- Là văn bản nhưng văn bản câu đố lại có cấu trúc đặc biệt, so với các thể loại văn học dân gian khác. - Câu đố là một loại đơn vị hết sức đặc biệt. - Chưa có công trình nào nghiên cứu tổng thể đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Với những căn cứ trên, chọn đề tài Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt để nghiên cứu, người viết mong muốn góp thêm một cách nhìn về câu đố dưới ánh sáng của một số lý thuyết ngôn ngữ học.. - Làm r đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận để của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt để thấy được sự độc đáo của loại văn bản đặc biệt này dưới góc độ ngôn ngữ.. - Chỉ ra nét độc đáo về cấu trúc - ngữ nghĩa, lập luận và đặc trưng tư duy văn hóa, triết lí dân gian của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Khảo sát, phân loại câu đố căn cứ vào cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của chúng.. - Chỉ ra đặc điểm cấu trúc của văn bản câu đố, mô hình hoá cấu trúc đồng dạng của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Làm r đặc điểm lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt: Đặc điểm các thành phần lập luận, cấu trúc lập luận và cơ sở lập luận.. - Từ góc nhìn của ngôn ngữ học, có thể nghiên cứu câu đố trên nhiều phương diện, song luận án chỉ tập trung vào ba phương diện, đó là: Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận.. - Từ những ngữ liệu đã thu thập được, chúng tôi tiến hành phân tích, đối chiếu văn bản câu đố (một dạng diễn ngôn đặc biệt) để nhận biết đặc điểm cấu trúc của câu đố về động. - Phương pháp này dùng để phân tích văn bản câu đố về động thực vật trong tiếng Việt cũng như cấu trúc lập luận của các câu đố loại này... - Phương pháp này giúp chúng tôi giải mã được ý đồ nghệ thuật và phần nào hiểu được cách tri nhận của người Việt qua câu đố về động thực vật.. - Kết quả thống kê sẽ được tổng hợp lại dưới hình thức các bảng biểu, giúp hình dung r hơn đặc trưng cơ bản về cấu trúc, ngữ nghĩa, lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - (2) Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng thủ pháp so sánh: tìm ra điểm chung và nét riêng (về cấu trúc - ngữ nghĩa và lập luận) của câu đố về động vật và thực vật trong tiếng Việt.. - Đây là công trình khảo sát một cách hệ thống và chuyên sâu đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Tìm hiểu Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, tác giả luận án có những đóng góp sau:. - Chương 2: Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt Chương 3: Đặc điểm lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Công trình nghiên cứu câu đố dưới góc độ văn học. - Công trình nghiên cứu câu đố dưới góc độ ngôn ngữ học. - Do đối tượng nghiên cứu của luận án là câu đố về động thực vật trong tiếng Việt nên cơ sở lí luận đầu tiên phải nói đến chính là câu đố và đặc điểm của nó.. - Câu đố và đặc điểm của câu đố. - Tìm hiểu câu đố và đặc điểm của câu đố, chúng tôi xem xét các bình diện: khái niệm đặc trưng và chức năng.. - Câu đố là một văn bản đặc biệt, có cấu trúc - ngữ nghĩa và lập luận riêng, thể hiện tư duy sáng tạo của người ra đố. - Câu đố - một trò chơi trí tuệ bằng ngôn từ ii. - Câu đố - một bài toán đặc biệt). - Nghĩa chiếu vật của câu đố chính là sự vật được đố (lời giải). - nghiên cứu ngữ nghĩa của câu đố, nghiên cứu ngữ dụng của câu đố (biểu thức chiếu vật miêu tả. - Đến nay, câu đố đã được nghiên cứu ở góc độ văn học, ngôn ngữ nhưng chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu câu đố về động thực vật – với tư cách một văn bản đặc biệt trên cả ba phương diện: đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận.. - Lý thuyết về văn bản (cụ thể là lý thuyết về cấu tạo văn bản) của Diệp Quang Ban là tiền đề để chúng tôi xem xét đặc điểm cấu trúc của văn bản câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, từ đó chỉ ra được đặc điểm chung và những nét độc đáo về cấu trúc của loại văn bản đặc biệt này.. - Lý thuyết lập luận của Đỗ Hữu Châu (cụ thể là các thành phần của lập luận, cấu trúc lập luận, cơ sở lập luận) là cơ sở lí luận định hướng giúp chúng tôi tìm hiểu đặc điểm lập luận câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Mỗi câu đố là một văn bản đặc biệt. - Ở chương này, chúng tôi vận dụng lý thuyết về cấu trúc văn bản của Diệp Quang Ban để xem xét đặc điểm cấu trúc của văn bản câu đố;. - Xét đặc điểm ngữ nghĩa của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, chúng tôi vận dụng lí thuyết lý thuyết văn bản (liên kết lôgic) của Diệp Quang Ban, lý thuyết nghĩa chiếu vật (sở chỉ), quy chiếu của Đỗ Hữu Châu và lý thuyết định danh (đặc trưng tư duy, văn hóa - ngôn ngữ trong định danh của Humboldt). - Đặc điểm cấu trúc của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Là một văn bản (chủ yếu là văn bản miêu tả), câu đố cũng có cấu trúc ba phần của một văn bản thông thường.. - Đồng thời, câu đố lại là một văn bản đặc biệt nó cũng có những điểm riêng biệt về cấu trúc. - Cấu trúc của văn bản câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Câu đố là một văn bản nên nó cũng sẽ có cấu trúc gồm ba phần trên. - Cấu trúc văn bản câu đố về động thực vật trong tiếng Việt TT Cấu trúc của văn bản câu đố Số câu đố Tỉ lệ. - Văn bản câu đố có cấu trúc thông thường. - Văn bản câu đố có cấu trúc thông thường là câu đố gồm đủ cả ba phần: phần mở, phần thân và phần kết. - Văn bản câu đố có cấu trúc đặc biệt. - Câu đố có cấu trúc đặc biệt là câu đố chỉ có phần thân, phần kết mà không có phần mở. - Ở loại văn bản câu đố có cấu trúc này, lời đố chỉ có phần thân (miêu tả đặc điểm của vật đố) mà không có phần mở - từ khóa gợi dẫn chủ đề. - Mô hình cấu trúc đồng dạng của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Qua khảo sát, thống kê 1124 câu đố về động thực vật, chúng tôi nhận thấy có 291 lời đố (chiếm 25,9. - Số lượng lời đố về động thực vật trong tiếng Việt có mô hình cấu trúc đồng dạng STT Lời đố đồng dạng trong câu đố Số lƣợng lời đố Tỉ lệ. - 1 Câu đố có cấu trúc thông thường 122 41,9. - 2 Câu đố có cấu trúc đặc biệt 169 58,1. - Mô hình cấu trúc đồng dạng ở câu đố có cấu trúc thông thường i. - Trong tổng số 122 câu đố Việt về động thực vật (gồm đủ 3 phần) có cấu trúc đồng dạng, có 90 câu đố (chiếm 73,8. - Ngoài mô hình cấu trúc đồng dạng nghi vấn, ở văn bản câu đố gồm đủ ba phần còn có 32/122 (chiếm 26,2. - Mô hình đồng dạng trần thuật của câu đố có cấu trúc thông thường STT Mô hình lời đố đồng dạng trần thuật Số lƣợng. - Mô hình cấu trúc đồng dạng ở câu đố có cấu trúc đặc biệt. - M ô hình đồng dạng của câu đố có cấu trúc đặc biệt. - Đặc điểm ngữ nghĩa của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Hệ thống đề tài (chủ đề) được phản ánh trong văn bản câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Mỗi câu đố là một chủ đề tri thức. - Căn cứ vào tên vật đố được gọi tên trong lời giải, chúng tôi nhận thấy các mảng chủ đề mà câu đố về động thực vật trong tiếng Việt thường xoay quanh là:. - Các mảng chủ đề ở lời giải của câu đố về động vật trong tiếng Việt. - Chủ đề ở lời giải của câu đố về động vật trong tiếng Việt STT Chủ đề ở lời giải của câu đố về động vật Tần suất/488 Tỉ lệ. - Các mảng chủ đề trong lời giải của câu đố về thực vật trong tiếng Việt. - Chủ đề ở lời giải của câu đố về thực vật trong tiếng Việt. - STT Chủ đề ở lời giải của câu đố về thực vật Tần suất/636 Tỉ lệ. - Có thể nói, câu đố về động thực vật đã bao quát và miêu tả chân thực nền nông nghiệp chăn nuôi, trồng trọt của cư dân Việt. - Cách thức triển khai chủ đề trong câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Qua khảo sát, thống kê, chúng tôi nhận thấy có 13 đặc điểm được chọn làm miêu tả tố cho cả câu đố về động vật và thực vật. - Ngoài mô hình cấu trúc ngữ pháp đồng dạng chung, các miêu tả tố được dùng chung cho cả câu đố về động thực vật, thì ở mỗi nhóm câu đố (động vật/thực vật) lại có những mô hình, đặc điểm riêng, gắn với đặc trưng từng nhóm vật đố.. - Đồng thời, nghiên cứu cơ sở lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, chúng tôi cũng dựa trên lý thuyết về cơ sở lập luận của tác giả này. - Đặc điểm các thành phần lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt 3.1.1. - Đặc điểm thành phần kết luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt 3.1.1.1. - Kết luận (lời giải) của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt có thể đưa ra một hoặc một vài vật đố. - Số lượng vật đố ở kết luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt STT Số lƣợng vật đố trong kết luận Số câu đố Tỉ lệ. - Đặc điểm thành phần luận cứ của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt 3.1.2.1. - Lập luận trong câu đố chủ yếu là lập luận miêu tả. - Số lượng luận cứ trong lập luận câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - STT Số luận cứ trong một câu đố Số lƣợng Tỉ lệ. - Cấu trúc lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt. - Cấu trúc lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt.. - Câu đố có cấu trúc lập luận tường minh (tường minh luận cứ) là cấu trúc lập luận có sự hiện diện đầy đủ các luận cứ. - Cấu trúc lập luận này xuất hiện ở câu đố có chứa sẵn danh từ chỉ loại (con/cây/hoa/quả/củ. - Với những câu đố có cấu trúc lập luận tường minh, đối tượng hỏi đã được xác định cụ thể về loại (động vật hay thực vật).. - Do yêu cầu phải giấu kín vật đố nên đa số câu đố về động thực vật trong tiếng Việt dùng cấu trúc lập luận hàm ẩn câu, chiếm 92. - Ở những câu đố dùng cấu trúc lập luận này, không xuất hiện các danh từ chỉ loại và các từ để hỏi. - Cơ sở lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt 3.3.1. - Mỗi câu đố là một lập luận (chủ yếu là lập luận miêu tả), ở đó kết luận (lời giải) luôn luôn hàm ẩn, buộc người giải phải suy luận để tìm ra. - Cơ sở lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt có thể là lẽ thường (với lời đố miêu tả trực tiếp) hoặc theo tư duy sáng tạo riêng (dựa vào chuyển trường, chơi chữ, sự khác biệt với chân lí, lẽ thường, ảo hóa. - Với đề tài Đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa và lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, bằng việc khảo sát, thống kê và phân tích nguồn ngữ liệu, chúng tôi thu được các kết quả sau:. - Về mặt cấu trúc, câu đố về động thực vật trong tiếng Việt là một văn bản đặc biệt vì ngoài số ít câu đố có cấu tạo đủ ba phần như cấu tạo của một văn bản thông thường. - Lập luận câu đố Việt về động thực vật chủ yếu là lập luận miêu tả, trong đó kết luận (lời giải) luôn ẩn đi và chỉ hiện diện khi người giải tìm ra được vật đố. - Số lượng luận cứ (miêu tả tố) trong một câu đố thường nhiều hơn một. - Ngoài cấu trúc lập luận tường minh, câu đố còn có cấu trúc lập luận hàm ẩn. - Bên cạnh cấu trúc lập luận theo lẽ thường, không ít câu có cấu trúc lập luận theo tư duy sáng tạo riêng của câu đố (dựa vào chuyển trường. - Câu đố Việt về động thực vật ít có những ẩn số hiểm hóc (vì vật đố thường là cây cỏ, hoa lá, củ quả thân quen) mà thường là những hiểm hóc về ẩn số. - Cơ chế giải mã câu đố. - Cái hay của câu đố chính là nghệ thuật mã hóa. - Dựa vào đặc điểm cấu trúc – ngữ nghĩa, lập luận của câu đố về động thực vật trong tiếng Việt, chúng ta có thể rút ra cơ chế giải mã câu đố như sau:. - Nhưng với những câu đố miêu tả gián tiếp đặc điểm của vật đố – lập luận theo tư suy sáng tạo riêng của câu đố, người giải đố phải thực sự tỉnh táo, tinh ý. - Vũ Thị Hương Giang, Một số mô hình cấu trúc đồng dạng của câu đố về thực vật trong tiếng Việt, Tạp chí Ngôn ngữ số tr
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt