Vận dụng dạy học phân hóa trong môn Sinh học 8

- VẬN DỤNG DẠY HỌC PHÂN HÓA TRONG MÔN SINH HỌC 8.
- Phan Thị Thu Dung Tóm tắt: Dạy học phân hóa là một phương pháp dạy học trong đó người học được phân hóa thành các nhóm học tập khác nhau phù hợp với năng lực nhận thức và phong cách học tập của bản thân.
- Để áp vận dụng dạy học phân hóa vào trong giảng dạy, giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập khác nhau phù hợp với mỗi nhóm phong cách học tập để giúp người phát huy tối đa khả năng của bản thân.
- Trong bài viết này, chúng tôi khái quát một số định nghĩa về dạy học phân hóa và đề xuất quy trình vận dụng tổ chức dạy học phân hóa, trình bày bằng một minh họa cụ thể trong giảng dạy một chủ đề của chương Tuần hoàn - Sinh học lớp 8..
- Từ khóa: Dạy học phân hóa, năng lực nhận thức, phong cách học tập..
- Dạy học phân hóa (DHPH) đã được nghiên cứu bởi các nhà giáo dục học ở rất nhiều nước trên thế giới và trong đó có Việt Nam.
- Song song với dạy học học tích cực, DHPH được coi là cách thức dạy học hiệu quả.
- Khi thiết kế các hoạt động theo hướng DHPH cần phải xây dựng và tổ chức các hoạt động học tập khác nhau, đảm bảo tính phù hợp về năng lực nhận thức (NLNT), phong cách học tập (PCHT) của mỗi HS trong lớp học..
- DHPH trong môn Sinh học cho phép GV lập kế hoạch giảng dạy một cách có chủ đích và hệ thống nhằm phát huy tối đa tiềm năng năng lực có sẵn của mỗi cá nhân HS về từng kiểu trí tuệ, năng lực nhận thức, phong cách học tập và mức độ hứng thú học tập..
- Trong công tác tổ chức DHPH giúp GV hướng tới việc điều chỉnh PPDH, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá,… sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh giúp người học hứng thú, phát triển tối đa năng lực của bản thân và tiến bộ đi lên trong quá trình học tập..
- Các tài liệu xây dựng cơ sở lí luận bao gồm: Tài liệu dạy học môn Sinh học, tài liệu hướng dẫn dạy học và cách thức tổ chức các hoạt động học tập theo hướng tích cực, các công trình nghiên cứu khoa học liên quan,.
- NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1.
- Khái niệm dạy học phân hóa (DHPH).
- Theo tác giả Nguyễn Thị Thu Anh (2017): “DHPH là quan điểm dạy học trong đó GV lập kế hoạch và tổ chức tiến trình dạy học phù hợp với NLNT, PCHT, đặc điểm trí tuệ… của HS để phát triển tối đa năng lực và phẩm chất của mỗi em”.
- Các tác giả Phan Thị Thanh Hội và Võ Thị Thúy Loan (2019) cũng nhấn mạnh: “DHPH là một cách tiếp cận dạy học, trong đó GV phân hóa HS, lựa chọn nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp, phương tiện dạy học sao cho phù hợp với nhu cầu, NLNT, sự hứng thú và PCHT khác nhau của HS nhằm tạo cơ hội học tập tốt nhất cho mỗi HS trong lớp”.
- Năm 2017, Bộ GD&ĐT ban hành Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể trong đó có nêu: “DHPH là định hướng dạy học phù hợp với các đối tượng HS khác nhau, nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi HS dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu cầu, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của HS”.
- Dựa trên những khái niệm trên về kết của nghiên cứu cá nhân, tác giả đưa ra khái niệm về DHPH như sau: “DHPH là hình thức dạy học trong đó GV là người lập kế hoạch và định hướng các hoạt động học tập phù hợp với NLNT, PCHT của cá nhân HS nhằm đáp ứng nhu cầu hoạt động học tập khác nhau của mỗi em trong lớp học”..
- Quy trình thiết kế các hoạt động dạy học vận dụng DHPH.
- Theo nghiên cứu của các tác giả Phan Thị Thanh Hội và Võ Thị Thúy Loan (2019), quy trình tổ chức dạy học phân hóa gồm 4 bước như sau:.
- 2) Thiết kế các hoạt động dạy học vận dụng DHPH..
- 3) Tổ chức tiến trình dạy học..
- 4) Đánh giá kết quả dạy học và điều chỉnh..
- Trong nội dung bài báo này, chúng tôi vẫn giữ nguyên 4 bước và tập trung vào bước 2 của quy trình là thiết kế các hoạt động dạy học vận dụng dạy học phân hóa..
- Nguyên tắc thiết kế các hoạt động dạy học.
- Vận dụng tổ chức DHPH môn Sinh học ngoài việc phải tuân thủ theo những nguyên tắc dạy học nói chung thì cũng cần đặc biệt quan tâm tới một số nguyên tắc sau:.
- Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp giữa PCHT với NLNT của HS..
- Quy trình thiết kế các hoạt động học tập.
- Dựa trên các nguyên tắc nêu trên và nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Thu Anh (2017) chúng tôi xác định quy trình thiết kế các hoạt động học tập vận dụng DHPH được tiến hành theo các bước sau:.
- Sau đó phân hóa mục tiêu bài học theo các mức độ nhận thức khác nhau phù hợp với PCHT và NLNT của mỗi HS hoặc nhóm HS trong lớp học.
- GV cũng có thể phân hóa mục tiêu dạy học về kiến thức ở mỗi chủ đề theo Thang mức độ nhận thức với bốn bậc: Bậc 1 - Nhận biết.
- Bậc 3 - Vận dụng;.
- Bậc 4 - Vận dụng cao.
- Mục tiêu bài học được phân hóa cũng là cơ sở cho GV chọn lựa nội dung và cách thức dạy học phù hợp với từng đối tượng HS..
- Các kĩ năng tương ứng với các PCHT của HS TT Phong cách học tập (PCHT) Rèn luyện các kĩ năng.
- thu thập, xử lí thông tin, vận dụng kiến thức vào thực tiễn,....
- Xác định mạch nội dung của chủ đề.
- Trên cơ sở các mạch nội dung này GV tiến hành thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với từng nhóm HS.
- Tùy thuộc mạch nội dung mà GV có thể tổ chức các hoạt động DHPH hay không..
- Những mạch nội dung có thể sử dụng tổ chức dạy học theo nhiều hình thức, vận dụng đa dạng các phương pháp, kĩ thuật dạy học khác nhau, GV có thể tổ chức DHPH..
- Thiết kế các hoạt động học tập theo PCHT và NLNT.
- Trên cơ sở đã xác định được PCHT và NLNT của mỗi HS trong lớp, GV tiến hành lựa chọn nội dung dạy học và thiết kế nhiệm vụ, hình thức học tập phù hợp với các nhóm PCHT hoặc NLNT khác nhau của HS..
- Thiết kế nhiệm vụ học tập phù hợp với mỗi nhóm PCHT:.
- Trên cơ sở lựa chọn được mạch nội dung để tổ chức DHPH, GV tiến hành thiết kế nhiệm vụ học tập phù hợp với các nhóm PCHT..
- Thiết kế hoạt động DHPH theo PCHT của HS, yêu cầu đặt ra là các nhiệm vụ GV thiết kế và giao cho HS phải phù hợp với PCHT của mỗi HS, nhằm kích thích hứng thú và tính chủ động tích cực của HS..
- Chúng tôi xác định nhiệm vụ học tập cho HS phù hợp với PCHT như Bảng 2..
- Thiết kế nhiệm vụ học tập phù hợp với mỗi nhóm NLNT: GV thiết kế các nhiệm vụ học tập, điều chỉnh độ khó phù hợp nhất với từng nhóm NLNT..
- Nhóm HS có năng lực yếu cần thiết kế các câu hỏi, bài tập ở mức độ biết và hiểu..
- Nhóm HS trung bình thích hợp với câu hỏi, bài tập ở mức hiểu và vận dụng..
- Những nội dung khó, trừu tượng cần mức độ tư duy cao, nội dung gắn liền thực tiễn, có tính vận dụng cao sẽ áp dụng cho đối tượng HS khá, giỏi..
- Khi thiết kế các hoạt động học tập cũng cần chú ý đến phương tiện, thiết bị hỗ trợ cho quá trình thực hiện nhiệm vụ..
- Các nhiệm vụ học tập phù hợp với các PCHT TT Phong cách học tập Nhiệm vụ học tập.
- Thực hành thí nghiệm, thu thập, xử lí thông tin, vận dụng kiến thức trong thực tiễn,....
- Sau mỗi hoạt động dạy học, ngoài đánh giá về mức độ lĩnh hội tri thức, GV cần phải đánh giá cả sự thay đổi về kĩ năng, thái độ, ý thức học tập, tinh thần tự học và hứng thú học tập của từng HS để có giải pháp điều chỉnh kịp thời trong dạy học..
- Để đánh giá HS qua các hoạt động học tập, GV cần xây dựng các tiêu chí và lựa chọn các công cụ đánh giá (bảng hỏi, bảng kiểm, phiếu đánh giá.
- phù hợp..
- Minh họa quy trình thiết kế các hoạt động dạy học trong môn Sinh học 8.
- Phân tích sự phù hợp của dạy học Sinh học 8 với dạy học phân hóa.
- Sinh học 8 là sinh học cơ thể người, nội dung Sinh học 8 chủ yếu trình bày về cấu tạo và chức năng của các cơ quan, hệ cơ quan của cơ thể con người và từ đó HS vận dụng kiến thức vào vệ sinh các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể.
- Nội dung kiến thức được phân chia theo các chương, mỗi chương phân tích về cấu tạo, chức năng và quá trình hoạt động của từng mỗi hệ cơ quan.
- Với các kiến thức của Sinh học 8, GV có thể sử dụng đa dạng các PPDH như dạy học trực quan, dạy học thực hành, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án, dạy học hợp tác,…và các hình thức tổ chức dạy học đa dạng như học ở lớp, học ở nhà, học ở phòng thực hành,…Do vậy, với kiến thức môn Sinh học 8 phù hợp cho vận dụng dạy học phân hóa HS..
- Ví dụ minh họa quy trình trình thiết kế các hoạt động dạy học Chủ đề “Tim và mạch máu - Sinh học 8”.
- Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao.
- Nêu được vai trò của các bộ phận cấu tạo của tim và hoạt động của tim..
- “Tim hoạt động suốt đời mà không mệt mỏi”.
- Kỹ năng học tập: Tự học, hợp tác, thuyết trình, quan sát tranh hình, đọc tài liệu giáo khoa, nghe MP3 thu nhận kiến thức về tim và mạch máu..
- Bước 2: Xác định mạch nội dung của chủ đề 1.
- Bước 3: Thiết kế các hoạt động dạy học theo PCHT và NLNT.
- Ở chủ đề Tim và mạch máu, GV thiết kế các nhiệm vụ học tập tương ứng với các nhóm PCHT khác nhau ở hoạt động như sau:.
- Hoạt động khởi động.
- Thời gian Hoạt động của GV Hoạt động của HS.
- Hoạt động hình thành kiến thức mới:.
- Nhóm có PCHT kiểu thị giác: Quan sát hình ảnh, mô hình và tìm hiểu thêm một số tranh hình liên quan, hoàn thành Phiếu học tập số 1..
- Phiếu học tập số 1: Quan sát hình ảnh, mô hình, video và hoàn thành bảng sau (Thời gian 10 phút).
- Hình ảnh học tập Câu hỏi.
- Nhóm có PCHT kiểu đọc/ viết: HS đọc thông tin trang 55-56 sách giáo khoa Sinh học 8 và tìm thêm tài liệu internet, sách bồi dưỡng học sinh giỏi, thực hiện Phiếu học tập số 2..
- Phiếu học tập số 2: Hãy hoàn thành bảng sau (Thời gian 10 phút).
- Hình ảnh học tập Yêu cầu.
- Tính thời gian co nghỉ của từng pha trong chu kì hoạt động của tim?.
- Nhóm có PHT kiểu thính giác: Hãy nghe file audio bài 17, vận dụng những kiến thức về tim và mạch máu, thảo luận và hoàn thành Phiếu học tập số 3..
- Phiếu học tập số 3: Hãy trả lời các câu hỏi sau (thời gian 10 phút):.
- Nhóm có PHT kiểu vận động: Thực hiện các nhiệm vụ ở Phiếu học tập số 4.
- Phiếu học tập số 4 (thời gian 10 phút).
- Hoạt động luyện tập, vận dụng.
- Tất cả các nhóm thực hiện Phiếu học tập số 5..
- Phiếu học tập số 5 (thời gian 5 phút) Câu 1: Trình bày cơ sở khoa học của biện pháp rèn luyện tim..
- Đánh giá kết quả học tập của HS không chỉ cho thấy mức độ thu nhận kiến thức, kĩ năng của HS mà GV dựa vào đó làm cơ sở để điều chỉnh kế hoạch và các hoạt động học tập cho phù hợp với mỗi HS về PCHT và NLNT..
- Bộ công cụ đánh giá các kĩ năng của NLNT sử dụng câu hỏi tự luận, câu hỏi trắc nghiệm khách quan, phiếu khảo sát để đánh giá các kĩ năng: Xác định nhiệm vụ học tập;.
- Xác định, lựa chọn các sản phẩm liên quan đến nhiệm vụ học tập theo nhóm PCHT.
- Phân tích, tổng hợp kết quả học tập.
- Viết báo cáo, bài thuyết trình và hoàn thành nhiệm vụ học tập.
- Ngoài ra thiết kế bảng hỏi là công cụ đánh giá năng lực bao gồm các câu hỏi, chỉ báo được đưa ra để HS tự đánh giá, nhằm khai thác, thu thập thông tin về thái độ của người học trên cơ sở các giả thuyết và mục đích của người dạy.
- GV dựa vào kết quả đánh giá để điều chỉnh phương pháp và thiết kế các hoạt động học tập phù hợp..
- DHPH có vai trò quan trọng trong việc kích thích sự hứng thú, sự tích cực của mỗi HS trong quá trình học tập.
- Sau khi phân hóa HS thành các nhóm học tập phù hợp với mỗi cá nhân người học, GV có thể thiết kế và hướng dẫn HS học tập theo các nhóm PCHT đã phân hóa và nội dung kiến thức tương ứng với NLNT của mỗi em HS.
- Trong bài viết, chúng tôi đã khái quát một số định nghĩa về DHPH, đưa ra định nghĩa phù hợp và thiết kế quy trình tổ chức và phân tích quy trình tổ chức dạy học vận dụng DHPH, cụ thể trong dạy học chương Tuần hoàn như ví dụ minh họa cho quy trình này.
- Nghiên cứu này có thể là một tài liệu tham khảo giúp GV có thể vận dụng DHPH trong bài dạy của mình..
- Tổ chức dạy học phân hóa trong môn Địa lí 10 ở trường trung học phổ thông.
- Vận dụng dạy học phân hóa để thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập chương Cảm ứng - Sinh học 11.
- Phát triển năng lực dạy học phân hóa - Nội dung quan trọng trong đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Cơ sở sư phạm của dạy học phân hoá, Tạp chí Khoa học Giáo dục, 38:

Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn
hoặc xem Tóm tắt