- RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ TƢ TƢỞNG, ĐẠO LÍ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG. - Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC (BỘ MÔN NGỮ VĂN). - Khái lược về văn nghị luận xã hội. - Việc phân chia các dạng bài nghị luận xã hội ở trường phổ thôngError! Bookmark not defined.. - Về dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo líError! Bookmark not defined.. - Ý nghĩa của việc làm văn nghị luận xã hội về tư tưởng, đạo líError! Bookmark not defined.. - Thực trạng của việc dạy học kiểu bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí ở trường THPT. - Những khó khăn của giáo viên và học sinh khi dạy - học dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí ở trường THPT. - CHƢƠNG 2 NHỮNG KĨ NĂNG CẦN THIẾT TRONG DẠY HỌC LÀM VĂN NGHỊ LUẬN VỀ TƢ TƢỞNG, ĐẠO LÍ. - Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học làm văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. - Một số phương pháp dạy học tích cực rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. - Một số kĩ thuật dạy học hiện đại vận dụng rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. - Các kĩ năng làm văn nghị luận về tư tưởng, đạo líError! Bookmark not defined.. - Các kĩ năng diễn đạt khi làm dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo líError! Bookmark not defined.. - Nội dung và phương pháp thực nghiệm. - Qua việc đọc văn, viết văn, học sinh bày tỏ suy nghĩ, bộc lộ quan điểm, thái độ sống, cách nhìn cuộc sống và xác định mục tiêu sống đúng đắn. - Mỗi bài làm văn, học sinh phản ánh khá rõ nhận thức, kĩ năng, tình cảm của học sinh. - là cơ hội để học sinh bộc lộ rõ nét nhất, tập trung nhất vốn hiểu biết nhiều mặt cũng như các phẩm chất và năng lực của mình: năng lực nhận thức, năng lực thẩm mĩ, năng lực trình bày vấn đề, năng lực phản biện, bác bỏ…Tất cả những năng lực đó được thể hiện rất rõ trong bài văn nghị luận của học sinh.. - Chương trình cải cách sách giáo khoa từ năm 2000 của Bộ Giáo dục đến nay đã rất chú ý đến văn nghị luận: nghị luận văn học và nghị luận xã hội.. - Đặc biệt kiểu bài văn nghị luận xã hội là kiểu bài còn khá mới mẻ đối với học sinh, nhiều học sinh còn lúng túng không biết cách làm bài, giáo viên lúng túng trong cách dạy. - Về lý thuyết lý luận về kiểu bài này, trong chương trình sách giáo khoa THPT hiện hành rất ít dạy. - Ở chương trình Chuẩn, nghị luận xã hội chỉ được có hai tiết học chính: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí và nghị luận về một hiện tượng đời sống (chương trình lớp 12). - Hơn nữa trong đổi mới kiểm tra đánh giá môn Ngữ Văn hiện nay, đề thi luôn có câu kiểm tra kiến thức, kĩ năng của học sinh ở bài văn nghị luận xã hội (nghị luận về một tư tưởng, đạo lí, nghị luận về hiện tượng xã hội, vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm văn học), từ những bài kiểm tra định kì trong nhà trường đến những kì thi Quốc gia (Kì thi THPT Quốc Gia, thi học sinh giỏi. - Qua thực tế giảng dạy, tôi thấy rằng nhiều học sinh không biết triển khai các bước làm bài văn nghị luận xã hội, không biết cách lập ý, thậm chí có học sinh không phân biệt được kiểu bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí hay một hiện tượng đời sống.. - Vì vậy, việc chú trọng rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội nói chung và nghị luận về tư tưởng, đạo lí nói riêng là vô cùng cần thiết.. - Quan trọng hơn, văn nghị luận về tư tưởng, đạo lí giúp cho học sinh nhận thức đúng đắn những giá trị sống của bản thân, ý nghĩa của cuộc sống, bồi dưỡng những tư tưởng, đạo lí tốt đẹp của dân tộc, nhân loại… Từ đó học sinh biết sống có lý tưởng, hoài bão, có lối sống lành mạnh, ứng xử nhân ái và có văn hóa. - Nói một cách khái quát thì dạy nghị luận xã hội chính là dạy học sinh kỹ năng sống, nhờ đó mà ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường các em học sinh đã được tiếp xúc với mọi vấn đề, phương diện của cuộc sống xã hội. - Điều đó làm tiền đề, cơ sở, hành trang giúp các em bước vào cuộc sống không bị bỡ ngỡ, học sinh có thể phân biệt đúng sai, hạn chế đến mức tối đa việc mắc sai lầm. - Và quan trọng hơn, giúp học sinh nắm được những giá trị to lớn về mặt tinh thần trong cuộc sống, tránh xa các tệ nạn xã hội, trở thành những công dân tốt góp phần xây dựng xã hội ngày một giàu đẹp văn minh.. - Tuy nhiên để giúp người học có thể làm một bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí đạt hiệu quả cao, thì người dạy phải đưa ra được những phương pháp tổ chức dạy học phù hợp gợi được khả năng liên tưởng, chiều sâu tư duy, từ đó khích lệ người học bày tỏ suy nghĩ của mình. - Xuất phát từ những lí do cơ bản trên, tôi chọn đề tài: Rèn luyện kĩ năng làm bài văn nghị luận về tư tưởng, đạo lí cho học sinh trung học phổ thông với mong muốn giúp các thầy cô giáo dạy bộ môn Ngữ Văn sẽ đem đến cho học sinh những bài giảng thú vị và bổ ích, từng bước rèn luyện học sinh làm văn nghị luận xã hội. - Đồng thời giúp cho người học nắm bắt được những kĩ năng cơ bản, đặc trưng để áp dụng vào việc làm bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí đạt hiệu quả cao, nâng cao chất lượng dạy và học.. - Trong khoảng vài năm trở lại đây, đã có nhiều công trình nghiên cứu về mảng văn nghị luận xã hội có giá trị như:. - Bàn về phương pháp làm bài văn nghị luận của ông Nguyễn Hữu Xuân Quang (giáo viên Trường THCS, Quận Thủ Đức). - Ở bài viết này tác giả tập trung phân biệt sự giống và khác nhau giữa nghị luận về tư tưởng, đạo lí và nghị luận về hiện tượng đời sống, giúp các em tránh nhầm lẫn trong khi làm bài.. - Ông Trương Văn Quang - Chuyên viên Sở giáo dục tỉnh Quảng Nam cũng có bài viết đăng trên diễn đàn dạy học của Bộ giáo dục. - Ở bài viết này, tác giả đã chỉ Phương pháp làm bài văn nghị luận xã hội, giúp người dạy và học nắm vững được những bước cơ bản khi dạy và học văn nghị luận.. - Trong cuốn Dạy và học Nghị luận xã hội do tác giả Đỗ Ngọc Thống chủ biên ngoài việc giới thiệu kiến thức cơ bản về nghị luận xã hội, các tác giả đã đưa ra các yêu cầu và cách làm một bài văn nghị luận xã hội giúp học sinh có định hướng, tránh sự lúng túng khi làm bài.. - Hai tác giả là Nguyễn Xuân Lạc và Đặng Hiển đã xuất bản cuốn Dạy học nghị luận xã hội. - Cuốn này đã trình bày chi tiết những kỹ năng cần có khi làm dạng bài nghị luận xã hội. - Theo các tác giả thì điều quan trọng là cần nắm được các bước làm một bài văn nghị luận và các thao tác lập luận trong một bài văn nghị luận.. - Cuốn Các dạng đề và hướng dẫn làm bài nghị luận xã hội của NXB Giáo dục, do tác giả Lê A - Nguyễn Thị Ngân Hoa và một số tác giả khác biên soạn đã hướng dẫn kĩ năng làm văn nghị luận xã hội khá cụ thể trong từng đề bài và có hệ thống bài làm tham khảo cho từng đề bài.. - Ngoài ra, còn một số cuốn sách khác hướng dẫn về các dạng bài văn nghị luận và phương pháp làm bài như Chuyên đề Văn nghị luận xã hội do hai tác giả Nguyễn Văn Quốc, Nguyễn Thị Quỳnh Nga, cuốn Hướng dẫn ôn tập và làm bài thi môn Văn nghị luận xã hội do tác giả Nguyễn Tấn Huy và các tác giả khác biên soạn. - Tác giả Nguyễn Văn Tùng, Thân Phương Thu đã tuyển chọn các đề văn và bài văn nghị luận xã hội của các giáo viên đăng trên báo Văn học và tuổi trẻ khá bổ ích cho học sinh tham khảo trong cuốn Tuyển tập đề văn và bài văn nghị luận xã hội. - Trong cuốn sách “125 bài văn hay 10,11,12” do tác giả Trần Khánh Thành chủ biên, đã cung cấp cho giáo viên và học sinh những kiến thức bổ ích về xã hội. - Qua những bài văn cụ thể, cuốn sách giúp người học nắm được những bước cơ bản trong cách hành văn, cấu trúc một bài nghị luận và phạm vi dẫn chứng mà mỗi bài nghị luận xã hội hướng tới.. - Như vậy, đã có nhiều công trình nghiên cứu về Nghị luận xã hội công phu, có giá trị định hướng tốt cho giáo viên, học sinh trong quá trình dạy và học. - Tuy nhiên so với tài liệu nghiên cứu của các dạng bài nghị luận văn học thì các công trình nghiên cứu của dạng bài nghị luận xã hội vẫn còn rất khiêm tốn. - Thực trạng này đã dẫn đến một số khó khăn cho giáo viên và học sinh khi dạy học dạng bài này.. - Tài liệu nghiên cứu là một trong những phương tiện quan trọng của quá trình dạy học giúp cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách thuận lợi. - Có được các phương tiện thích hợp, người giáo viên sẽ phát huy hết năng lực sáng tạo của mình trong công tác giảng dạy, làm cho học sinh dễ dàng nghiên cứu, học tập và hứng thú với môn học. - Nói đến các tài liệu dạy học là nói đến các công cụ cần thiết cho quá trình dạy và học. - Công việc dạy học cũng là một lao động đặc thù với sự hỗ trợ của các công cụ là sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo. - Đây là hạn chế cần phải điều chỉnh ngay trong thời gian tới để hiệu quả dạy - học được nâng cao hơn.. - Trên quan điểm xây dựng cơ sở lí thuyết và cơ sở thực tiễn, đề xuất được cách làm bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí ở trường phổ thông vừa có cơ sở khoa học, vừa có tính khả thi phù hợp với tình hình thực tế trong việc dạy học ở trường phổ thông hiện nay.. - Xác định được các hình thức, biện pháp tổ chức, phương pháp dạy và học nghị luận về một tư tưởng đạo lí ở trường phổ thông theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.. - Nâng cao kỹ năng sống, năng lực nhận thức xã hội và bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp cho học sinh.. - Đề tài có nhiệm vụ khảo sát thực trạng việc dạy học dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí trong thực tế dạy học làm văn hiện nay ở trường phổ thông, xây dựng một cơ sở lí thuyết và cơ sở thực tiễn cho việc dạy học kiểu bài này, từ đó đề xuất những kĩ năng cần thiết trong dạy học làm văn nghị luận về tư tưởng, đạo lí. - Ngoài ra, đề tài còn có nhiệm vụ khảo nghiệm tính khả thi bằng thực nghiệm sư phạm để tổng hợp xem những vấn đề mà đề tài đề xuất có khả năng thực thi đến đâu và có hiệu quả như thế nào trong thực tế dạy học làm văn ở trường THPT hiện nay.. - Đối tượng mà luận văn nghiên cứu là văn nghị luận: Kĩ năng làm văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn là đề tài nghiên cứu lý thuyết về dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí và cách làm dạng bài trên, chủ yếu trong chương trình Ngữ văn lớp 12 ở chương trình chuẩn. - Phương pháp phân tích loại hình. - Để rèn luyện cho học sinh THPT, người viết tiến hành phân tích các đặc điểm của người dạy người học, phân tích đặc trưng của văn nghị luận xã. - hội, đặc biệt phân tích kĩ kiểu bài nghị luận về tư tưởng, đạo lí, để từ đó giúp học sinh có cách thức tiếp cận đối với các đề văn nghị luận.. - Phương pháp điều tra, khảo sát. - Phương pháp điều tra, khảo sát, phỏng vấn trực tiếp giáo viên và học sinh về việc tổ chức dạy học nghị luận xã hội trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT.. - Tìm hiểu việc dạy học dạng bài nghị luận về tư tưởng, đạo lí của trường THPT hiện nay, để từ đó có thể đưa ra những giải pháp phù hợp.. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm từng phần và toàn phần.. - Sử dụng phương pháp thống kê toán học và các thành tựu của công nghệ thông tin để xử lí kết quả thực nghiệm.. - Với phương pháp thực nghiệm giúp người viết bước đầu đưa những vấn đề mà đề tài đề xuất vào thực tế dạy học ở trường THPT, từ do có thể rút ra những kết luận cần thiết cho đề tài.. - Những kĩ năng cần thiết trong dạy học làm văn nghị luận về tư tưởng, đạo lí. - Lê A, Nguyễn Ngân Hoa (đồng chủ biên) và các tác giả,(2010) Các dạng đề và hướng dẫn bài nghị luận xã hội, Nxb Giáo dục. - Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, môn Ngữ Văn, cấp trung học phổ thông.. - Nguyễn Ngọc Bảo, Phát huy tính tính cực, tính tự lực của học sinh trong quá trình dạy học, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ 1993-1996 cho giáo viên.. - Lê Khánh Bằng (1993), Tổ chức quá trình dạy học ở trường phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hà Nội,. - Nguyễn Thanh Bình (2013), Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm.. - Nguyễn Văn Cƣờng, Bernd Meirer, (2009), Đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT, ĐH Sư phạm Hà Nội, ĐH Potsdam,. - Nguyễn Văn Cƣờng, Bernd Meirer (2009), Lí luận dạy học hiện đại, Potsdam. - Nguyễn Hữu Châu và các tác giả (2007), Đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo giáo viên trung học cơ sở theo chương trình CĐSP, Hà Nội.. - Đỗ Hữu Châu (chủ biên), Đỗ Kim Hồi, Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Quang Ninh, Cao Đức Tiến, Hà Bình Trị (1994), Làm Văn lớp 10 (Ban khoa học xã hội), Nxb Giáo Dục. - Nguyễn Nghĩa Dân, Mô hình phương pháp dạy học, Tạp chí Giáo dục và thời đại,. - Vũ Cao Đàm (1998), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nxb Khoa học và kĩ thuật, tháng 11/1997.. - Phạm Văn Đồng, Phương pháp dạy học và phát huy tính tích cực. - Một phương pháp vô cùng quý báu, Tạp chí nghiên cứu giáo dục, số 12-1994 (trang 1, 2).. - Nguyễn Thanh Hùng (1995), Một số vấn đề văn nghị luận cấp II (tài liệu bồi dưỡng thường xuyên Nxb Giáo Dục.. - Nguyễn Tấn Huy và các tác giả (2012), Hướng dẫn ôn tập và làm bài thi môn Văn, nghị luận xã hội, Nxb Đại học sư phạm.. - Trần Bá Hoành (2005), Dạy học lấy học sinh làm trung tâm, Hà Nội.. - Trần Bá Hoành (2007), Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và sách giáo khoa, Nxb Đại học Sư phạm.. - Hà Thúc Hoan, Làm văn nghị luận lý thuyết và thực hành, Nxb Thuận Hoá 23. - Phƣơng Lựu, (chủ biên), (2006), Lý luận văn học, Nxb Giáo Dục. - Phan Trọng Luận, Trƣơng Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế Phiệt (2008), Phương pháp dạy học văn, Nxb Quốc Gia Hà Nội.. - Thiết kế bài giảng Ngữ Văn (tập 1) Nxb Giáo Dục.. - Hoàng Thị Mai (chủ biên) (2009), Phương pháp dạy học văn nghị luận ở nhà trường phổ thông, Nxb Giáo Dục. - Nguyễn Văn Quốc, Nguyễn Thị Quỳnh Nga (2012), Chuyên đề văn nghị luận xã hội, Nxb Đại học Sư phạm. - Đỗ Ngọc Thống (chủ biên), Nguyễn Thanh Huyền (2010), Dạy và học nghị luận xã hội, NXB Giáo Dục. - Đỗ Ngọc Thống (2005), Vai trò của lập luận trong văn nghị luận, Văn học và tuổi trẻ số 1.. - Thân Phƣơng Thu (tuyển chọn), (2013) Tuyển tập đề bài và bài văn theo hướng mở, Nxb Giáo Dục.. - Phan Quốc Trung, Đỗ Văn Hiểu, Nguyễn Thị Dinh (2010), Những bài làm văn nghị luận xã hội chọn lọc, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. - Nguyễn Văn Tùng, Thân Phƣơng Thu (tuyển chọn), (2013) Tuyển tập đề bài và bài văn nghị luận xã hội, Nxb Giáo Dục