2.Tạ Duy Anh (2006), Thiên thần sám hối, NXb Hội nhà văn, Hà Nội 3.
- Tạ Duy Anh (2002), Nhân vật, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.
- Vũ Tuấn Anh (1995), “Đổi mới văn học vì sự phát triển”, Tạp chí Văn học (4), tr.14-19..
- Lại Nguyên Ân (2004), 150 thuật ngữ văn học,Nxb ĐHQG Hà Nội.
- Thử nhìn lại văn xuôi mười năm qua”, Tạp chí văn học (1), tr.14 -15.
- Nguyễn Thị Bình (1996), Những đổi mới của văn xuôi nghệ thuật Việt Nam sau 1975, Luận án T.S khoa học Ngữ văn, ĐHSP Hà Nội..
- Nguyễn Thị Bình (2007), Văn xuôi Việt Nam – 1975- 1995 những đổi mới cơ bản, Nxb Giáo dục, Hà Nội..
- Phan Thanh Bình (2007), Luận văn thạc sĩ, Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, Trường Đại học Thái Nguyên..
- 11.Nguyễn Minh Châu(2005), Cỏ lau, Nxb Kim Đồng, Hà Nội.
- 13.Nguyễn Đăng Điệp (2003), Vọng từ con chữ - tiểu luận phê bình, Nxb Văn học, Hà Nội..
- 14.Hà Minh Đức (Chủ biên), (2006), Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội..
- Hà Minh Đức, (2003), “Những chặng đường phát triển của văn xuôi Cách mạng”, Báo Văn nghệ, (số 34)..
- Nguyễn Thị Hồng Giang, Vũ Lê Lan Hương, Võ Thị Thanh Trà (2007), Thế giới nghệ thuật Tạ Duy Anh, NXb Hội nhà văn, Hà Nội..
- Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (Chủ biên) (1992), Từ điển thuật ngữ văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội..
- Đào Duy Hiệp (2008), Phê bình văn học từ lí thuyết đến hiện đại, Nxb Giáo dục, Hà Nội..
- Nguyễn Thị Huệ (2000), Những dấu hiệu đổi mới trong văn xuôi Việt Nam từ 1980 – 1986, Thư viện Quốc gia Hà Nội..
- Mai Hương (2006), “Đổi mới tư duy văn học và đóng góp của một số cây bút.
- văn xuôi”, Tạp chí Nghiên cứu văn học, (số11), tr.
- Mai Hương (1999), Văn học – một cách nhìn, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội 25.
- Nguyễn Văn Kha (2006), Đổi mới quan niệm về con người trong truyện Việt.
- Nguyễn Khải,(1984), “Văn xuôi trước yêu cầu của cuộc sống”, Tạp chí Văn nghệ quân đội (1), tr.99-105.
- Chu Lai (2007), Cuộc đời dài lắm, Nxb Văn học, Hà Nội.
- Chu Lai (2013), Phố, Nxb Văn học, Hà Nội.
- Chu Lai (2014), Vòng tròn bội bạc, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
- Nguyễn Danh Lam (2005), Bến vô thường, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội 33.
- Nguyễn Danh Lam (2014), Cuộc đời ngoài cửa, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
- Nguyễn Danh Lam (2005), Giữa vòng vây trần gian, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội..
- Tôn Phương Lan (2001), “Một vài suy nghĩ về con người trong văn xuôi thời kì đổi mới”, Tạp chí Văn học, (9), tr43-48.
- Phong Lê (1994), Văn học và công cuộc đổi mới,Nxb Hội nhà văn, Hà Nội 39.
- Nguyễn Văn Long, Lã Nhâm Thìn (2009), Văn học Việt Nam sau 1975 những.
- vấn đề nghiên cứu và giảng dạy, Nxb Giáo dục, Hà Nội..
- Lê Lựu (2003), Thời xa vắng, Nxb Văn học, Hà Nội.
- Bùi Thị Mai (2012) Khóa luận tốt nghiệp, Nhân vật cô đơn trong Hồng Lâu Mộng qua so sánh với Rừng Nauy.
- Trường Đại Học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội..
- Nhiều tác giả, (1997), Từ điển thuật ngữ văn học.
- Hà Nội..
- Huỳnh Như Phương (1991) Văn xuôi những năm 80 và vấn đề dân chủ nền văn học”, Tạp chí văn học (4), tr.14-17.
- Đỗ Ngọc Thạch (2010), “Đổi mới quyết liệt Nguyễn Minh Châu”, http://www.vanchuongviet.org/.
- Tạ Duy Anh, Thiên thần sám hối, Đi tìm nhân vật vnthuquan.net/truyen/truyen.
- 65.Dương Thị Hương, Nhân vật tự ý thức trong văn xuôi sau 1975, http://vannghequandoi.com.vn/802/news-detail/706051/phe-binh-van-