Xây dựng ngành nhân học mang bản sắc Việt Nam

- thưa pGs.ts lâm Bá Nam, tại sao phải cần thiết chuyển từ nghiên cứu và đào tạo dân tộc học sang nghiên cứu và đào tạo Nhân học?.
- trên thực tế, nghiên cứu và đào tạo ngành dân tộc học ở Việt Nam đã được tiến hành từ lâu, với những thành tựu đáng tự hào.
- các nhà dân tộc học và các nghiên cứu dân tộc học đã góp phần quan trọng vào quá.
- trình phát triển kinh tế xã hội, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, xác định thành phần tộc người, hoạch định chính sách vĩ mô và vi mô về công tác dân tộc..
- tuy nhiên, trong khoảng 20 năm trở lại đây, gắn liền với quá trình đổi mới kinh tế và chính trị của đất nước, nhiều vấn đề, thách thức và yêu cầu mới đang đặt ra đối với dân tộc học..
- thứ nhất, đó là yêu cầu xây dựng một ngành học có khả năng hội nhập và tương thích với xu hướng chung của nghiên cứu Nhân học và dân tộc học trên thế giới, cả về mặt phương pháp luận, lí thuyết và thực tiễn.
- thứ ba là việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, được trang bị kĩ năng và kiến thức mang tính cập nhật về các vấn đề đương đại của khoa học xã hội và nhân văn nói chung và Nhân học nói riêng.
- thực tế là ở nhiều nước tiên tiến châu âu và Bắc Mỹ, vai trò của Nhân học đã được thừa nhận.
- Xây dựNG NGàNH NHâN Học.
- MaNG BảN sắc VIệt NaM.
- tHáNG 10/2010, HộI tHảo Quốc tế Về NGHIêN cứu Và Đào tạo NHâN Học tạI VIệt NaM lầN Đầu tIêN Được tổ cHức tạI trườNG ĐHkHXH&NV, ĐHQGHN NHằM ĐáNH GIá lạI cHặNG ĐườNG pHát trIểN Vừa Qua của dâN tộc Học Và NHâN Học VIệt NaM, NHậN dIệN NHữNG tHácH tHức Mà NGàNH NHâN Học VIệt NaM pHảI ĐốI Mặt troNG BốI cảNH HộI NHập Quốc tế.
- Đây cũNG là dịp ra Mắt Bộ MôN NHâN Học trực tHuộc trườNG ĐHkHXH&NV, ĐHQGHN.
- NHâN dịp Này, pGs.ts lâM Bá NaM - cHủ NHIệM Bộ MôN NHâN Học Đã cHo BIết Một số ĐịNH HướNG pHát trIểN của Bộ MôN HướNG tớI Xây dựNG Một NGàNH NHâN Học MaNG BảN sắc rIêNG của VIệt NaM..
- theo các mô hình Bắc Mỹ và châu âu, thì mọi trường đại học lớn mang tính tổng hợp đều phải có khoa Nhân học, và trong khi toán học được coi là khoa học cơ bản của khoa học tự nhiên, thì Nhân học được coi là “toán học” của các khoa học xã hội..
- Đó chính là những lí do căn bản đòi hỏi phải có sự chuyển đổi từ dân tộc học sang Nhân học, không chỉ là sự chuyển đổi đơn thuần về tên gọi, mà là một sự chuyển biến sâu sắc trên nhiều khía cạnh..
- Vậy bước chuyển từ dân tộc học sang Nhân học có phải là sự mở rộng đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu cũng như phương pháp nghiên cứu?.
- Như tôi đã nói, sự chuyển biến từ dân tộc học sang Nhân học là một sự chuyển biến mang tính căn bản, trong đó đối tượng và phạm vi nghiên cứu sẽ được mở rộng đáng kể.
- trên cơ sở đối tượng nghiên cứu truyền thống trong dân tộc học,Nhân học có điều kiện mở rộng đối tượng nghiên cứu về các tộc người và đời sống.
- riêng về phương pháp nghiên cứu, khi tiếp cận Nhân học hiện đại, chúng tôi sẽ có điều kiện ứng dụng rộng rãi không chỉ các phương pháp nghiên cứu đặc trưng của Nhân học (điển hình là quan sát tham dự và các phương pháp nghiên cứu định tính), mà còn kết hợp các phương pháp mang tính liên ngành của các ngành khoa học khác như Xã hội học, Ngôn ngữ học, tâm lí học, Nhân khẩu học, các nghiên cứu định lượng….
- Vậy xây dựng và phát triển ngành Nhân học tại trường ĐHkHXH&NV - ĐHQGHN sẽ kế thừa những gì từ ngành dân tộc học Việt Nam?.
- sự chuyển đổi từ dân tộc học sang Nhân học là một sự chuyển biến cơ bản và sâu sắc, nhưng hoàn toàn không phải là một sự đứt gãy.
- Ngược lại, đó là một sự phát triển mang tính kế thừa.
- khi xây dựng ngành Nhân học, chúng tôi luôn chú trọng phát triển và tiếp nối hệ thống lí luận và phương pháp luận đã được dày công xây dựng bởi nhiều thế hệ các nhà dân tộc học lão thành, kế thừa những tri thức quý báu của dân tộc học Việt Nam về tộc người, thành phần tộc người, văn hóa tộc người, các vấn đề kinh tế xã hội cũng như những vấn đề về phương pháp luận.
- Nói một cách ngắn gọn, thì sự chuyển đổi sang Nhân học là một quá trình lâu dài, từng bước, trên cơ sở kế thừa và phát triển các thành tựu của dân tộc học trước đây..
- Nhân học Việt Nam sẽ được phát triển theo hướng tiếp thu và tiệm cận thành tựu của Nhân học thế giới như thế nào?.
- trên thực tế, đây là một vấn đề lớn, đòi hỏi sự tham gia của đông đảo đội ngũ những nhà nghiên cứu và đào tạo Nhân học – dân tộc học trên cả nước chứ không chỉ riêng tại ĐHQGHN.
- tại bộ môn chúng tôi, quá trình đổi mới cầN có GIảI pHáp Để HIệN ĐạI Hóa NGàNH NHâN Học Vừa pHục Vụ tốt sự NGHIệp cNH- HĐH Đất Nước Vừa ĐảM Bảo yêu cầu HộI NHập VớI NHâN Học tHế GIớI.
- ĐIều tIêN Quyết là Mở rộNG Hợp tác toàN dIệN GIữa các cơ QuaN NGHIêN cứu Và Đào tạo troNG Nước Và Nước NGoàI Về các lĩNH Vực lIêN QuaN ĐếN sự pHát trIểN của NGàNH.
- HộI ĐồNG NGàNH NHâN Học cầN pHốI Hợp VớI HộI dâN tộc Học/ NHâN Học Xây dựNG cHIếN lược pHát trIểN truNG HạN cHo NGàNH NHâN Học troNG tHờI HạN 10 NăM (2010 - 2020) NHằM ĐịNH HướNG cHo sự Xây dựNG Và pHát trIểN toàN dIệN các lĩNH Vực cHuNG của NGàNH VớI sự tHaM GIa của các cơ QuaN Đào tạo Và NGHIêN cứu troNG cả Nước (pGs.ts.
- trước hết là sự cập nhật hệ thống lí thuyết và phương pháp nghiên cứu, thông qua việc sử dụng các tài liệu và công trình nghiên cứu của các truyền thống Nhân học uy tín trên thế giới, qua việc gửi các cán bộ trẻ đi tu nghiệp tại nước ngoài và mời các giáo sư uy tín trên thế giới đến giảng dạy tại bộ môn.
- Bên cạnh đó, chúng tôi nhấn mạnh yêu cầu phải định hướng cho các nghiên cứu và đào tạo căn cứ vào các xu hướng nghiên cứu và các chủ đề nghiên cứu.
- chủ đạo hiện nay của thế giới, như phát triển bền vững, bản sắc dân tộc, kinh tế thị trường, các vấn đề tôn giáo đương đại, nhân học về toàn cầu hóa và chủ nghĩa thực dân… tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phải tiến hành hội nhập trên cơ sở tôn trọng và phát huy những giá trị mang tính bản sắc, và hội nhập một cách chủ động căn cứ vào điều kiện cụ thể đặc thù của đất nước Việt Nam..
- Về mô hình phát triển, chúng tôi dự kiến sẽ xây dựng định hướng nghiên cứu của bộ môn trên cơ sở những đặc.
- trưng của hai nền Nhân học tiên tiến trên thế giới là Nhân học văn hóa Mỹ và Nhân học xã hội anh, đồng thời bổ sung các thành tựu của nhân học úc, Hà lan, trung Quốc và nhiều nước khác..
- Vậy có những khó khăn nào mà Bộ môn sẽ phải vượt qua để xây dựng được thương hiệu và bản sắc riêng cho Nhân học Việt Nam?.
- trước hết là sự thiếu hụt đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu:.
- thứ hai, cũng do mới thành lập, nên những nguồn lực phục vụ nghiên cứu và đào tạo, như cơ sở vật chất và các nguồn kinh phí cho nghiên cứu còn hạn chế.
- thứ ba là hiện nay công luận còn chưa biết nhiều về Nhân học, và vai trò của Nhân học ở Việt Nam chưa được nhận thức một cách đầy đủ.
- tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất vẫn là làm sao phát triển một ngành Nhân troNG Quá trìNH pHát trIểN của MìNH, BêN cạNH Mặt tHàNH tựu, dâN.
- tộc Học VIệt NaM Mắc pHảI Một số HạN cHế.
- sự tIếp tHu NHâN Học Mỹ sẽ GIúp dâN tộc Học VIệt NaM kHắc pHục NHữNG HạN cHế: kết Hợp cHặt cHẽ NHâN Học HìNH tHể VớI NHâN Học VăN Hóa, tHực HIệN NHâN Học NHâN cácH, NHâN Học Đô tHị, NHâN Học GIớI, NHâN Học dâN số, NHâN Học pHát trIểN… NHưNG cũNG pHảI ý tHức tHườNG trực rằNG:.
- NHâN Học Mỹ dựa trêN ý tHức Hệ Và NềN trIết Học kHác HẳN VớI các NGàNH kHXH&NV VIệt NaM dựa trêN NềN tảNG cHủ NGHĩa Mác - lê NIN Và tư tưởNG Hồ cHí MINH, NêN sự tIếp tHu NHâN Học Mỹ kHôNG tHể là sự sao cHép trọN VẹN Và NGuyêN XI.
- cHúNG ta cầN cHắt lọc các yếu tố tIếN Bộ tícH cực troNG NHâN Học Mỹ Để làM GIàu cHo NHâN Học VIệt NaM – Một NềN NHâN Học của VIệt NaM, do VIệt NaM Và Vì VIệt NaM (Gs.ts pHaN Hữu dật – HộI dâN tộc Học Và NHâN Học VIệt NaM)..
- học vừa hội nhập được với quốc tế, vừa mang bản sắc Việt Nam, mà điều đó thì đòi hỏi phải có một hệ thống chính sách đặc biệt để giúp các nhà nhân học Việt Nam có điều kiện, cả về thời gian và tài chính, để đi sâu, tiếp cận và phản ánh những vấn đề đặc thù của đất nước, tạo ra những thành tựu riêng của Nhân học Việt Nam..
- Được biết trường ĐHkHXH&NV - ĐHQGHN đang chuẩn bị đào tạo thạc sĩ ngành Nhân học?.
- cùng với một số đơn vị khác, như Viện dân tộc học (Viện kHXHVN), hay trường ĐHkHXH&NV – ĐHQG tpHcM, thì trường ĐHkHXH&NV - ĐHQGHN là một trong những trung tâm đào tạo và nghiên cứu đã triển khai đào tạo Nhân học chính quy một cách sớm nhất.
- Hiện nay, chúng tôi đã triển khai đào tạo được hai khóa cử nhân, và sẽ tiếp tục phát triển mở rộng trong thời gian tới.
- song song với đó, đề án đào tạo thạc sĩ Nhân học đã được xây dựng từ những năm 2006, đến nay đã hoàn thiện và chuẩn bị đưa vào đào tạo.
- trong tương lai, chúng tôi sẽ triển khai đề án đào tạo tiến sĩ và phấn đấu tổ chức đào tạo tiến sĩ Nhân học trong thời gian không xa..
- trong thời gian tới, Bộ môn có định hướng phát triển như thế nào ? Một số hoạt động cụ thể sẽ được triển khai sau lễ ra mắt?.
- yêu cầu cấp bách của Bộ môn trong thời gian tới tập trung vào một số nhiệm vụ: trước hết là hoàn thiện các chương trình đào tạo cả về mặt lí thuyết và phương pháp, từ cấp độ cử nhân cho đến thạc sĩ và tương lai là tiến sĩ, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đăng ký đào tạo đạt chuẩn quốc tế.
- thứ hai là tăng cường đội ngũ cán bộ và chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, lấy đó làm cơ sở để xây dựng năng lực nghiên cứu và đào tạo độc lập của bộ môn.
- các trường, các viện nghiên cứu trong nước.
- thứ tư là triển khai các đề tài nghiên cứu gắn liền với yêu cầu phát triển của đất nước và cuối cùng là tổ chức các hội thảo để giới thiệu, quảng bá hình ảnh bộ.
- môn nói riêng và Nhân học Việt Nam nói chung với bạn bè trong nước và quốc tế..
- lập quan hệ hợp tác với nhiều trường bạn ở khu vực, và đẩy mạnh quá trình hoàn thiện chương trình đào tạo..
- Quá trìNH cHuyểN ĐổI từ dâN tộc Học truyềN tHốNG saNG kHoa Học NHâN Học là Quá trìNH tất yếu NHưNG kHôNG tHể dIễN ra troNG NGày Một NGày HaI, lạI càNG kHôNG pHảI là sự “kHaI tử”.
- NGàNH dâN tộc Học.
- cHúNG ta Vừa cHú trọNG ĐếN các lĩNH Vực của dâN tộc Học truyềN tHốNG, Vừa tập truNG NGHIêN cứu các lĩNH Vực của NHâN Học HIệN ĐạI, Để Vừa NGHIêN cứu Bảo tồN, Vừa NGHIêN cứu pHát trIểN, pHát trIểN Để Bảo tồN Và Bảo tồN Để pHát trIểN.
- kHôNG Quá coI trọNG Bảo tồN NHư dâN tộc Học truyềN tHốNG NHưNG cũNG kHôNG Quá coI trọNG pHát trIểN NHư NHâN Học âu – Mỹ (pGs.ts NGuyễN VăN MạNH - ĐạI Học kHoa Học Huế).