- Các nhà văn Pháp đương đại và thi pháp truyện ngắn. - Nói đến Thi pháp truyện ngắn là nói đến những thủ pháp nghệ thuật thường được các tác giả sử dụng và được các nhà nghiên cứu đúc kết, coi là quy chuẩn của thể loại này. - Bài viết này tổng lược và phân tích ý kiến của các nhà văn Pháp đương đại về một số thủ pháp đặc trưng trong sáng tác truyện ngắn.. - Đó có thể là những quy chuẩn chung của một thể loại (thi pháp thơ Đường, thi pháp tiểu thuyết, thi pháp truyện ngắn. - hoặc những cách viết mang phong cách cá nhân của một tác giả (thi pháp truyện ngắn của tác giả A, thi pháp tiểu thuyết của nhà văn B. - Nói đến Thi pháp truyện ngắn là nói đến những cách viết thường được các tác giả sử dụng và được các nhà nghiên cứu đúc kết, coi là quy chuẩn của thể loại này. - Bài viết này tổng lược và phân tích ý kiến của các nhà văn Pháp đương đại về khái niệm thời gian, cốt truyện và một số thủ pháp đặc trưng trong truyện ngắn dựa trên ba tư liệu chính: 1. - Số 3 phố Hài hoà, 43 nhà văn lên tiếng bảo vệ truyện ngắn (NXB Bené, 1988) [1]. - Chân dung tự hoạ của 131 tác giả truyện ngắn Pháp đương đại (NXB Manya,. - Đây cũng là một trong những yếu tố tạo sự khác biệt giữa truyện ngắn và tiểu thuyết. - Hầu hết các nhà văn cho rằng "truyện ngắn là thời điểm, tiểu thuyết là thời gian". - Nếu tiểu thuyết luôn cố gắng thể hiện bề dày thời gian thì truyện ngắn chỉ dừng lại ở thời gian "sự kiện". - thì truyện ngắn là "lát cắt của dòng đời".. - Theo cách nói của Hervé Bazin, truyện ngắn chỉ. - Truyện ngắn tập trung xoáy vào thời điểm đã lựa chọn, không dàn trải vào những gì xảy ra "trước". - Ngược lại, truyện ngắn không nán lại ở những hệ quả mà thời điểm đó gây ra. - Khi số phận nhân vật bị chao đảo cũng là lúc truyện ngắn kết thúc". - Có nhà văn còn so sánh truyện ngắn với những "điện áp nhỏ". - Tác giả truyện ngắn phải biết chọn trong cái dòng đời xuôi chảy một khoảnh khắc thời gian mà ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất. - tạo cho truyện ngắn nhịp độ nhanh đặc trưng, khác với tiểu thuyết. - Theo phần lớn các nhà văn đương đại, truyện ngắn phải mạnh mẽ và sắc bén, phải nêu được "chân tướng của một tình huống hay một xúc cảm một cách nhanh nhất và chính xác nhất". - Nói như René Bonell, viết truyện ngắn là. - là nguyên nhân sự xuất hiện ngày càng nhiều loại hình truyện ngắn - thời khắc, và khái niệm. - đã trở thành thuật ngữ chỉ một kĩ thuật viết đặc trưng của truyện ngắn đương đại.. - Nếu tính thời điểm là nét thẩm mĩ đặc trưng của truyện ngắn được hầu hết các nhà văn công nhận, thì c ố t truy ệ n và cách k ế t thúc truyện ngắn lại là những vấn đề gây nhiều tranh cãi.. - Theo nguyên tắc lí thuyết, mỗi truyện ngắn là một câu chuyện. - Quan điểm truyền thống luôn đề cao vai trò cốt truyện, đặc biệt trong lĩnh vực truyện ngắn. - Tolstoi cũng khẳng định việc đầu tiên trước khi viết một truyện ngắn là "cần tìm cho được cốt truyện", và một truyện ngắn hay là một truyện ngắn có cốt truyện độc đáo. - trong truyện ngắn. - Engel Vincent khẳng định "không có gỡ nút thì không gọi là truyện ngắn bởi chỉ riêng nó cũng đủ làm nên sự khác biệt của thể loại này". - Nhiều tác giả truyện ngắn vẫn trung thành với nguyên tắc truyền thống. - "Trong một truyện ngắn phải có những luận cứ để câu chuyện đứng vững, và phải "gỡ nút". - Poe - người luôn chủ trương gây ấn tượng bằng kết truyện - là kim chỉ nam trong sáng tác của mình: "Mục đích của truyện ngắn là làm độc giả ngạc nhiên. - Một số nhà văn khác, mặc dù hoàn toàn đồng ý với nguyên tắc "truyện ngắn phải kể một câu chuyện", lại cho rằng không nên coi "gỡ nút". - là một quy phạm bắt buộc đối với truyện ngắn. - Truyện ngắn cần có khoảng trống để độc giả được tự do suy diễn. - Nhà văn James Gressier còn muốn thay đổi thói quen của người đọc, coi việc truyện ngắn không có "gỡ nút". - Có những nhà văn còn lên tiếng phản đối quy định truyện ngắn phải đi đến một kết cục.. - Christiane Rolland Hasler cũng cho rằng "việc khăng khăng đòi câu chuyện phải có gỡ nút làm người ta hiểu sai về thể loại truyện ngắn". - Nhiều nhà văn cho rằng truyện ngắn có gỡ nút hay không không quan trọng. - Không chỉ tranh cãi về việc có nên áp đặt kết truyện cho truyện ngắn hay không, các nhà văn còn tỏ ra không hoàn toàn thống nhất về vấn đề cốt truyện. - Những nhà văn này nghiêng về truyện ngắn có cấu trúc động (construction en marche). - André Stil quan niệm: "Truyện ngắn là cuộc tìm kiếm, cuộc săn đuổi sự bất ngờ. - Người ta không biết truyện ngắn từ đâu rơi xuống. - Xu hướng viết truyện ngắn có cấu trúc "đang hoàn thành". - Ai cũng cho rằng một truyện ngắn thành công là một tác phẩm có văn phong phù hợp với nội dung câu chuyện cần chuyển tải, là. - "một truyện ngắn hay". - hướng tới hiệu quả cô đọng xúc tích của truyện ngắn. - Một số tác giả cho rằng nghệ thuật truyện ngắn là sự kết hợp giữa các phương thức biểu đạt của ngôn ngữ thơ ca và ngôn ngữ điện ảnh. - Theo diễn giải của nhà văn Raymond Jean, "một mặt, truyện ngắn phải mang dấu ấn của thi pháp thơ ca, đó là cấu trúc chặt chẽ, có tiết tấu, nhịp độ nhanh, và độ căng lớn. - mặt khác, truyện ngắn phải sử dụng nghệ thuật dàn cảnh và nghệ thuật kịch bản của điện ảnh để làm sống động sự việc và nhân vật". - Để đạt tới điều đó, truyện ngắn cần đến những thủ pháp đặc trưng. - cũng là một trong ba tiêu chí mà Etiemble đưa ra để định nghĩa truyện ngắn. - Theo họ, truyện ngắn không chấp nhận bất kì sự giải thích nào. - Mireille Best khẳng định: "Giải thích có thể làm hỏng một tiểu thuyết, nhưng giải thích chắc chắn sẽ làm hỏng truyện ngắn". - Michel Host còn đi xa hơn khi khuyên các tác giả truyện ngắn không được để lộ ý đồ của mình dù ý đồ đó "chỉ ẩn sau một trạng từ đơn giản". - Nói tóm lại, tác giả truyện ngắn đương đại nhìn chung tránh áp đặt ý kiến của mình. - Cùng với cách viết ngầm ẩn và khách quan, cách viết giản lược cũng là một thủ pháp quan trọng trong sáng tác truyện ngắn. - Một truyện ngắn thành công, theo nhà văn Alcorta, là một truyện ngắn có thể "làm sáng tỏ một bí mật với lượng từ tối thiểu". - Muốn vậy, tác giả truyện ngắn phải biết kiệm lời, phải luôn. - Annie Saumont thì so sánh cách viết truyện ngắn với cách làm bình gốm: "Nghệ thuật truyện ngắn luôn thiên về sự thiếu vắng, giống như người thợ gốm. - dùng đất sét bao khoảng rỗng để tạo ra cái bình, tác giả truyện ngắn dùng một vài từ bọc “những điều không nói” để tạo ra truyện ngắn". - Vô hình chung, họ tạo nên xu hướng sáng tác theo nguyên lí "đồng sáng tạo", truyện ngắn của họ mở ra những suy ngẫm. - Bởi vậy Christian Congiu phải lên tiếng cảnh báo: "Tác giả truyện ngắn. - có thể làm cho truyện ngắn trở nên tối nghĩa và làm nản lòng độc giả". - Qua ý kiến của các tác giả về những thủ pháp viết truyện ngắn có thể thấy, tuy khá đồng ý với nhau về những đường hướng cơ bản, con đường họ chọn để nhằm tới một tác phẩm hay lại không giống nhau. - Hãy viết truyện ngắn của anh như ý anh thích".. - Từ đó, họ khẳng định tính tự do biến hoá của truyện ngắn. - Còn Linda Le thì so sánh truyện ngắn với "bài ca không nhạc đệm", cho phép mọi biến tấu tùy hứng. - Georges Kolebka cũng cho rằng tác giả truyện ngắn có thể sử dụng tất cả mọi hình thức tự sự cũng như kết hợp mọi thể loại trong tác phẩm của mình. - Truyện ngắn cứ thế dần dần trở thành một thể loại trơ lì với mọi ý đồ định nghĩa nó và đối kháng với mọi khuôn mẫu. - Truyện ngắn cho mình quyền tự do tồn tại bên ngoài mọi quy phạm thể loại. - Tác giả truyện ngắn có thể cho ra đời những tác phẩm "tương đồng tới từng điểm, từng nét với những quy định cho một truyện ngắn chuẩn mực truyền thống". - Mỗi tác giả truyện ngắn có một lối đi riêng tới đích của mình. - Sự đa dạng trở thành điều kiện tồn tại và phát triển của truyện ngắn.. - truyện ngắn là một thể loại khó. - Hervé Bazin cũng tỏ ra đồng quan điểm khi so sánh tác giả truyện ngắn với vận động viên trên đường đua chạy 100m: "Người ta có thể được phép mệt khi chạy 1000m. - Điều đó giống như trường hợp của truyện ngắn so với tiểu thuyết. - Truyện ngắn không cho phép tác giả mắc sai lầm, dù nhỏ nhất".. - Từ điển Văn học Pháp ngữ đã từng định nghĩa: "Truyện ngắn so với tiểu thuyết giống như phim ngắn so với phim dài. - Truyện ngắn là bài tập của các nhà văn duy mĩ và cũng là bài tập dành cho những nhà văn mới vào nghề". - Frédéric Tristan khẳng định: "Người ta nhận ra tài năng của nhà văn qua chính các truyện ngắn của anh ta. - Ngược lại với những ý kiến cho rằng truyện ngắn là bài tập cho những người mới vào nghề, nhiều nhà văn khẳng định viết truyện ngắn là một công việc khó khăn.. - Nói cách khác, truyện ngắn không chấp nhận những chi tiết thừa. - Bỏ đi cái thừa, cái vô ích của một bản thảo, ta có một truyện ngắn". - Người này chủ trương viết những truyện ngắn có cấu trúc uyên bác, cầu kì, khó phân định;. - người khác lại cho rằng cấu trúc rõ ràng, trong sáng mới là nét đặc trưng của truyện ngắn. - Tác giả này muốn truyện ngắn phải chuyển tải một câu chuyện, và câu chuyện đó phải có "thắt nút, gỡ nút". - thậm chí có tác giả còn phủ nhận đòi hỏi truyện ngắn phải có chuyện. - Tuy vậy, họ lại hoàn toàn đồng ý với nhau rằng truyện ngắn là thể loại động và mở:. - tất cả các chủ đề đều có thể trở thành chất liệu cho truyện ngắn, tất cả các loại hình và kĩ thuật viết đều có thể được truyện ngắn chấp nhận.. - Truyện ngắn có thể chỉ là một trang hoặc dài tới một trăm trang. - "Chỉ cần đọc những gì các tác giả truyện ngắn viết thì rõ. - Người thì muốn kết thúc truyện ngắn phải tạo được ép - phê, gây được sự chú ý của người đọc, buộc độc giả phải đọc lại câu chuyện;. - người lại muốn truyện ngắn phải khó hiểu, bí ẩn. - Truyện ngắn đồng nghĩa với sự đa dạng, với sự biến đổi không ngừng. - của truyện ngắn trở thành chất xúc tác, khơi nguồn sáng tạo của nhà văn, kích thích họ tìm tòi những thủ pháp nghệ thuật mới lạ. - Đây chính là nguyên nhân sự phong phú của kho tàng truyện ngắn Pháp đương đại.. - et Daniel Zimmerman, Chân dung tự họa của 131 tác giả truyện ngắn đương đại, NXB Manya, 1993.. - [3] Tạp chí Lire, tháng 7-8/2005, số chuyên đề về Truyện ngắn.