XÂY DỰNG ĐỀ CƯƠNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY HỌC PHẦN THEO CDIO

- TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04XÂY DỰNG ĐỀ CƯƠNG VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY HỌC PHẦN NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ô TÔ THEO PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN CDIO Nguyễn Văn Tổng Em, Nguyễn Ngọc Phương Trinh, Nguyễn Hoàng Anh, Nguyễn Hoàng Việt, Nguyễn Qui Điền11 Tóm tắt: Cùng với việc phát triển Chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận các tiêu chuẩntiên tiến trong khu vực và trên thế giới, công tác xây dựng đề cương các học phần chuyên ngànhrất được quan tâm tại Khoa Cơ khí Động lực, Trường Đại học Nam Cần Thơ và học phần kỹthuật nền tảng (như nhập môn công nghệ kỹ thuật ô tô, nguyên lý động cơ đốt trong, lý thuyết ô tô,kỹ thuật chẩn đoán và kiểm định ô tô) đóng vai trò dẫn dắt, định hướng cho các sinh viên chuyênngành công nghệ kỹ thuật ô tô.
- Việc xây dựng đề cương học phần tiếp cận CDIO sẽ góp phầnquan trọng trong việc truyền tải kiến thức kỹ thuật chuyên ngành và kỹ năng học tập cho sinhviên.
- Từ đó, sinh viên mạnh dạn nắm bắt tiếp cận kiến thức chuyên ngành tự tin hơn khi làm việctrong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật ô tô và cơ khí động lực.
- Từ khóa: CDIO, chương trình đào tạo, chuẩn đầu ra chương trình, công nghệ kỹ thuật ô tô,đề cương học phần.
- Tổng quan về CDIO Vào những năm 80 của thế kỷ 20, các trường đại học ở các nước phát triển bắt đầu nhậnra khoảng cách ngày càng lớn giữa năng lực của những kỹ sư mới tốt nghiệp với những đòi hỏithực tế của các ngành kỹ thuật.
- Sự tiến bộ mạnh mẽ của kỹ thuật đòi hỏi người kỹ sư phải cónhững năng lực trí tuệ và kỹ năng đặc thù của nghề nghiệp cần thiết để làm chủ được sự tiến bộđó.
- Để đạt được điều này, các chương trình đào tạo (CTĐT) cần phải được xây dựng lại theohướng tiếp cận phù hợp hơn, nhấn mạnh nền tảng kỹ thuật trong bối cảnh Hình thành Ý tưởng -11 Giảng viên Trường Đại học Nam Cần Thơ 63TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04Thiết kế - Triển khai - Vận hành (Conceiving + Designing + Implementing + Operating =CDIO) các hệ thống và sản phẩm thực tế [1,2].
- Có thể nói, CDIO là một mô hình cải tiến chươngtrình đào tạo, giúp thu hẹp khoảng cách giữa cơ sở đào tạo và thị trường lao động, đề xướngcác cải cách giáo dục để người học có được sự phát triển toàn diện các kiến thức, kỹ năng cánhân, nghề nghiệp, và nhanh chóng thích ứng với môi trường làm việc chuyên nghiệp luôn luônthay đổi.
- Đề xuất CDIO là một dự án quốc tế lớn nhằm cải cách chương trình đào tạo kỹ thuật bậcđại học.
- Mục tiêu của dự án chủ yếu là nhằm vào sinh viên ngành kỹ thuật trên toàn thế giới,với mong muốn mang tới cho họ một nền giáo dục nhấn mạnh về nền tảng kỹ thuật qua 4 khâuquan trọng từ đầu vào cho tới đầu ra.
- Đề xuất CDIO có 3 mục tiêu tổng quát nhằm đào tạo sinhviên có những khả năng: 1.
- Nắm vững kiến thức chuyên sâu hơn về quy tắc cơ bản của kỹ thuật.
- Hiểu được tầm quan trọng và tác động chiến lược của nghiên cứu và phát triển kỹ thuậtđối với xã hội.
- Theo cách tiếp cận CDIO, khi xây dựng và nâng cấp các chương trình đào tạo phải tuân thủcác quy trình chặt chẽ, từ khâu xây dựng chuẩn đầu ra (CĐR), thiết kế khung chương trình, chuyểntải khung chương trình vào thực tiễn và đánh giá kết quả học tập của sinh viên cũng như toàn bộchương trình.
- Việc tiếp cận theo phương pháp CDIO sẽ đem lại các lợi ích sau: 1.
- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO gắn với nhu cầu của người tuyển dụng, từ đó giúpthu hẹp khoảng cách giữa đào tạo của nhà trường và yêu cầu của nhà sử dụng nguồn nhân lực.
- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO sẽ giúp người học phát triển toàn diện với các “kỹ năngcứng” và “kỹ năng mềm” để nhanh chóng thích ứng với môi trường làm việc luôn thay đổi.
- Đào tạo theo cách tiếp cận CDIO sẽ giúp các chương trình đào tạo được xây dựng vàthiết kế theo một quy trình chuẩn.
- Các công đoạn của quá trình đào tạo sẽ có tính liên thông vàgắn kết chặt chẽ.
- Cách tiếp cận CDIO là cách tiếp cận phát triển, gắn phát triển chương trình với chuyểntải và đánh giá hiệu quả giáo dục đại học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học lênmột tầm cao mới.
- Từ khi ra đời tới nay nó đã có sức sống trong hệ thống các trường Đại học trên thế giới.Tới Việt Nam, đề xuất CDIO đã được các trường khoa học tự nhiên và kỹ thuật áp dụng, triểnkhai áp dụng trong việc đổi mới xây dựng chương trình và phương pháp giảng dạy.
- Khi đề ánnày được triển khai tập huấn tại các trường đại học thì không chỉ có các ngành kỹ thuật mà cảnhững ngành khoa học xã hội và nhân văn thấy cần thiết và khả năng ứng dụng tốt đối với việcxây dựng các chương trình đào tạo đáp ứng learning outcomes (yêu cầu chuẩn đầu ra) cũng nhưđổi mới phương pháp dạy và học của giảng viên và sinh viên.
- Hiện nay, đề xuất CDIO đã đượcnhiều trường đại học trên thế giới và Việt Nam ứng dụng nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo đạihọc, đáp ứng yêu cầu xã hội của sinh viên sau khi tốt nghiệp.64TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 2.
- Xây dựng đề cương học phần tiếp cận CDIO Phương pháp tiếp cận CDIO đặt sinh viên vào trung tâm của chương trình giảng dạy[1,2,4], sinh viên vừa là đối tượng thụ hưởng vừa là người trực tiếp tham gia thực hiện chươngtrình.
- Tiếp cận CDIO sẽ giúp sinh viên chủ động xác định và điều chỉnh hành vi học tập đểđạt được các mục tiêu cụ thể về kiến thức, kỹ năng và thái độ (yêu cầu tiêu chuẩn tốt nghiệp).Từ đó, sinh viên có phương pháp học chủ động và chương trình giảng dạy phải được thiết kếdựa trên mục tiêu (OBL: Objective Based Learning).
- Trên nền tảng này, sinh viên có quyền chủđộng trong việc hoạch định kế hoạch học tập và lựa chọn phương pháp học tập phù hợp chobản thân.
- Trong lớp học, sinh viên phải đóng vai trò chủ động trong các hoạt động học tập,đồng thời đóng vai trò đối tác tích cực đối với giảng viên, chứ không phải đối tượng tiếp thuthụ động.
- Để phương thức này hoạt động có hiệu quả, các thông tin về học phần cần được trao đổithông suốt và thống nhất giữa giảng viên và sinh viên.
- Vai trò và trách nhiệm của sinh viên cũngcần được quy định rõ.
- Giảng viên cần cung cấp đầy đủ các thông tin về khóa học, đặc biệt là đềcương học phần (course syllabus) (ĐCHP).
- ĐCHP phải mô tả chi tiết, đầy đủ, rõ ràng các thôngtin liên quan đến mục tiêu học phần, chuẩn đầu ra, nội dung chương trình giảng dạy, cách thứctiến hành chương trình giảng dạy, phương pháp đánh giá,...giúp giảng viên và sinh viên địnhhướng quá trình dạy và học của mình để đạt mục tiêu học phần.
- Thành phần cơ bản của ĐCHP TT Thành phần Mô tả 1 Thông tin chung về học Tên học phần, Mã số HP phần (HP) Thời điểm tiến hành HP Tên giảng viên, địa chỉ liên lạc, số điện thoại, email, cách thức liên lạc giảng viên 2 Quy định về điều kiện tham Các học phần tiên quyết, song hành, gia khóa học Yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, và thái độ trước khi tham gia khóa học 3 Mô tả HP Mô tả ngắn gọn về nội dung HP 4 Tài liệu phục vụ học tập Giáo trình, tài liệu tham khảo Phần mềm máy tính.
- 5 Chuẩn đầu ra Các mục tiêu cụ thể về kiến thức, kỹ năng và thái độ sinh viên đạt được khi hoàn tất thành công khóa học 6 Kế hoạch giảng dạy chi tiết Phân bố kiến thức (bài giảng, các hoạt động) Tiến trình bài giảng, kèm theo yêu cầu chuẩn bị bài, bài tập 7 Phương thức đánh giá, Nguyên tắc và thang điểm cho bài tập, bài kiểm tra, chấm điểm bài thi Điểm thưởng, cách tính điểm cuối khóa 65TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 TT Thành phần Mô tả 8 Các quy định chung cho Quy định về giờ giấc, chuyên cần, kỷ luật trong khóa học khóa học Quy định liên quan đến các sự cố có thể xảy ra với bài thi, bài tập Quy định sử dụng phương tiện học tập 3.
- Tiếp cận phương pháp giảng dạy mới 3.1.
- Phương pháp giảng dạy chủ động Đối với các tân SV cần hiểu rõ cách dạy của các thầy cô bậc đại học (ĐH).
- Mặc dù cáchdạy ĐH ở Việt Nam vẫn còn mang nhiều yếu điểm đè bẹp sự năng động của sinh viên (SV) nhưcách dạy đọc chép của một số giảng viên, nhưng xu thế dạy của các thầy cô đang dần thay đổitheo sự phát triển của giáo dục.
- Thầy cô ở bậc ĐH đóng vai trò là người hướng dẫn, giải đápthắc mắc, người đi trước trong ngành nghề truyền đạt lại kiến thức, kinh nghiệm cho người đisau.
- Khối lượng kiến thức ở mỗi môn học là không hề nhỏ, bạn có thể dễ dàng thấy rõ điều nàyqua độ dày của những quyển sách trong chương trình ĐH.
- So sánh giữa phương pháp giảng dạy truyền thống và phương pháp giảng dạy chủ động [3,4].
- Phương pháp Phương pháp giảng dạy truyền thống giảng dạy chủ động Quan niệm Học là quá trình tiếp thu và Học là quá trình kiến tạo, sinh viên tìm lĩnh hội, qua đó hình thành tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai kiến thức, kỹ năng, tư tưởng và thác và xử lý thông tin.
- Dạy sinh viên cách tìm ra chân lí người dạy Mục tiêu Chú trọng cung cấp tri thức, Chú trọng hình thành các năng lực (sáng kĩ năng, kĩ xảo.
- dạy phương pháp và kĩ với thi cử.
- Những điều đã học cần thiết, bổ ích cho bản thân sinh viên và cho sự phát triển của xã hội66TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 Phương pháp Phương pháp giảng dạy truyền thống giảng dạy chủ động Nội dung Từ sách giáo khoa + Giảng viên Từ nhiều nguồn khác nhau: sách giáo khoa, người dạy, các tài liệu khoa học phù hợp, thí nghiệm, thực tế.
- gắn với: vốn hiểu biết, kinh nghiệm và nhu cầu của sinh viên.
- những vấn đề sinh viên quan tâm Phương pháp Các phương pháp diễn giảng, Các phương pháp tìm tòi, điều tra, giải truyền thụ kiến thức một chiều quyết vấn đề, dạy học tương tác Hình thức tổ Cố định: giới hạn trong 4 bức Cơ động, linh hoạt, học ở lớp, ở phòng chức tường của lớp học, người dạy thí nghiệm, ở hiện trường, trong thực đối diện với cả lớp tế.
- học cá nhân, học đôi bạn, học theo nhóm, cả lớp đối diện với người dạy 3.2 Phương pháp giảng dạy tiếp cận CDIO Trên nền tảng CDIO, các thầy cô giáo ở bậc đại học chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn sinhviên tìm kiếm tài liệu và nghiên cứu, những lời giảng của các thầy cô chỉ mang tính chất gợi ý vàhướng dẫn sinh viên thảo luận, tự nghiên cứu viết tiểu luận.
- còn chủ yếu dựa vào khả năng tự tiếpthu, tự nghiên cứu và xử lý kiến thức của sinh viên đối với bài học đó.
- Chính vì sự khác nhau đómà làm cho rất nhiều bạn sinh viên rất bỡ ngỡ trong việc xác định và tìm kiếm một số phương pháphọc hiệu quả nhất cho mình.
- Vì vậy, một trong những cách tiếp cận để nâng cao chất lượng vàchuẩn hóa chương trình đào tạo ngành kỹ thuật và công nghệ đó là chương trình CDIO.
- Trong đó,việc áp dụng và triển khai phương pháp tiếp cận CDIO trong chương trình kỹ thuật và công nghệtại trường đại học đòi hỏi phải có sự thay đổi và tương tác liên tục, đồng bộ trong 3 yếu tố: cácchuẩn đầu ra mong muốn (expected learning outcomes), các hoạt động dạy và học (teaching andlearning activities) và đánh giá (assessment) [1,2] thể hiện ở Hình 1: Chuẩn đầu ra mong muốn Các hoạt Hoạt động động dạy đánh giá và họcHình 1.
- Mối quan hệ nhất quán giữa chuẩn đầu ra, giảng dạy và học tập, và đánh giá theo CDIO [1,2] 67TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 Theo mô tả trên Hình 1, chuẩn đầu ra có tính tương tác với các hoạt động dạy và học,cũng như công tác đánh giá.
- Vì vậy, một khi chuẩn đầu ra (learning outcomes) thay đổi thì cáchoạt động dạy và học cũng phải thay đổi phù hợp.
- Nghĩa là chúng ta cần quan tâm đến cácphương pháp tổ chức việc giảng dạy và học tập (teaching - learning) cho sinh viên trong suốtchương trình đào tạo cũng như cho từng môn học cụ thể một cách có hiệu quả cao để có thểđáp ứng được các chuẩn đầu ra mong đợi.
- Ngoài ra, một trong các đặc trưng quan trọng của chương trình đào tạo công nghệ kỹthuật, đặc biệt là công nghệ kỹ thuật ô tô (CNKTOTO), theo cách tiếp cận CDIO đó là chươngtrình đào tạo tích hợp (integrated curriculum) (Hình 2).
- Nghĩa là chương trình đào tạo phải cócác khóa học kiến thức chuyên ngành hỗ trợ lẫn nhau, có kế hoạch rõ ràng trong việc tích hợpcác kỹ năng cá nhân và tương tác giao tiếp, cũng như kỹ năng kiến tạo sản phẩm, quy trình vàhệ thống tổ chức đào tạo theo chương trình tích hợp thì bản thân giảng viên và sinh viên cầnđược trang bị các phương pháp giảng dạy và học tập tích hợp (integrated learning) để có thểthích nghi và đạt được mục tiêu của chương trình mới này.
- Mục tiêu kiến thức Mục tiêu kỹ năng Kiến thức cơ sở Kỹ năng cá nhân Kiến thức Kỹ năng tương tác - chuyên ngành giao tiếp Kiến tạo sản phẩm, quy trình và hệ thống Chương trình đào tạo tích hợp Hình 2.
- Các mục tiêu trong chương trình đào tạo tích hợp theo CDIO [1,2] Đối với các chuẩn đầu ra về mặt kỹ năng, giảng viên cũng cần có những kế hoạch vàphương pháp giảng dạy một cách cụ thể và có mục đích.
- Ví dụ như yêu cầu sinh viên làmviệc nhóm không có nghĩa là họ sẽ học được kỹ năng làm việc theo nhóm hiệu quả.
- cần phải được giảng dạy mộtcách rõ ràng.68TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 Mô hình học tập trải nghiệm CDIO được minh họa như Hình 3: Khái quát hóa trừu tượng Phản ánh Trải nghiệm CDIO tình huống cụ thể qua quan sát Thí nghiệm chủ động Hình 3.
- Mô hình học tập qua trải nghiệm CDIO [4] Một số đặc điểm của phương pháp giảng dạy tiếp cận CDIO [1,2,4] như sau.
- Người học là trung tâm: Được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế, ngườihọc trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩcủa mình, từ đó nắm được kiến thức kỹ năng mới, vừa nắm được phương pháp “làm ra”kiến thức, kỹ năng đó, không theo những khuôn mẫu sẵn có, được bộc lộ và phát huy tiềm năngsáng tạo.
- Chú trọng rèn luyện phương pháp tự học: Nếu rèn luyện cho người học có đượcphương pháp, kỹ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy nội lựcvốn có trong mỗi con người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội.
- Vì vậy, rèn luyện phươngpháp học tập cho sinh viên không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn làmột mục tiêu dạy học - Phối hợp học tập cá nhân và học tập hợp tác: Điều này phù hợp với môi trường thựctế sau này khi sinh viên đã tốt nghiệp và đi làm, buộc mọi người phải học tập suốt đời, phối hợpgiữa học tập cá nhân và học tập hợp tác.
- Vai trò của giảng viên trong giảng dạy chủ động: người hướng dẫn, tổ chức hànhđộng: giảng viên phải đóng vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trongcác hoạt động tìm tòi hào hứng, tranh luận sôi nổi của sinh viên.
- Kết hợp đánh giá của giảng viên với tự đánh giá của sinh viên: cần chú ý trong việcđánh giá đó là phải đánh giá dựa trên quá trình (formative assessment), tránh tập trung đánh giávào cuối học kỳ và đa dạng các hoạt động đánh giá để người học có cơ hội thể hiện sự tiến bộcủa mình trong quá trình học.
- 69TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04 3.3.
- Bảng minh họa các phương pháp giảng dạy tương ứng với các chuẩn đầu ra theođề cương CDIO Nhập môn công nghệ kỹ thuật ô tô [1,2,4] Bảng 3.
- Minh họa phương pháp giảng dạy chủ động theo tiếp cận CDIO ngành công nghệ kỹ thuật ô tô Từ kết quả của học tập chủ động và Liên quan đến Phương pháp dạy trải nghiệm này, bạn có thể đạt được đề cương CDIO và học có thể khả năng (mức X.X.X.X) áp dụng Giải thích mức độ có thể hiểu được một 1.3 Kiến thức nền tảng Suy nghĩ - Theo cặp - người không học kỹ thuật, cách thức kỹ thuật nâng cao chia sẻ hoạt động của ô tô So sánh đặc trưng kỹ thuật của các dòng 2.2.3 Kiến thức chuyên Học dựa trên vấn đề ô tô ngành Lập giải pháp cho vấn đề bằng tính sáng 2.4.3 Tư duy sáng tạo Động não tạo và kỹ năng ra quyết định hiệu quả (Brainstorm), nghiên cứu tình huống Phân tích ưu điểm và nhược điểm của 3.1.1 Thành lập nhóm Học theo nhóm nhóm hoạt động hiệu quả (Group Based Learning) Chấp nhận các trách nhiệm của kỹ sư đối 4.1.1 Vai trò và trách Học tập phục vụ với xã hội nhiệm của người kỹ sư cộng đồng (Service ô tô learning) Xác định các nhu cầu và cơ hội của thị 4.3.1 Thiết lập các mục Học dựa trên dự án trường trong lĩnh vực công nghệ kỹ tiêu và yêu cầu hệ thống (Project Based thuật ô tô Learning) Lựa chọn các yêu cầu cho mỗi thành 4.4.1 Quy trình thiết kế Học dựa vào dự án phần hay bộ phận ô tô được rút ra từ các ô tô (Project Based mục tiêu và mức độ hệ thống Learning) Kết luận Mỗi phương pháp học tập và giảng dạy đều có các ưu khuyết điểm khác nhau.
- Các tiêuchuẩn và phương pháp quốc tế cũng vậy.
- tại đơn vị đào tạo, nhà trường cần ưu tiên quyết địnhchọn lọc phương pháp nào là phù hợp để đáp ứng các mục tiêu đào tạo, chuẩn đầu ra mong đợi70TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ Tạp chí Khoa học và Kinh tế phát triển số 04và nhu cầu thực tế của xã hội.
- Phương pháp lựa chọn có thể là tích hợp ưu điểm nhiều phươngpháp, hạn chế tối đa các khuyết điểm.
- Như thế, mục tiêu đào tạo mới có thể đạt được.
- Riêngđối với ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô, phương pháp giảng dạy tiếp cận theo CDIO là phù hợp,cho phép triển khai với nhiều hiệu quả tích cực như: học theo dự án (PBL = project basedlearning), học tập phục vụ cộng đồng, học theo nhóm, học dựa trên vấn đề, động não và xử lýtình huống.
- Edward Crawley, Johan Malmqvist, Soren Ostlund, Doris Brodeur, Cải cách và xây dựng Chương trình đào tạo kỹ thuật theo phương pháp tiếp cận CDIO, NXB Đại học Quốc Gia TPHCM, Biên dịch: Hồ Tấn Nhựt, Đoàn Thị Minh Trinh, 2007.[2].
- Gray, Thiết kế và phát triển Chương trình đào tạo đáp ứng chuẩn đầu ra, NXB Đại học Quốc Gia TPHCM.[3].
- Nguyễn Thành Hải, Phương pháp học tập chủ động ở bậc đại học, Trung tâm nghiên cứu cải tiến phương pháp dạy và học ĐH (CEE), trường ĐH Tự Nhiên, ĐHQG-HCM.[4].
- Nguyễn Thành Hải và đồng nghiệp, Giới thiệu một số phương pháp giảng dạy cải tiến giúp sinh viên học tập chủ động và trải nghiệm, đạt các chuẩn đầu ra theo CDIO, Trung tâm nghiên cứu cải tiến phương pháp dạy và học ĐH (CEE), trường ĐH Tự Nhiên, ĐHQG-HCM

Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn
hoặc xem Tóm tắt