- Đề tài được thực hiện nhằm tìm hiểu đặc tính sinh học sự ra hoa và phát triển trái của dâu Hạ Châu. - Sự ra hoa được ghi nhận khi mầm hoa có kich thước 1 mm, mỗi cây theo dỏi từ 15- 20 phát hoa. - Sự phát triển trái và rụng trái non ghi nhận 10 ngày/lần từ khi đậu trái đến khi thu hoạch. - Kết quả cho thấy hoa đực và hoa cái xuất hiện cùng lúc và phát triển trong ngày. - Hoa bắt đầu nở ở giai đoạn ngày và kéo dài trong 3,7 ± 0,3 ngày. - Tỉ lệ đậu trái đạt khá cao (87,5. - sự rụng trái non xuất hiện ở giai đoạn 8 – 20 ngày sau khi đậu trái, tập trung ở giai đoạn 16 ngày, tỉ lệ trái còn lại trên phát hoa khá thấp trái/phát hoa), chiếm tỉ lệ 13,2%. - Từ khi đậu trái đến khi thu hoạch là 130 ngày khi vỏ trái chuyển sang màu trắng đục. - Trọng lượng trái tăng nhanh ở giai đoạn 80 – 90 SKĐT do sự phát triển của thịt trái. - Trái có trọng lượng trung bình g), tỉ lệ ăn được (61,1%).. - Từ khóa: Dâu Hạ Châu, Baccaurea ramiflora Lour., sự ra hoa, phát triển trái. - Ở Đồng bằng Sông Cửu Long ngoài các giống được trồng phổ biến như dâu Vàng, dâu Bòn Bon, dâu Xanh, dâu Xiêm thì gần đây xuất hiện một giống dâu mới mang lại hiệu quả kinh tế rất cao đó là dâu Hạ Châu. - Dâu Hạ Châu do nhà vườn ở Phong Điền (Cần Thơ) tuyển chọn từ các giống dâu địa phương và hiện nay trở thành loại cây ăn trái đặc thù của địa phương. - Trở ngại chính hiện nay là làm sao để dâu Hạ Châu đạt được năng suất và chất lượng ổn định, đồng thời không nhằm lẫn với các loại dâu khác trên thị trường. - Để làm được điều đó cần phải hiểu các đặc tính về sự ra hoa, đậu trái cũng như các yếu tố làm rụng trái non để làm tăng năng suất và chất lượng trái. - Đề tài được thực hiện nhằm tìm hiểu đặc tính sinh học sự ra hoa, đậu trái, rụng trái non và các giai đoạn phát triển trái dâu Hạ Châu làm cơ sở cho việc nghiên cứu quá trình điều khiển dâu ra hoa rải vụ, cũng như kỹ thuật làm tăng năng suất và phẩm chất trái dâu Hạ Châu.. - Thí nghiệm đã thực hiện tại vườn dâu Hạ Châu 24 năm tuổi, nhân giống từ phương pháp ghép của ông Lê Quang Bảy (Bảy Ngữ) tại ấp Nhơn Lộc I – thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, TP. - Chọn ngẫu nhiên 6 cây cái, mỗi cây đánh dấu 15 phát hoa và 4 cây đực, mỗi cây đánh dấu 20 phát hoa để khảo sát đặc điểm ra hoa khi mầm hoa nhú khoảng một milimet. - Cần Thơ, dâu Hạ Châu có ba thời vụ thu hoạch chính trong năm tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên và biện pháp quản lý. - Dựa vào đặc điểm ra hoa tự nhiên của dâu Hạ Châu, chọn thời điểm mầm hoa vừa nhú khỏi vỏ thân làm điểm đầu (ngày 0) để theo dõi sự phát triển chiều dài của phát hoa. - Phát hoa đực và phát hoa cái có thời gian phát triển gần tương đồng nhau, khi hoa cái nở hoàn toàn thì hoa đực cũng đã tung phấn hết và khoảng 2 – 3 ngày sau thì bắt đầu rụng. - Một gối hoa có từ một phát hoa trở lên. - Hoa nở từ trên xuống tính từ cuống phát hoa.. - 3.1.1 Sự phát triển của phát hoa. - Phát hoa dâu từ khi nhú mầm đến phát triển hoàn toàn trong vòng 33 ngày. - Trong đó phát hoa kéo dài và tăng trưởng nhanh từ ngày thứ 9 cho đến ngày 27, tốc độ tăng trưởng mạnh nhất từ ngày 15 đến ngày 24 sau khi nhú mầm đối với hoa cái và. - ngày 12 đến ngày 27 sau khi nhú mầm đối với hoa đực, tăng trưởng chậm trong tuần đầu và khi bắt đầu hoa nở. - Phát hoa đạt kích thước tối đa vào thời điểm ngày đối với phát hoa đực và ngày đối với phát hoa cái, tương ứng với thời điểm hoa nở tập trung. - Phát hoa đực có chiều dài cm và phát hoa cái có chiều dài cm (Hình 1). - Kết quả cho thấy phát hoa đực và phát hoa cái có chiều dài tương đương nhau.. - Ngày sau khi nhú mầm Chiều dài phát hoa (cm )bbb Phát hoa đực. - Phát hoa cái. - Hình 1: Sự phát triển chiều dài phát hoa đực và phát hoa cái của dâu Hạ Châu tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Sự phát triển của hoa cái. - Hoa cái nhú mầm đầu tiên vào ngày 7/3/2007 và phát triển trong ngày thì bắt đầu nở và kéo dài trong 3,7 ± 0,3 ngày. - Sự đậu trái bắt đầu sau khi hoa nở 3,7 ± 0,4 ngày. - Từ khi đậu trái đến thu hoạch là 130 ngày. - Tổng quá trình ra hoa và phát triển trái là ngày (Bảng 1). - Do đó, để làm tăng khả năng thụ phấn ta có thể tác động các biện pháp thụ phấn bổ sung vào giai đoạn một tháng sau khi nhú mầm để có hiệu quả tốt.. - Bảng 1: Các giai đoạn ra hoa trên cây dâu Hạ Châu cái tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Giai đoạn ra hoa trên cây dâu cái Ngày ± SE. - Từ khi kết thúc nở hoa đến đậu trái 3,7 ± 0,4. - Từ khi đậu trái đến thu hoạch 130 ± 0,0. - Từ lúc nhú mầm hoa đến thu hoạch . - Sự phát triển của hoa đực. - Sự rụng hoa sau khi hoa tung phấn và rụng cả phát hoa là 4,3 ± 0,3. - Việc sử dụng hạt phấn từ hoa đực để thụ phấn cho hoa cái ta có thể chọn thời điểm hoa bắt đầu nở đến thời điểm 1 – 2 ngày sau khi nở, đây là giai đoạn hoa đã nở hơn 50% trên tổng số hoa, nhằm có lượng hạt phấn nhiều và có chất lượng thụ phấn cao. - Bảng 2: Các giai đoạn ra hoa trên cây dâu Hạ Châu đực tại huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. - Giai đoạn ra hoa trên cây dâu đực Ngày ± SE. - Hoa dâu Hạ Châu thuộc loại hoa đơn tính biệt chu (Hình 2), trên mỗi phát hoa cái có khoảng hoa, mỗi hoa có 4 – 6 lá đài có lông tơ và một bầu noãn nướm chẻ 3, có lông mịn. - Lá đài tồn tại trên trái cho đến khi thu hoạch. - Trên mỗi phát hoa đực có khoảng hoa, trong đó mỗi đính hoa có 3 hoa đực. - Do đó, muốn tăng tỉ lệ thụ phấn hoa ta có thể tác động các biện pháp thụ phấn bổ sung vào giai đoạn hoa nở.. - Hình 2: Phát hoa cái (trên) và phát hoa đực (dưới) của dâu Hạ Châu vào giai đoạn 35 ngày sau khi nhú mầm, tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Phát hoa đực. - Hình 3: Hoa cái (a) và hoa đực (b) của dâu Hạ Châu vào giai đoạn 35 ngày sau khi nhú mầm, tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - 3.2 Sự đậu trái, rụng trái non và phát triển trái của dâu Hạ Châu 3.2.1 Sự đậu trái và rụng trái non. - Sự đậu trái và rụng trái non được ghi nhận từ khi bắt đầu đậu trái đến khi thu hoạch, thời gian từ khi đậu trái đến thu hoạch kéo dài trong 130 ngày (19 tuần).. - Sau khi chấm dứt quá trình đậu trái, số trái còn lại trên mỗi phát hoa là 52,4 trái, tỉ lệ đậu trái đạt 87,5%. - Sự rụng trái non xảy ra trong giai đoạn từ 8-20 ngày sau khi đậu trái, tập trung nhiều nhất ở giai đoạn 16 ngày, sau đó sự rụng trái non hầu như ổn định đến khi thu hoạch (Hình 4). - Số trái đến thời điểm thu hoạch là 6,9 ± 1,1 trái/phát hoa, chiếm tỉ lệ 13,2%. - Cũng như những cây ăn trái khác như xoài, chôm chôm hay sầu riêng, sau khi đậu trái đều trải qua quá trình rụng sinh lý, cho nên để hạn chế sự rụng trái non làm ảnh hưởng đến năng suất ta cũng cần tác động vào thời kỳ này.. - Hình 4: Sự rụng trái non của dâu Hạ Châu tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - (a) Số trái còn lại trên chùm giai đoạn đậu trái đến khi ổn định. - (b) Tốc độ rụng sau khi đậu trái. - 3.2.2 Sự phát triển trái. - Trọng lượng trái. - Quá trình phát triển trái, thịt trái được hình thành sau khi đậu trái khoảng 10 ngày, sau đó tăng chậm từ 30-80 ngày và tăng nhanh từ 80 ngày đến thu hoạch, góp phần gia tăng nhanh trọng lượng trái (Hình 5). - Ngày sau khi đậu trái. - Trọng lượng (g)bb. - thể nhận thấy trái bắt đầu chuyển sang màu “xanh-trắng” ở giai đoạn 90 ngày sau khi đậu trái và chuyển sang màu trắng đục ở giai đoạn 100 ngày đến khi thu hoạch (Hình 6). - Điều này cho thấy rằng nếu thu hoạch trái sớm khi vỏ trái chưa chuyển sang màu trắng đục thì có thể làm giảm năng suất rất nhiều và phẩm chất trái cũng chưa đạt. - Trọng lượng trung bình của trái dâu Hạ Châu là g, trong đó vỏ chiếm 31,6%, thịt trái chiếm 61,4% và hạt chiếm 6,8%.. - Kích thước trái tăng nhanh vào 40 ngày sau khi đậu trái. - Giai đoạn trái phát triển tiếp theo do sự hình thành thịt trái làm gia tăng trọng lượng trái rất nhanh cho đến lúc thu hoạch nhưng kích thước trái lại phát triển chậm.. - Sau khi đậu trái, trọng lượng vỏ tăng chậm trong 40 ngày đầu và ổn định trong quá trình phát triển trái cho đến khi thu hoạch (Hình 5). - Bên cạnh đó độ dày vỏ cũng có xu hướng giảm cho đến khi thu hoạch. - Ba vị trí đầu, giữa, cuối vỏ lần lượt là 2,3 mm, 2,8 mm và 2,7 mm vào giai đoạn 10 ngày sau khi đậu trái và khi thu hoạch dày vỏ ở vị trí đầu và giữa có giảm, riêng vị trí cuối (đít trái) thì không khác biệt. - Độ dày vỏ khi thu hoạch lần lượt là 1,6 mm, 2,3 mm và 2,7 mm.. - Qua Hình 5 cho thấy trọng lượng hạt chỉ có thể được xác định vào 80 ngày sau khi đậu trái và sau đó gần như ổn định đến khi thu hoạch. - Hạt vào giai đoạn đậu trái đến ngày 40 sau khi đậu trái chỉ là lớp thịt trong chưa thấy xuất hiện lá mầm, đến 50 ngày sau khi đậu trái thì lớp thịt trong ôm lấy hai lá mầm và khi đạt 75 – 80 ngày sau khi đậu trái thì lớp thịt này trở thành một lớp vỏ cứng màu nâu nhạt bao lấy hai lá mầm, hạt có màu nâu với kích thước 1,7 x 1,1 x 0,3 cm, đôi khi ta cũng thấy những hạt lép chỉ có vỏ màu nâu không có lá mầm. - Trọng lượng hạt khi thu hoạch là 0,9 ± 0,1 g.. - Hình 5: Sự phát triển trái từ đậu trái đến thu hoạch của dâu Hạ Châu tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Hình 6: Các giai đoạn phát triển trái dâu Hạ Châu từ khi đậu trái đến thu hoạch tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Qua kết quả khảo sát thành phần năng suất dâu Hạ Châu cho thấy trung bình số trái trên chùm là 6,9 ± 1,1 trái, trọng lượng trung bình chùm trái đạt g và trọng lượng trung bình một trái đạt g, trong đó tỉ lệ ăn được chiếm 61,4%. - Bảng 3: Thành phần năng suất của dâu Hạ Châu vào giai đoạn thu hoạch tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Trọng lượng trái (g Trọng lượng chùm trái (g . - Dâu Hạ Châu được xem là đặc sản của huyện Phong Điền với phẩm chất ngon, ngọt và có mùi thơm đặc trưng. - Qua phân tích phẩm chất trái cho thấy dâu Hạ Châu có độ Brix rất cao 17,5% cộng với vị chua nhẹ TA = 2,7% tạo nên hương vị đặc trưng riêng của loại dâu này. - Điều này dễ dàng nhận thấy khi ăn dâu Hạ Châu vị ngọt thanh luôn chiếm ưu thế hơn vị chua gấp 6,3 lần.. - Bảng 4: Một số chỉ tiêu phẩm chất dâu Hạ châu vào giai đoạn thu hoạch tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. - Hoa đực và hoa cái xuất hiện cùng lúc và phát triển trong ngày. - Hoa bắt đầu nở ở giai đoạn ngày và kéo dài trong 3,7 ± 0,3 ngày.. - nhưng tỉ lệ rụng trái non rất cao xuất hiện ở giai đoạn 8 – 20 ngày sau khi đậu trái, tập trung ở giai đọan 16 ngày, số trái còn lại/phát hoa tương đối thấp chiếm tỉ lệ 13,2%.. - Từ khi đậu trái đến khi thu hoạch là 130 ngày. - Trọng lượng trái bắt đầu tăng nhanh ở giai đoạn 80 – 90 ngày SKĐT do sự tăng trưởng của thịt trái.. - Trái dâu Hạ Châu có trọng lượng trái trung bình g, o Brix 17,5%, nhưng lại ít chua (TA=2,7) nên có vị ngọt đậm đà, tỉ lệ ăn được 61,4. - Cần nghiên cứu các biện pháp làm hạn chế rụng trái non để có thể tăng năng suất dâu Hạ Châu.. - Cải tiến mới về kỹ thuật trồng dâu Hạ Châu của một nông dân. - Kỹ thuật trồng và chăm sóc dâu Hạ Châu