Không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc

- KHÔNG GIAN VĂN HÓA CÔN SƠN – KIẾP BẠC.
- Luận văn “Không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc” là một công trình nghiên cứu nghiêm túc, khoa học, và là kết quả của quá trình học tập tại Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển - Đại học Quốc gia Hà Nội của tác giả dưới sự hướng của các thầy cô bộ môn.
- Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ UBND thị xã Chí Linh, BQLDT thị xã Chí Linh – tỉnh Hải Dương, BQLDT Côn Sơn – Kiếp Bạc và người dân ở các thôn trong khu vực Côn Sơn – Kiếp Bạc đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra khảo sát, điền dã thực tế thực hiện đề tài..
- Tôi xin cam đoan luận văn: “Không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc”.
- là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
- Khu vực Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn bó mật thiết với cuộc đời, sự nghiệp của các danh nhân văn hoá nổi tiếng của đất nước như 3 vị Tổ của Thiền phái Phật giáo Trúc Lâm.
- Khu vực Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn với các cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại của dân tộc ở nhiều thời kỳ lịch sử đặc biệt là cuộc kháng chiến chống đế quốc Nguyên Mông ở thế kỷ XIII.
- Trải qua quá trình tồn tại và phát triển trong nhiều thời kỳ lịch sử Côn Sơn - Kiếp Bạc còn lưu giữ hệ thống di sản văn hoá có nhiều giá trị và bản sắc của vùng đất xứ Đông góp phần làm phong phú kho tàng văn hóa dân tộc..
- Hiện nay đất nước ta đang trong quá trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, trong đó nhiệm vụ chấn hưng nền văn hoá của dân tộc, hướng về cội nguồn, phát huy truyền thống yêu nước thì việc nghiên cứu bảo tồn di sản văn hoá, làm sáng tỏ hệ thống di tích lịch sử cùng cuộc đời, thân thế, sự nghiệp của các anh hùng dân tộc, tìm hiểu truyền thống và kinh nghiệm của cha ông để tiếp thêm sức mạnh cho tiến trình hội nhập và phát triển trong giai đoạn hiện nay là việc làm có ý nghĩa thiết thực và cực kỳ quan trọng.
- Việc nghiên cứu hệ thống di tích lịch sử, phân tích những tác động của nó đối với đời sống xã hội hiện tại, đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm bảo tồn phát huy tác dụng của nó trong nền kinh tế trí thức hôm nay là một việc làm cần thiết và cấp bách..
- Khu vực Côn Sơn - Kiếp ngoài giá trị về văn hoá nói chung, còn là một trong những trung tâm văn hoá tâm linh bảo tồn nhiều giá trị văn hoá phi vật thể độc đáo của khu vực đồng bằng Bắc Bộ.
- Chính vì thế việc nghiên cứu tìm hiểu không gian văn hóa Côn Sơn - Kiếp Bạc từ xưa đã được nhiều học giả, các nhà khoa học quan tâm tìm hiểu nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau.
- Nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào mang.
- so sánh sự ra đời, phát triển và tính chất thờ tự để nghiên cứu, thấy được tính đặc thù của Côn Sơn - Kiếp Bạc về văn hoá vật thể và phi vật thể.
- Qua đó góp phần hoạch định nhiệm vụ bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị văn hoá của khu di tích phục vụ cho nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội của địa phương và khu vực ở giai đoạn hiện tại và tương lai.
- Vùng đất Chí Linh có hệ thống di tích lịch sử văn hoá dầy đặc (trên 300 di tích) trong đó khu vực Côn Sơn - Kiếp Bạc là một trong những trung tâm tôn giáo tín ngưỡng lớn của vùng đồng bằng Bắc Bộ.
- Việc nghiên cứu đề tài này sẽ góp phần làm sáng tỏ những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể của khu di tích.
- Từ đó vạch ra nhiệm vụ bảo tồn phát huy giá trị di tích góp phần phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Tỉnh và khu vực..
- Từ ý nghĩa khoa học và tính cấp thiết trên, chúng tôi chọn đề tài: “Không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc” làm nội dung luận văn thạc sĩ chuyên ngành Việt Nam học của mình..
- Lịch sử nghiên cứu vấn đề.
- Với những giá trị về văn hóa, lịch sử, khu vực Côn Sơn - Kiếp Bạc đã được nhiều người nghiên cứu, tìm hiểu dưới các góc độ khác nhau..
- Nghiên cứu về di tích và danh nhân.
- Năm 1999 Sở Văn hóa Thông tin Hải Dương xuất bản cuốn Hải Dương di tích và danh thắng có giới thiệu các di tích trong khu vực Côn Sơn – Kiếp Bạc là: Chùa Côn Sơn, đền Kiếp Bạc, đền Sinh, đền thờ nhà giáo Chu Văn An..
- Năm 2000, trong Luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Hán Nôm Khảo sát văn bia chùa Côn Sơn trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội, của Nguyễn Văn Nguyên, tác giả đã phiên âm, dịch nghĩa toàn bộ hệ thống văn bia chùa Côn Sơn..
- Năm 2000, Trần Quốc Vượng trong bài viết Đôi điều cảm nhận về khu di tích Kiếp Bạc trên tạp chí Xưa và Nay đã bước đầu chỉ đặc trưng và mối quan hệ văn hóa, tín ngưỡng giữa khu di tích Kiếp Bạc, khu di tích Côn Sơn và khu di tích Phượng Hoàng..
- Năm 2002, Nguyễn Thị Phương Chi trong cuốn Thái ấp điền trang thời Trần (thế kỷ XIII - XIV) do Nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản đã nghiên cứu khá chi tiết về thái ấp Vạn Kiếp thế kỷ XIII..
- Năm 2006, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản cuốn Di sản Hán Nôm Côn Sơn - Kiếp Bạc - Phượng Sơn của Ban quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc, cuốn sách là tập hợp các tài liệu thư tịch Hán Nôm viết về khu di tích Côn Sơn, Kiếp Bạc, Phượng Hoàng như văn bia, hoành phi, câu đối, ngọc phả....
- Năm 2006, tác giả Đặng Việt Cường trong bài Vị thế của Côn Sơn – Kiếp Bạc trong hệ thống di tích tỉnh Đông trên Tạp chí Di sản Văn hóa đã khát quát về những giá trị văn hóa, lịch sử, tôn giáo của khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc..
- Năm 2006, Tăng Bá Hoành trong nghiên cứu Côn Sơn – Kiếp Bạc quá trình hình thành và phát triển trên Tạp chí Di sản Văn hóa đã nghiên cứu, giới thiệu lịch sử hình thành, địa văn hóa, quân sự khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc..
- Năm 2008, UBND thị xã Chí Linh và Liên hiệp các Hội Khoa học Kĩ thuật Hải Dương tổ chức hội thảo Chí Linh bát cổ, hội thảo đã nhận được các tham luận nghiên cứu về các di tích “Huyền Thiên cổ tự”, “Tiều ẩn cổ bích”..
- Năm 2009, Hoàng Thị Hương trong Luận văn Thạc sỹ Văn hóa học Tìm hiểu danh nhân Chu Văn An từ góc nhìn văn hóa học đã nghiên cứu danh nhân Chu Văn An với các hình thức tôn vinh trong truyền thống văn hóa dân tộc..
- Năm 2010, Nguyễn Khắc Minh bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ khoa học Lịch sử Khu di tích lịch sử, văn hoá Côn Sơn, Kiếp Bạc - những giá trị lịch sử, văn hoá.
- Với nguồn tư liệu phong phú, luận án cung cấp nhiều thông tin có giá trị về vùng đất Chí Linh và khu di tích Côn Sơn, Kiếp Bạc..
- thiệu các di tích, danh nhân, lễ hội trong khu vực Côn Sơn – Kiếp Bạc như đền Kiếp Bạc, chùa Côn Sơn, đền Chu Văn An..
- Tất cả những tư liệu trên hoặc là đi vào nghiên cứu chi tiết, hoặc là mới dừng lại ở mức độ khái quát về các di tích và giá trị trong không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc.
- Bên cạnh đó nghiên cứu về danh nhân các danh nhân cũng được một vài tác giả quan tâm đề cập..
- *Nghiên cứu về phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội.
- Năm 2009, Viện nghiên cứu Văn hóa nghệ thuật, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hải Dương, Giáo hội Phật giáo tỉnh Hải Dương đã phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy di sản Đệ tam tổ thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang và Lễ hội chùa Côn Sơn.
- Hội thảo đã nhận được 21 bài tham luận của các tác giả, trong đó có 4 bài nghiên cứu về lễ hội chùa Côn Sơn..
- Năm 2009, Nguyễn Khắc Minh trong bài viết Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc những kết quả sau 4 năm thực hiện đề án đăng trên tạp chí Thế giới Di sản, số 7 (34) đã đánh giá những kết quả tích cực của Đề án Lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc giai đoạn năm và đề xuất phương án tổ chức cho những năm tiếp theo..
- Năm 2009, Ban quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc nghiên cứu đề tài khoa học cấp tỉnh Điều tra, nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của một số lễ hội tiêu biểu thuộc dòng thiền Trúc Lâm ở tỉnh Hải Dương.
- Đề tài nghiên cứu, giới thiệu một số nghi lễ, trò chơi dân gian diễn ra trong lễ hội chùa Côn Sơn hiện nay, đồng thời đề xuất các biện pháp để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của lễ hội chùa Côn Sơn trong tương lai..
- Năm 2010, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hải Dương xuất bản cuốn Lễ hội dân gian tỉnh Hải Dương trong đó có giới thiệu các lễ hội chùa Côn Sơn, lễ hội đền Kiếp Bạc, lễ hội đền Chu Văn An..
- Năm 2012, Nguyễn Thị Ngọc Xuân đã giới thiệu về các trò chơi dân gian tiêu biểu trong lễ hội chùa Côn Sơn qua bài nghiên cứu Trò chơi dân gian trong lễ hội chùa Côn Sơn đăng trên tạp chí Văn hóa Thể thao và Du lịch số 5 (92).
- Năm 2012, Ngô Thị Lượng trong bài viết Đàn Mông Sơn Thí thực trong lễ hội chùa Côn Sơn đăng trên tạp chí Văn hóa Thể thao và Du lịch số 5 (92), đã bước đầu nghiên cứu về nội dung và ý nghĩa của đàn Mông Sơn Thí Thực trong lễ hội chùa Côn Sơn..
- Năm 2012, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Hải Dương đã lập Hồ sơ khoa học Lễ hội Chùa Côn Sơn đề nghị đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
- Nội dung hồ sơ đã nêu khái quát nguồn gốc hình thành, diễn trình lễ hội trước năm 1945 và hiện nay, giá trị tiêu biểu và đề xuất các biện pháp bảo tồn lễ hội chùa Côn Sơn..
- Năm 2012, Nguyễn Thị Thùy Liên bảo vệ luận văn Thạc sỹ Văn hóa học trường Đại học Văn hóa Hà Nội Lễ hội đền Kiếp Bạc (xã Hưng Đạo, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương) đã nghiên cứu về lịch sử hình thành, các nghi lễ diễn xướng và giá trị trị tiêu biểu của lễ hội Kiếp Bạc..
- Năm 2014, Lê Thị Bé trong luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Văn hóa học của Học viện Khoa học xã hội Lễ hội chùa Côn Sơn xưa và nay đã nghiên cứu nguồn gốc hình thành, các nghhi lễ diễn xướng tiêu biểu trong lễ hội Côn Sơn trước năm 1945 đến ngày nay..
- Các nghiên cứu trên đây đã giới thiệu khái quát về phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội truyền thống ở khu vực Côn Sơn - Kiếp Bạc hiện nay.
- Nhìn chung, các nghiên cứu trên đây chỉ đi vào một vài khía cạnh cụ thể về văn hóa vật thể và phi vật thể, việc nghiên cứu không gian văn hóa khu vực Côn Sơn – Kiếp Bạc để từ đó chỉ ra đặc trưng của không gian văn hóa khu vực này vẫn là đề tài mới mẻ cho các nhà nghiên cứu..
- Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1.
- Mục đích nghiên cứu.
- Thực hiện đề tài này, chúng tôi mong muốn làm sáng rõ được những nét nổi đặc trưng văn hóa khu vực Côn Sơn – Kiếp Bạc trên cơ sở nghiên cứu những di tích, danh thắng, phong tục, tập quán, tín ngưỡng của cư dân nơi đây.
- yếu tố con người, yếu tố lịch sử, yếu tố văn hóa,… tất cả sẽ được nhìn một cách bao quát trong một không gian văn hóa cụ thể nhằm làm nổi bật giá trị vật chất và tinh thần của vùng đất này.
- Góp phần vào quá trình xây dựng hồ sơ khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc trình UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới.
- Đề tài mong muốn được góp phần quảng bá hình ảnh khu vực văn hóa độc đáo này tới đông đảo nhân dân cả nước..
- Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.
- Không gian văn hóa là một khái niệm mở, nó không đồng nghĩa với không gian di tích.
- Qua quá trình điền dã, tìm hiểu ở địa phương, chúng ta thấy rằng diện tích của khu di tích lịch sử văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc không lớn, nhưng ảnh hưởng văn hóa của nó thì rất lớn, không chỉ trong quy mô thị xã Chí Linh, quy mô tỉnh Hải Dương mà còn toàn miền Đông Bắc tổ quốc.
- Và đặc biệt, Côn Sơn – Kiếp Bạc có mối quan hệ mật thiết với quần thể di tích ở Phượng Sơn (núi Phượng Hoàng) cả về lịch sử, văn hóa và tôn giáo.
- Vì thế nghiên cứu không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc nên đặt Côn Sơn – Kiếp Bạc trong tương quan với Phượng Sơn sẽ thấy hết được cái hay, cái ý nghĩa lớn lao của bản thân từng di tích và quần thể di tích, không gian văn hóa khu vực này.
- Côn Sơn – Kiếp Bạc – Phượng Sơn thực chất là không tách rời và đã tạo nên một không gian văn hóa vô cùng đặc biệt..
- Vì thế, dù tên đề tài nghiên cứu là “Không gian văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc”.
- nhưng đối tượng nghiên cứu của nó không chỉ là không gian Côn Sơn – Kiếp Bạc mà nó sẽ bao gồm cả không gian Phượng Sơn..
- Như ở trên đã nói, đối với người Việt ở Bắc Bộ, ảnh hưởng của Côn Sơn – Kiếp Bạc là rất lớn về nhiều mặt, đặc biệt là văn hóa, lịch sử.
- Văn hóa Côn Sơn – Kiếp Bạc có sức lan tỏa lớn.
- Hiện nay, Côn Sơn – Kiếp Bạc đang được xem xét để được công nhận là Di sản văn hóa Thế giới càng chứng tỏ được cái tầm của khu vực này.
- Nhưng do điều kiện có hạn nên chúng tôi chỉ xin phép đi sâu vào tìm hiểu không gian mà ở đó ảnh hưởng của Côn Sơn – Kiếp Bạc – Phượng Sơn tới đời sống nhân dân là sâu đậm nhất..
- Ban quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc (2000), Báo cáo thám sát khảo cổ học khu di tích Kiếp Bạc (Chí Linh – Hải Dương)..
- Ban quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc (2006), Di sản Hán Nôm Côn Sơn – Kiếp Bạc – Phượng Sơn, Nxb Chính trị Quốc gia, HN..
- Ban quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc (2010), Côn Sơn – Kiếp Bạc: Di tích và danh thắng, Công ty cổ phần in Hải Dương..
- Hà Văn Cẩn, Trần Anh Dũng (1995), Báo cáo khai quật di tích Xóm Hống, Tư liệu Viện Khảo cổ học..
- Chí Linh huyện chí, Tài liệu thư viện tỉnh Hải Dương.
- Chí Linh huyện sự tích, Tài liệu thư viện tỉnh Hải Dương.
- Đặng Việt Cường (2006), Vị thế của Côn Sơn – Kiếp Bạc trong hệ thống di tích tỉnh Đông, Di sản Văn hoá, số 1 (14), tr31 - 34..
- Lê Quý Đôn, Kiến văn tiểu lục, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội..
- Nguyễn Thị Diệu Hiền (2010), Địa danh Côn Sơn từ lịch sử, văn hóa đến văn học, Luận văn thạc sỹ..
- Tăng Bá Hoành (1999), Hải Dương di tích và danh thắng, Sở văn hóa thông tin Hải Dương..
- Vũ Ngọc Khánh (2001), Đạo Thánh ở Việt Nam, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội..
- Vũ Ngọc Khánh chủ biên (2004), Lễ hội trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội..
- Nguyễn Khắc Minh (2008), Những phát hiện khảo cổ học tại khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc từ Kỷ yếu hội thảo khoa học 1000 năm khảo cổ học Hải Dương, Sở văn hóa thể thao và du lịch Hải Dương..
- Nguyễn Khắc Minh (2010), Khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc những giá trị lịch sử, văn hoá, Luận án Tiến sĩ Sử học, Viện Khoa học Xã hội, Hà Nội..
- Nguyễn Văn Minh (2008), Di tích đền Kiếp Bạc, khóa luận tốt nghiệp Đại học Văn hóa Hà Nội, ngành Bảo tàng..
- Nguyễn Quang Ngọc (2010), Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng sau 1970 năm nhìn lại, Nghiên cứu lịch sử, số 3.
- Đỗ Văn Ninh (1984), Đánh giá hệ thống kiến trúc cổ khu di tích Yên Tử, Yên Tử non thiêng, Sở Văn hoá Quảng Ninh..
- Phạm Quỳnh Phương (1998), Tìm hiểu hiện tượng tín ngưỡng Đức Thánh Trần, Luận văn Thạc sĩ Văn hoá dân gian, Tài liệu Thư viện, Viện Nghiên cứu Văn hoá, Hà Nội..
- Phạm Công Sơn (2009), Non nước Việt Nam, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội..
- Sở văn hóa thể thao và du lịch – giáo hội Phật giáo tỉnh Hải Dương (2009), Bảo tồn và phát huy di sản Đệ tam tổ thiền phái Trúc Lâm Huyền Quang và Lễ hội Côn Sơn, Tài liệu lưu tại BQLDT Côn Sơn – Kiếp Bạc..
- Sở Văn hóa Thể thao và du lịch Hải Dương (2010), Lễ hội dân gian tỉnh Hải Dương, Công ty cổ phần in Hải Dương..
- Ty văn hóa thông tin Hà Bắc (1972), Địa chí Hà Bắc, Tài liệu thư viện tỉnh Hải Dương..
- UBND tỉnh Hải Dương (2010), Quy hoạch tổng thể khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn với phát triển du lịch thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương giai đoạn Tài liệu lưu tại Ban QLDT Côn Sơn - Kiếp Bạc..
- Viện nghiên cứu Hán Nôm (2009), Địa phương chí Hải Dương qua tư liệu Hán Nôm, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội..
- Viện nghiên cứu Hán Nôm, Hải Đông chí lược, Thư viện Khoa học Xã hội, Kí hiệu A.
- Viện nghiên cứu Hán Nôm (2009), Hải Dương địa dư, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội..
- Viện VHNT- UBND tỉnh Hải Dương (2006), Bảo tồn lễ hội Kiếp bạc, Tài liệu lưu tại Ban Quản lý di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc..
- Trần Quốc Vượng (2000), Đôi điều cảm nhận về khu di tích Kiếp Bạc, Xưa và Nay, số 79, Tr.
- Các văn bia chữ Hán, chữ Nôm ở đền Chu Văn An, chùa Côn Sơn….
- Phóng sự Côn Sơn – Kiếp Bạc, truyền hình VTV4..
- Phóng sự Côn Sơn – một cõi đi về, Truyền hình VTC10