- HỆ QUẢN TRỊ THƯ VIỆN TÍCH HỢP MÃ NGUỒN MỞ KOHA, CƠ HỘI LÝ TƯỞNG CHO CÁC THƯ VIỆN VIỆT NAM.
- Lê Bá Lâm Trưởng phòng Máy tính và Mạng Trung tâm Thông tin – Thư viện, ðHQGHN
[email protected] I.
- Koha là Hệ quản trị thư viện tích hợp – Integrated Library System (ILS) mã nguồn mở ñầu tiên trên thế giới, phát triển ban ñầu tại New Zealand bởi Katipo Communications Ltd và ñược triển khai vào tháng Giêng năm 2000 cho thư viện Horowhenua Trust.
- Koha hiện nay ñược phát triển bởi cộng ñồng những người làm công nghệ thông tin và thư viện trên toàn thế giới, vì vậy các tính năng của Koha liên tục hoàn thiện và phát triển mở rộng ñể ñáp ứng nhu cầu của người dùng.
- Koha có ñầy ñủ tính năng của một ILS hiện ñại, phù hợp với mọi loại hình thư viện như thư viện trường học, thư viện công cộng, thư viện các viện nghiên cứu.
- và ñược quản trị bởi hệ quản trị cơ sở dữ liệu MySQL nên về mặt lưu trữ và xử lý dữ liệu không thua kém bất kỳ một hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào khác như MSSQL, Oracle hay Postgres.
- Koha sử dụng kiểu thiết kế cơ sở dữ liệu kép, nghĩa là dùng công nghệ thiết kế của hai kiểu cơ sở dữ liệu tiêu chuẩn (Kiểu văn bản và kiểu cơ sở dữ liệu quan hệ RDBMS - Relational Database Management System).
- ðặc tính thiết kế này bảo ñảm rằng Koha sẵn sàng thích ứng với số lượng lớn các truy cập của bất kỳ thư viện nào và không có vấn ñề gì về lưu trữ ñối với những thư viện có số lượng tài liệu lớn cũng như nhiều loại hình tài liệu khác nhau..
- Về mặt nghiệp vụ, Koha ñược xây dựng dựa trên các chuẩn chung của hệ thống thư viện thế giới và sử dụng giao diện web nên ñảm bảo khả năng tương tác, tương thích giữa Koha và các hệ thống khác một cách dễ dàng.
- Koha bao gồm các phân hệ OPAC, Lưu thông, Biên mục, Bổ sung, Ấn phẩm ñịnh kỳ, Bạn ñọc, Thiết lập hệ thống, các mối quan hệ chi nhánh và ñặc biệt chức năng thống kê, báo cáo hết sức mềm dẻo, tùy biến dễ dàng ñã ñưa Koha trở thành Hệ quản trị thư viện tích hợp mã mở nổi tiếng, ñược nhiều thư viện lớn nhỏ trên thế giới sử dụng..
- Koha tự ñộng hóa hoàn toàn các chức năng và quy trình nghiệp vụ trong thư viện.
- Các chức năng nghiệp vụ ñược kiểm soát bằng những quy trình chặt chẽ, tạo nên một hệ thống tích hợp logic các chức năng thống nhất..
- Koha giúp giảm thiểu các công việc trùng lặp, tái sử dụng các kết quả của các bộ phận có liên quan.
- Với khả năng ñáp ứng các chuẩn về thư viện và công nghệ thông tin trong xử lý và lưu trữ dữ liệu.
- Koha là công cụ hiệu quả ñể xây dựng các cơ sở dữ liệu thư mục, dữ liệu số, kiểm soát chất lượng các biểu ghi thư mục theo chuẩn MARC21, hỗ trợ xuất - nhập dữ liệu 2 chiều với bất kỳ hệ thống thư viện ñiện tử nào.
- Vì sử dụng công nghệ web, Koha giúp các thư viện dễ dàng ñưa kho tài liệu của mình lên mạng.
- Koha có cơ chế kiểm soát ñối với các ẩn phẩm ñiện tử, giúp bạn ñọc có thể khai thác thư viện mọi lúc, mọi nơi..
- PHÂN TÍCH HỆ THỐNG KOHA.
- Mô hình ñơn giản hệ thống KOHA ILS.
- II.1 Kiến trúc hệ thống.
- Koha có thể chạy trên bất kỳ giao thức mạng thông tin nào.
- Koha sử dụng băng thông thấp ñể truyền tải thông tin.
- Mô hình chi tiết hệ thống KOHA ILS.
- Koha nguồn: http://www.koha.org/.
- Apache web server: http://www.apache.org/.
- Hệ quản trị CSDL MySQL: http://www.mysql.com/.
- Ngôn ngữ lập trình Perl modules 5.8: http://www.cpan.org/.
- Hệ ñiều hành Linux, Windows, Unix, Mac II.3 Yêu cầu kỹ năng vận hành hệ thống.
- Vì giao diện OPAC của Koha ñược thiết kế thân thiện nên người sử dụng và nhân viên thư viện chỉ cần có những kỹ năng sử dụng máy tính thông thường là có thể sử dụng hệ thống hiệu quả..
- ðối với các phân hệ nghiệp vụ, Koha yêu cầu một sự hiểu biết nhất ñịnh về công tác thư viện..
- Quản trị hệ thống cần hiểu một chút về các hệ ñiều hành, hệ quản trị CSDL ñể có thể bảo trì và sao lưu dữ liệu..
- II.4 Các tính năng chính.
- ðầy ñủ tính năng của một Hệ quản trị thư viện tích hợp (ILS) gồm OPAC, Bổ sung, Biên mục, ÂPðK, Bạn ñọc, Lưu Thông, Thống kê báo cáo, Quản trị..
- Giao diện Web nên có thể tích hợp với website, cổng thông tin..
- Khổ mẫu nghiệp vụ thư viện chuẩn MARC21, UNIMARC..
- Bản tiếng Việt dùng cho Koha 2.2.9 và Koha 3.0.x ñã ñược tác giả dịch hoàn chỉnh)..
- Không giới hạn người sử dụng..
- Tùy biến giao diện OPAC..
- Hệ quản trị cơ sở dữ liệu MYSQL..
- Tích hợp nguồn cấp dữ liệu RSS..
- Tra cứu mục lục trực tuyến OPAC Web dựa trên hệ thống Tìm kiếm ñơn giản, rõ ràng cho tất cả các giao diện người dùng..
- III.1 Dễ dàng thiết kế, thay ñổi giao diện OPAC.
- Tính năng thiết kế, cấu hình hệ thống phần OPAC chỉ với các lựa chọn ON, OFF và các vùng trên, dưới, trái, phải, giữa ñể sẵn rất tiện lợi và dễ dàng cho người quản trị phần mềm, thay ñổi banner, logo và ñưa những thông tin mình muốn như giới thiệu sách mới, các liên kết quan trọng, lịch làm việc cũng như những tin bài và các thông báo, hướng dẫn sử dụng thư viện..
- (1) Giao diện ngoài cùng của OPAC III.2 Lọc những thông tin chính từ kết quả tìm (Giống World Cat).
- Kết quả tìm ñược trên OPAC bạn ñọc có thể sắp xếp lại kết quả theo nhiều tiêu chí khác nhau.
- Các kết quả tìm ñược ñược lọc ra theo các thông tin như tính sẵn sàng phục vụ của tài liệu, thư viện, tùng thư, tác giả, ñịa lý, chủ ñề.
- trình bày sang menu bên trái rất thuận tiện cho bạn ñọc (Tính năng giống mục lục nổi tiếng World Cat) III.3 Các tính năng tương tác trực tuyến với bạn ñọc.
- Từ OPAC nếu bạn ñọc có tài khoản và ñược phép ñăng nhập thì bạn ñọc có thể “tham gia biên mục”, làm phong phú thêm cho các bản ghi.
- ðó là các tính năng thêm từ khóa bạn ñọc (tags), bình luận (comments), xây dựng các giá sách ảo (lists), các ñề xuất mua tài liệu thư viện không có, nhận các tin nhắn, nhắc nhở, thông báo từ thư viện, xem lịch sử mượn trả, tài liệu quá hạn, tài khoản và các tài liệu ñặt chỗ,....
- (3 ) Giao diện khi bạn ñọc ñăng nhập OPAC – Phần ñỏ là tài liệu quá hạn III.4 Các thông báo chi tiết cho thủ thư khi lưu thông tài liệu và hệ thống liên thư viện hoàn hảo.
- Tại giao diện lưu thông, tất cả các thao tác chỉ thực hiện trên một màn hình cho phép thủ thư làm việc với tất cả các tình huống có thể xảy ra.
- Hệ thống thông báo ñầy ñủ và các thông tin chi tiết liên quan ñến bạn ñọc ñược trình bày rõ ràng và dễ hiểu.
- Các sai sót trong lưu thông ñược xử lý mềm dẻo và khoa học chỉ trong 1 click chuột (Ví dụ một tài liệu ñang ghi mượn cho bạn ñọc A nhưng tài liệu lại vẫn còn trong kho, thì khi bạn ñọc B lấy ra ghi mượn, chương trình sẽ xuất hiện thông báo cụ thể.
- Các xử lý mượn liên thư viện, giải quyết các tài liệu ñặt chỗ theo thứ tự người ñặt và thời gian ñặt cũng là một ñiểm mạnh của Koha..
- III.5 Hệ thống báo cáo ñầy ñủ, chi tiết và mềm dẻo.
- Việc lập các báo cáo, thống kê bạn ñọc, tài liệu hay dùng, tài liệu quá hạn.
- là rất cần thiết ñối với các thư viện..
- Hệ thống báo cáo, thống kê chi tiết tới tất cả các modul và hơn hết là tạo lập các báo cáo dễ dàng, không cần tới sự can thiệp của cán bộ quản trị phần mềm hoặc nhà cung cấp là một ñiểm mạnh của Koha..
- (5) Giao diện và kết quả các thống kê báo cáo.
- Sau khi nghiên cứu và tìm hiểu Hệ quản trị thư viện Koha ILS, chúng tôi nhận thấy rằng ñây là một phần mềm mã nguồn mở rất hữu ích, có thể áp dụng cho tất cả các thư viện trường học, thư viện công cộng, phòng tư liệu, các cơ quan lưu trữ.
- trong hệ thống thư viện Việt Nam.
- Những tính năng nổi bật của Koha cần ñược giới thiệu và quảng bá cho giảng viên, sinh viên, học viên, cán bộ thư viện nhằm sớm ứng dụng và khai thác một cách hiệu quả.
- • Bạn ñọc có thể sử dụng cùng chung một cơ sở dữ liệu thống nhất.
- • Tạo uy tín cho thư viện phát triển xa hơn và có ñẳng cấp hơn..
- • Xác thực nguồn thông tin rõ ràng..
- • Các chuẩn thư viện quốc tế.
- • Dễ trao ñổi thông tin với các ñơn vị bạn và tích hợp lên website..
- • Giao diện tra cứu dễ sử dụng nên thu hút ñộc giả hơn..
- • Công tác quản lý và bảo trì hệ thống.
- • Hoàn toàn mới ñối với thư viện khi áp dụng và triển khai..
- • Khó khai thác hết ngay ñược tất cả các tính năng của Koha..
- • Chưa có tài liệu hướng dẫn sử dụng hoàn chỉnh..
- Hệ quản trị thư viện tích hợp mã nguồn mở Koha ILS là một phần mềm thư viện hiện ñại, ñầy ñủ tính năng, áp dụng các chuẩn quốc tế, có nhiều tính năng nổi trội, tiện ích trong hệ thống thư viện tích hợp và luôn luôn hướng tới sự hoàn thiện là giải pháp thư viện ñiện tử hoàn hảo cho tất cả các thư viện và là cơ hội lớn cho các thư viện trong hệ thống thư viện Việt Nam.
- ðầu tiên là từ các cơ sở giáo dục, các ñơn vị ñào tạo có ngành khoa học Thông tin – Thư viện, cần sớm ñưa môn học Hệ quản trị thư viện tích hợp mã nguồn mở vào chương trình giảng dạy cho sinh viên, kế ñến là các cơ quan chủ quản về lĩnh vực thư viện như Vụ thư viện, Thư viện quốc gia và các cơ quan thông tin – thư viện trước ñây ñã có nhiều ñóng góp ñưa ISIS vào Việt Nam như Cục Thông tin khoa học và Công nghệ.
- Các cơ quan này cần lập những dự án nghiên cứu, Việt hóa cũng như triển khai ñưa vào thực tiễn ñể Koha ngày càng lớn mạnh cũng như phổ biến tại các thư viện Việt Nam..
- Tài liệu tham khảo.
- http://koha.org http://kohadocs.org http://koha.org/manual http://www.skemotah.com/.
- http://athenscounty.lib.oh.us/koha.html http://sourceforge.net/projects/koha http://www.mjr.dsl.pipex.com/.
- http://koha.org/wiki http://bugs.koha.org http://koha.org/mailing/.
- http://koha.org/irc/.
- Hệ thống thư viện tích hợp Koha – Một giải pháp cho Trung tâm học liệu / Ths