Trầm tích phật giáo trong truyện Hà Ô Lôi

- TRẦM TÍCH PHẬT GIÁO TRONG TRUYỆN HÀ Ô LÔI Trầm tích phật giáo trong truyện Hà Ô Lôi.
- Khoa Văn học, Trường ĐHKHXH&NV Hà Nội Truyện Hà Ô Lôi nằm trong tập Lĩnh nam chích quái.
- Đây là một truyện ngắn trung đại được nhiều nhà nghiên cứu đề cập tới với rất nhiều góc độ tiếp cận khác nhau.
- Lạ kì là những sự mà lí trí thông thường, mà các triết thuyết khác nhau không giải thích tường tận được.
- Chỉ có thể đến gần nó mà không bao giờ hoàn toàn hiểu nó triệt để.
- Ma La, Hà Ô Lôi là hai cái tên được giải thích rất khác nhau bởi những người đề cập đến truyện ngắn đặc biệt độc đáo và thú vị này của văn học trung đại..
- Các văn bản Lĩnh nam chích quái chép truyện này không giải thích nghĩa của các chữ ghép nên tên riêng.
- Về cái tên Ma La, học giả Tạ Chí Đại Trường, 2002, cho rằng nó có liên quan đến nhân vật Đặng Ma La đỗ Thám hoa năm 1247 đời Trần (trước thời gian diễn ra câu chuyện theo các văn bản 100 năm).
- Về vị Thám hoa đời Trần có tên Ma La này, Phạm Văn Ánh, 2006, nghe “tương truyền cha là thần nhân, mẹ là Đặng Thị Tiêu trong một lần ướm bàn chân vào vết chân lạ trong gò La nên có thai mà sinh ra, vì vậy đặt tên là Ma La, ý nói do con ma ở gò La nhập vào thai nên sinh ra”..
- Giáo sư Kiều Thu Hoạch, 2007, cho rằng, hai chữ Ma La có nguồn gốc từ làng Quán La cổ, nay chính là xã Xuân La, huyện Từ Liêm, mà theo GS, đó là một làng gốc Chàm..
- Về tên riêng Hà Ô Lôi, các nghĩa và âm chữ Hà, chữ Ô, chữ Lôi cũng từng có nhiều cách giải thích khác nhau..
- Sách Thiên nam vân lục liệt truyện của Nguyễn Hàng, thế kỉ XVI giải thích chữ HÀ bằng đoạn văn như sau: “cư sổ nhật, Vũ thị sinh nhất hắc bào, bào khai nhất nam, bì phu tự mặc, nhân danh Ô Lôi.
- Vì vị thần đó (ý nói vị thần Ma La – CXG chú) không có họ, bèn lấy chữ Hà (nghĩa là “gì”, “nào”, “gì đó”, “nào đó.
- Ni cu lin thập niên 1960 theo nghĩa chữ Hán và giải thích Ô Lôi là Sấm Đen và có liên quan đến Krisna trong Ấn Độ giáo và Phật giáo..
- “Vì không biết họ thần là gì nên vua đặt là họ Hà”, nhưng thập niên 1980, đã đặt thêm nghi vấn về cái tên Hà Ô Lôi: Về mặt ngữ âm, có thể cái tên Hà Ô Lôi có liên quan đến một cái tên nước ngoài nào đấy..
- Tháng 9 năm 2007, nhà nghiên cứu Chu Xuân Giao trong một bài viết công phu về Truyện Hà Ô Lôi đưa ra những đề xuất hấp dẫn về cách hiểu ba chữ Hà Ô Lôi.
- Liệu họ Hà có liên quan đến vị tiên Hà Tiên Cô chăng? Liệu họ Hà có thể là họ bà ngoại ( tức mẹ Vũ thị) của Hà Ô Lôi?.
- Hà Ô Lôi là biến âm của tên nữ thần Hơ Kroih của tộc người Gia rai ( tác giả viết “phải chăng Hà có liên hệ nào đó với Hơ, và cũng tương tự như vậy giữa Ô Lôi và Kroih”)..
- Đó là tổng thuật gọn gàng các cách giải thích chứ đàng sau cách giải thích đó là những biện luận phong phú và phức tạp của các tác giả khác nhau mà nếu trích ra sẽ rất dài..
- Chúng tôi, qua kinh nghiệm nghiên cứu văn học dân gian, trong bài viết Lĩnh nam chích quái – Từ điểm nhìn văn hóa in trên Tạp chí Nghiên cứu văn học số VIII năm 2006 (trang 98-112) đã mạnh dạn đưa ra khái niệm “kiểu tự sự trầm tích” khi nói về nghệ thuật văn xuôi của Lĩnh nam chích quái, cũng như đã giải mã làm ví dụ hai truyện Hồng Bàng thị và Tản Viên sơn thần.
- Với cách nhìn đó, lần này, chúng tôi thử tìm hiểu những trầm tích, những hóa thạch nào tồn tại trong truyện Hà Ô Lôi dưới góc độ văn hóa Phật giáo..
- Về hai chữ Ma La..
- Trong truyện, Đặng Sĩ Doanh là người làng Ma La (Ma La hương), đồng thời vị thần thờ ở đó cũng là thần Ma La..
- MA LA QUỐC.
- Ma la, Phạm, Pali: Malla.
- v… Ma la vốn tên một chủng tộc.
- Trong luật Ma ha tăng kì có những danh xưng như: Thích chủng nữ, Li xa nữ, Ma la nữ v.v… Cứ theo pháp điển Ma nô thì chủng tộc này là hậu duệ của dòng Sát đế lợi, từ xưa đã nổi tiếng nhờ có sức lực mạnh mẽ.
- Cũng gọi Ma la, Bà lí ti.
- Hai chữ Ma La này cho ta những thông tin liên đới đến câu chuyện đang bàn.
- Thứ ba, vùng đất họ sống được gọi là Ma La quốc.
- Thứ tư, những lực sĩ này liên quan đến đá, một vấn đề sẽ có liên quan đến những bản ghi Ô Lôi hồn lặn vào cối đá sau này..
- Vậy Ma La hương cũng sẽ tương đương với Ma La quốc.
- Và thần Ma La với nghĩa lực sĩ nhà Phật chính là để chỉ những tăng lữ có nguồn gốc Ấn Độ đi truyền bá Phật giáo trên không gian văn hóa Giao châu, Giao chỉ, An nam, Đại Việt..
- Ngoảnh lại những truyền thuyết về Thám hoa Đặng Ma La quê Tốt Động đời Trần.
- Vậy Đặng Ma La cũng là con Phật như Thánh Gióng, Thạch Quang, Lý Công Uẩn, Lý Nhân Tông, Lý Thần Tông… mà thôi..
- Về địa danh Ma La, không chỉ ở Việt Nam, ta còn thấy xuất hiện ở Hương Cảng trong không gian Phật giáo như đường Ma La, miếu Ma La và ở đó hai chữ Ma La được giải thích là: Ma La: Thủy thủ Ấn Độ làm việc trên tàu Tây Dương.
- Theo Trần Trọng Dương, qua trao đổi với chúng tôi, có thể cái tên Malaixia cũng xuất phát từ hai chữ Ma La này khi mà đây là đất nước sớm có những người Ấn Độ di cư và truyền bá Phật giáo.
- Gắn Ma La với Chăm pa là cách nhìn đồng đại bó hẹp trong thời Đại Việt.
- Phật giáo từ đầu thiên niên kỉ đã truyền vào Giao châu, Giao chỉ, An nam (từ thời còn chưa có cái gọi là Chăm pa) và đến thời Trần-Lê thì đã trải hơn một nghìn năm đằng đẵng, không thể nói những hóa thạch của nó từ các khái niệm, đặc ngữ không từng tồn tại trong văn hóa cộng đồng.
- Ma La là một “di vật” ngôn ngữ như vậy.
- Nó dùng để chỉ những gì thuộc về Ấn Độ, thuộc về Phật giáo..
- Về tên nhân vật Hà Ô Lôi..
- Tách Ma La ra để truy tìm thì có vẻ ngẫu nhiên, nhưng nếu truy tiếp Hà, Ô, Lôi ta sẽ thấy sự liên thông mật thiết giữa chúng..
- Trong giải nghĩa này, có mấy điểm khá liên quan đến Ô Lôi.
- Krsna liệu có liên quan đến Krisna? Màu đen liên quan đến nước da đen, bóng như mỡ của Ô Lôi.
- Nếu ta cho rằng, cái họ HÀ của Hà Ô Lôi là cách chuyển âm của chữ HA (Phạm ngữ) này cũng không có gì là không hợp lẽ nếu nhìn câu chuyện như một trầm tích..
- Nhưng nếu ta quan tâm đến khái niệm nhà Phật thì có thể hiểu kĩ hơn:.
- Đến đây, chúng ta bằng những gì liên quan đến Thiên cổ LÔI âm, đến sấm chớp lóe lên, chắc đã rõ nghĩa chữ Lôi (với nghĩa sấm) của tên riêng Hà Ô Lôi.
- Về mặt ngữ âm, ta thấy sự gần gũi giữa Kalodayin với Hà Ô Lôi ( Kal > Hà, o > Ô, yin > Lôi, rụng âm da).
- Chúng tôi thấy rằng, các bản Lĩnh nam chích quái hoàn toàn không có những chi tiết như trên.
- Vấn đề là, đã từng có một ứng xử dân gian với chầy cối và với biểu tượng Hà Ô Lôi trong văn hóa người Kinh.
- Chúng tôi cũng đưa thêm một chi tiết dân tộc học mà mình trải nghiệm liên quan đến chầy cối: Quê tôi ở ven sông Lam, làm thêm nghề ép dầu lạc.
- Con trai có thể tùy ý bước qua chuôi chày cho nhanh gọn.
- Hai tên riêng đã nói ở trên, chắc chắn có liên quan đến những trầm tích Phật giáo.
- Vậy về ý nghĩa, liệu có sự liên quan không.
- Hà Ô Lôi sinh ra một cách lạ kì bởi thần Ma La (có yếu tố tăng lữ Phật giáo Ấn Độ) và nàng Vũ thị (có chồng là Đặng Sĩ Doanh, làm quan triều đình).
- Lã Đồng Tân, một ông tiên nghệ sĩ của đạo thần tiên đã truyền cho chàng lòng đam mê thanh sắc.
- Cách truyền là bảo Hà Ô Lôi há miệng và nhổ nước bọt vào miệng chàng.
- Chúng tôi tưởng đó là cách đọc hẹp hòi.
- Vậy, việc Lã Động Tân THÓA Hà Ô Lôi là truyền cho Ô Lôi một năng lực phi phàm về THANH, cái mà vị tiên này vốn sở trường.
- Nhưng điều đó với Phật giáo là vi phạm giới luật.
- Hà Ô Lôi đã sa ngã vì “…từ đó, Ô Lôi tuy không biết chữ nhưng nhanh nhẹn, lém lỉnh hơn người, từ văn chương thi phú cho tới điệu khúc ca ngâm, tiếng ngâm xướng vịnh, cười gió giỡn trăng lên đến tận mây xanh, khiến mọi người nghe biết.
- Hà Ô Lôi đã trượt từ thanh đến sắc rồi sang nghiệp chướng và sẽ không bao giờ quay lại với chân như được nữa.
- Chết vì thanh sắc cam là chết.
- Cái chết của Hà Ô Lôi là tất yếu và cũng có thể giải thích từ ẩn dụ Phật giáo.
- Văn hóa Phật giáo cho ta biết ý nghĩa này..
- Do tính chất vững chắc của nó có thể đánh phá các loại vật chất khác, giống như kim cương, cho nên gọi là Kim cương chử.
- Chầy gắn với tượng thờ các không gian Phật giáo đủ chủng loại, nhiều tới mức có thể cần đến một chuyên môn “chầy học” mới hiểu xuể.
- Dùng chầy đánh chết Hà Ô Lôi mới mong dứt trừ ma nghiệp cả trong ra ngoài.
- Tuy nhiên, bài sau đây về Hà Ô Lôi thì quả có vấn đề:.
- Nhẫn có hoàng kim thanh sắc ấy.
- Chìa khóa có thể nằm ở hai chữ hoàng kim.
- Nếu hiểu như trên thì bài thơ mang dáng một bài kệ răn dạy chúng sinh từ chuyện về Hà Ô Lôi, có thể diễn giải như sau: Câu 1, Rõ ràng thân hình mày xấu xí là tự bản thể.
- Câu 2, Chúng sinh vốn đầy dục vọng về thanh sắc.
- Câu 3, Nếu những thanh sắc ấy hướng về cõi Phật.
- Chúng ta biết rằng Phật pháp giới thanh sắc nếu thanh sắc ấy hướng đến dâm tục, đến nghiệp chướng.
- Còn thanh sắc hướng đến tịnh độ thì không hề cấm đoán.
- Bài thơ cũng là một trầm tích mà cần hiểu nó trong tính Phật hóa thạch ở đó.
- Đành là, để miêu tả một chúng sinh chìm đắm trong biển mê, mượn bối cảnh Trần mạt đã “thất đức” (chữ dùng của Nguyễn Trãi, cháu ngoại nhà Trần) với thanh sắc dâm loạn từ chốn vương triều đến phố quê, tác phẩm có tính hiện thực và sức phê phán mạnh mẽ.
- Tuy nhiên, là một tác phẩm thuộc loại chích quái ra đời từ đời Trần, không ngừng được bổ di từ đời Lê đến nay, Truyện Hà Ô Lôi cũng là một tự sự trầm tích mà ý nghĩa, biểu tượng Phật giáo còn lắng đọng trong đó.
- Tất cả đều mang tinh thần Phật giáo.
- Rất tiếc là đến Vũ Quỳnh, với tư cách là một đại Nho thời Lê Thánh Tông, ông chỉ rút ra kết luận ngắn ngủi: “Truyện Hà Ô Lôi nhằm răn thói dâm ô.
- Đọc sử Việt Nam trung đại, cứ so từ Đại Việt sử kí tiền biên (Nguyễn) với Đại Việt sử kí toàn thư (Lê) với Việt sử lược (còn dấu vết Trần) là ta thấy ngay dấu vết Phật giáo ngày càng mờ đi bởi Nho gia.
- Ngồi mà tưởng tượng ra cái không gian thực tồn, không gian văn hóa cách nay năm sáu trăm năm thật khó.
- Truyện Hà Ô Lôi, từ sớm đã là một cố gắng đột xuất cho việc xây dựng một lối sống văn minh hơn cho cư dân này, cho văn hóa này.
- Bài học mà nó để lại vẫn còn ý nghĩa cho ngày nay, khi mà tựa hồ vẫn như lời nhân vật: “Đương lúc thiên hạ thái bình, quốc gia vô sự, coi phú quý như phù vân, chỉ muốn thanh sắc làm vui.
- -Kiều Thu Hoạch – Truyện Hà Ô Lôi- Đánh giá lại trên cơ tầng văn hóa Việt- Chăm.
- Tạp chí Văn hóa Dân gian số 4 năm 2007..
- -Vũ Quỳnh-Kiều Phú – Lĩnh nam chích quái (Đinh Gia Khánh, Nguyễn Ngọc San phiên dịch, chú thích và giới thiệu).
- Nxb Văn hóa- Viện Văn học.
- Nguyễn Hùng Vĩ – Lĩnh nam chích quái – Từ điểm nhìn văn hóa.Tạp chí Nghiên cứu Văn học số VIII năm 2006..
- -Chu Xuân Giao – Nhà vua giữa dòng xoáy đa chiều: truyện Hà Ô Lôi từ nhiều góc nhìn, với trung tâm là sex và vương quyền.
- -Nguyễn Thanh Tùng – Truyện Hà Ô Lôi - Một hiện tượng lạ của truyện ngắn Việt Nam thế kỉ X-XIV.
- Mạng Văn học 2008..
- -Nguyễn Phạm Hùng – Truyện Hà Ô Lôi và tinh thần phản biện xã hội dưới thời vãn Trần.
- -Từ Diêu – Từ “Ma La” không có ý kì thị - http://cache.baidu.com – 2010..
- -Linh sơn pháp bảo Đại tạng kinh – Hội văn hóa giáo dục Linh Sơn Đài Bắc xuất bản năm 2000..
- -Phật Quang đại từ điển – Hội văn hóa giáo dục Linh Sơn Đài Bắc xuất bản năm 2000..
- -Từ điển Văn học (bộ mới).
- -Tạ Chí Đại Trường – Thần người và đất Việt – Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin HN năm 2006.