- Công tác tuyển sinh, đào tạo VIỆC TỔ CHỨC GIẢNG DẠY VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI CÁN BỘ GIẢNG DẠY SAU ĐẠI HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIấN PGS.TS. - Chủ nhiệm Khoa Sinh học Khoa Sinh học nhận được giấy mời của Ban Tổ chức Hội thảo viết bỏo cỏo tham luận về ba vấn đề: 1. - Việc tổ chức giảng dạy sau đại học 2. - Chớnh sỏch đối với cỏn bộ giảng dạy sau đại học và hướng dẫn học viờn cao học (HVCH), nghiờn cứu sinh (NCS). - Vấn đề bổ sung cỏc mụn cần thiết đối với ngành gần của Khoa Sinh học.. - Tuy tiờu đề của bỏo cỏo khụng bao quỏt đủ ba nội dung theo yờu cầu của Ban tổ chức Hội thảo nhưng cả ba nội dung trờn đều được đề cập trong bài viết này. - Việc tổ chức giảng dạy sau đại học. - Hiện nay, đào tạo sau đại học (thạc sĩ và tiến sĩ) đó trở thành một nhiệm vụ chớnh trị quan trọng của Trường Đại học Khoa học Tự nhiờn (ĐHKHTN). - Cũng vỡ vậy, trong những năm gần đõy, qui mụ đào tạo SĐH của Nhà trường ngày càng tăng. - Tuy nhiờn, thực tế đào tạo sau đại học (SĐH) cho thấy một số điểm cần được cải tiến để kịp thời đưa việc đào tạo SĐH vào nề nếp hơn, đảm bảo tớnh chớnh qui và nõng cao chất lượng đào tạo. - Cũng như cỏc bậc đào tạo khỏc, việc tổ chức giảng dạy SĐH chỉ là một phần trong cụng tỏc đào tạo. - Thật là khú khi chỉ bàn về việc dạy mà khụng núi đến việc học, cơ sở vật chất cho đào tạo và cỏc vấn đề liờn quan khỏc như chớnh sỏch đối với cỏn bộ hoặc cập nhật, bổ sung và hoàn thiện chương trỡnh đào tạo. - Tổ chức giảng dạy SĐH ở Trường ĐHKHTN hiện nay bao gồm việc quản lý chương trỡnh đào tạo, lập thời khúa biểu, phõn cụng (mời) cỏn bộ giảng dạy, thực hiện việc lờn lớp, tổ chức thi, đỏnh giỏ mụn học và quản lý kết quả học tập – điểm thi của cỏc mụn học. - Việc quản lý chương trỡnh đào tạo Chương trỡnh đào tạo của cỏc chuyờn ngành sau đại học đều được thiết kế từ cấp Bộ mụn hoặc Nhúm chuyờn ngành theo hướng dẫn của Trường ĐHKHTN và ĐHQGHN. - Sau khi đó được ĐHQGHN phờ duyệt, việc quản lý cỏc chuyờn ngành này hiện nay do Phũng Sau đại học đảm nhiệm, cỏc cấp từ khoa trở xuống chịu trỏch nhiờm thực thi. - Phõn cấp quản lý như vậy là đỳng quy định và hợp lý.. - Điều cũn hạn chế: Theo qui định, hàng năm cỏc chương trỡnh cú thể được điều chỉnh một số mụn học nhất định để phự hợp và cập nhật hơn. - Tuy nhiờn, trong thực tế, việc điều chỉnh Khung chương trỡnh ớt khi được triển khai thực hiện hoặc chưa được làm kịp thời, ngay cả khi cấp Khoa và Bộ mụn đó phỏt hiện thấy một số vấn đề cũn bất cập, cần bổ sung và chỉnh sửa. - Việc lập thời khúa biểu. - Hiện nay cỏc mụn chung gồm Triết học và Ngoại ngữ do Phũng Sau đại học lập chung cho toàn trường và gửi về cỏc khoa. - Quy định này là hợp lý vỡ liờn quan đến việc mời giảng viờn và bố trớ giảng đường để việc đào tạo cú hiệu quả nhất. - Việc bố trớ thời gian học như vậy cú tớnh thớch ứng, đó tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều HVCH và NCS hiện đang làm việc tại cỏc cơ quan. - Tuy nhiờn điều này cũng nảy sinh bất cập về việc quản lý: Do học viờn đụng lại học ngoài giờ nờn việc quản lý lờn lớp chưa tốt.. - Với cỏc mụn chuyờn mụn của ngành, nhúm chuyờn ngành và chuyờn ngành, thời khúa biểu do cỏc Khoa lập và gửi lờn Trường. - Do vậy, nếu muốn đào tạo SĐH một cỏch chớnh quy thỡ phải cú sự chớnh quy ngay từ khõu lập thời khúa biểu. - Một thời khúa biểu chớnh quy phải hiển thị được những thụng tin sau:. - 1) Tờn Khoa, tờn lớp (nhúm Học viờn theo chuyờn ngành), tờn mụn học, số tớn chỉ;. - 2) Thụng tin về giảng viờn (họ tờn, học hàm học vị, điện thoại liờn hệ);. - 3) Cỏc thụng tin khỏc: Số lượng học viờn/NCS . - Thời gian học (giờ, ngày, thỏng, năm, thời gian bắt đầu, thời gian kết thỳc). - Hiện tại, khi cỏc Khoa lập thời khúa biểu và gửi lờn Trường nếu gửi đỳng hạn thường khụng đủ cỏc thụng tin trờn, đặc biệt là thụng tin về thời gian cụ thể và giảng đường. - Trong 3 nhúm thụng tin về thời khúa biểu trờn đõy thỡ tại thời điểm phải lập thời khúa biểu (cuối cỏc kỳ học trước hoặc đầu kỳ học hiện tại), cỏc khoa chỉ cú thể thực hiện được được nhúm 1, cũn nhúm thụng tin 2 và 3 thường khụng thể cú ngay vỡ phụ thuộc vào giảng viờn và thụng tin từ cỏc phũng chức năng khỏc. - Đõy là cụng việc khỏ khú với cỏc khoa vỡ những lý do sau:. - Danh sỏch học viờn nhập học ở cỏc chuyờn ngành thường được gửi về cỏc khoa chậm hơn khi lập thời khúa biểu nờn cỏc khoa khụng cú được số lượng học viờn chớnh thức ngay từ đầu. - Mặt khỏc, trong quỏ trỡnh đào tạo, cũn cú sự thay đổi về số lượng học viờn do đi nước ngoài hoặc ngừng học nhưng thường khụng được cập nhật kịp thời.. - Giảng đường khụng cố định lại khụng được phõn bổ chớnh thức nờn khoa cũng khụng thể xỏc định được chớnh xỏc mục này trong thời khúa biểu.. - Giảng viờn cho cỏc mụn học tuy đó hiển thị trong khung chương trỡnh đào tạo nhưng việc lập khung chương trỡnh và khi thực thi thường khụng hoàn toàn trựng khớp do cú sự thay đổi của một số giảng viờn chưa được cập nhật trong khung chương trỡnh hoặc do một số giảng viờn phải mời ngoài nờn vừa khú liờn hệ lại vừa khú thống nhất và khú ấn định được thời gian giảng dạy làm cho việc hiển thị đầy đủ mục này trờn thời khúa biểu càng khú khăn.. - Việc hiển thị được thời gian giảng dạy trong thời khúa biểu liờn quan trước hết đến giảng đường và cỏn bộ giảng dạy. - Cả hai điều này đều khú ấn định chớnh xỏc, đặc biệt là trong điều kiện cũn thiếu giảng đường như hiện nay. - Với nhúm thụng tin thứ 2 trong thời khúa biểu: Để cú thụng tin về giảng viờn sớm tuy khú nhưng vẫn khắc phục được, chỉ cần cỏc khoa (trước hết là đối với cỏc mụn chung của ngành) và cỏc bộ mụn quản lý trực tiếp cỏc chuyờn ngành phải sớm chủ động liờn hệ với cỏc giảng viờn để xỏc lập thời gian giảng dạy cụ thể.. - Với nhúm thụng tin thứ 3: Để cú danh sỏch và số lượng học viờn chớnh thức gửi về cỏc khoa sớm, Phũng Chớnh trị và Cụng tỏc Sinh viờn cần phối hợp chặt chẽ với Phũng Sau đại học để hoàn thiện danh sỏch học viờn theo chuyờn ngành ngay sau khi nhập học. - Mặt khỏc, trong quỏ trỡnh quản lý cỏc khoỏ đào tạo, cần tiến hành cập nhật danh sỏch học viờn nếu cú sự thay đổi. - Việc làm này là cần thiết khụng chỉ đối với cụng tỏc tổ chức đào tạo mà cũn rất cần cho cụng tỏc quản lý và thực hiện cỏc chế độ, chớnh sỏch đối với học viờn một cỏch chuẩn xỏc.. - Để giải quyết việc này, cần cú sự phối hợp chặt chẽ và cú hiệu quả hơn nữa giữa Phũng Sau đại học và Phũng Quản trị - Bảo vệ.. - Tuy nhiờn, điều này thoạt nhỡn thỡ dễ nhưng trong thực tế lại khú, vỡ Phũng Quản trị - Bảo vệ phải cú thời khúa biểu thỡ mới phõn bố được giảng đường, trong khi đú Phũng SĐH cần cú giảng đường về cho cỏc Khoa để lập thời khúa biểu. - Một bất cập nữa là nếu khụng cú giảng đường chớnh xỏc thỡ cũng khụng cú được thời gian chớnh thức cho việc giảng dạy và hơn nữa, thời gian giảng dạy lại liờn quan đến sự bố trớ thời gian của từng cỏn bộ giảng dạy (vỡ mỗi cỏn bộ giảng dạy chỉ cú thể dạy được một số thời gian nhất định trong ngày/tuần). - Việc phõn cụng (mời) cỏn bộ giảng dạy. - Đối với nhiều chương trỡnh đào tạo SĐH hiện nay, ngoài việc phõn cụng (với cỏn bộ cơ hữu), cỏc khoa vẫn phải mời cỏn bộ đó nghỉ hưu và từ cơ quan ngoài. - Điều này cú thể là khú khăn với nhiều khoa vỡ số cỏn bộ giảng dạy SĐH cơ hữu hiện nay khụng nhiều. - Nhiều cỏn bộ cú trỡnh độ khi nghỉ hưu cú trỡnh độ vẫn cũn thực hiện nhiều cụng việc khỏc nhau, thậm chớ cú cỏn bộ lại bận hơn khi cũn đang làm việc cho Trường. - do vậy, ngoài sự tõm huyết với sự nghiệp đào tạo của Trường chỳng ta khú cú gỡ ràng buộc được cỏc thầy cụ này. - Với cỏn bộ ở cơ quan ngoài Trường cú thể cũn khú khăn hơn. - Vỡ thế, chỉ cú phương thức động viờn phự hợp của Nhà trường mà trực tiếp là cỏc khoa và bộ mụn thỡ mới giải quyết tốt việc phõn cụng cỏn bộ giảng dạy. - Cỏc khoa cần kết hợp chặt chẽ với cỏc bộ mụn vỡ bộ mụn là nơi đó đặt vấn đề với cỏc giảng viờn này khi đưa họ vào danh mục cỏn bộ giảng dạy lỳc thiết kế khung chương trỡnh đào tạo. - Hiện nay chỳng ta đang thực hiện việc đào tạo SĐH theo phương thức tớn chỉ (từ khúa 2007-2009). - Cỏc khung chương trỡnh, kốm theo nú là cỏc đề cương chi tiết mụn học cũng đó được thiết kế theo phương thức tớn chỉ. - Tuy nhiờn việc giảng dạy cỏc mụn học cho học viờn từ khúa 2007-2009 vẫn chưa cú gỡ thay đổi nhiều so với những khúa trước. - Khú cú thể tỡm được mụn học nào đó được thực hiện theo phõn bố thời gian giảng dạy đỳng như đề cương đó được chớnh giảng viờn ấy biờn soạn. - Chỳng ta thử nhỡn sang đào tạo ở bậc Đại học hiện nay, dự cũng cũn nhiều điều phải bàn bạc và điều chỉnh nhưng ớt ra thỡ việc tuõn theo thời gian và lịch trỡnh cho từng mụn học là khỏ tốt. - Đào tạo ở bậc Đại học đó làm được như vậy là vỡ: Thời khúa biểu được ấn định rừ ràng. - Sinh viờn được phỏt đề cương chi tiết mụn học từ buổi đầu (theo qui định) nờn họ cú thể “kiểm soỏt” việc dạy của giảng viờn về nội dung mụn học. - Việc đỏnh giỏ mụn học và quản lý điểm thi Trước đõy, việc đỏnh giỏ mụn học theo một số hỡnh thức chớnh: thi viết, làm tiểu luận (tựy theo từng mụn và từng giảng viờn), với một đầu điểm duy nhất (điểm cuối kỳ) nờn việc tổ chức và quản lý điểm thi đơn giản hơn nhiều. - Từ năm 2007, theo hướng dẫn của Nhà trường, việc giảng dạy đó chuyển sang phương thức đào tạo theo học chế tớn chỉ, nờn việc giảng dạy cần theo kế hoạch trong đề cương mụn học chi tiết, trong đú cú cỏc phần điểm thường xuyờn, điểm giữa kỳ và điểm cuối kỳ. - Tuy nhiờn, do sự chỉ đạo chưa triệt để và do hiện nay Nhà trường cũng chỉ yờu cầu cỏc Khoa gửi điểm kết thỳc mụn học nờn việc thực hiện giảng dạy và học tập ở bậc SĐH, trong đú cú việc đỏnh giỏ mụn học và quản lý điểm thi, chưa theo phương thức tớn chỉ một cỏch thống nhất. - Do vậy, cần sớm cú sự thống nhất trong toàn Trường về việc đỏnh giỏ mụn học ở bậc SĐH và quy định rừ cấp Khoa phải gửi điểm như thế nào tới phũng SĐH (chỉ gửi điểm cuối cựng hay 3 loại điểm như hệ đào tạo đại học). - Việc quản lý điểm thi cỏc mụn học hiện nay vẫn cũn thủ cụng. - Ở cấp Khoa, khi cỏc cỏn bộ giảng dạy gửi kết quả thi cỏc mụn học về Khoa thỡ cấp khoa phải photo giữ lại bản sao cũn bản điểm gốc gửi về Phũng Sau đại học. - Khi HVCH làm thủ tục bảo vệ luận văn thỡ điểm thi của từng học viờn được Khoa gửi lờn Phũng Sau đại học. - Tại đõy, Phũng Sau đại học sẽ kiểm tra lại, chuyển từ điểm số sang điểm chữ trước khi lập bảng điểm chớnh thức của từng học viờn. - Bởi vậy, cần sớm được tin học húa trong quản lý HVCH và NCS, trong đú cần cú phần mềm quản lý điểm thi để Phũng Sau đại học cú thể in cho mỗi học viờn một bảng điểm khi họ làm thủ tục bảo vệ mà khụng cần phải lấy bảng điểm từ Khoa gửi lờn và kiểm tra lại ở Phũng Sau đại học.. - Tuy nhiờn, để thực hiện được tin học húa trong quản lý điểm thi thỡ cỏc khoa phải gửi điểm về Phũng Sau đại học đủ số đầu điểm của tất cả cỏc học viờn đỳng hạn quy định, trỏnh tỡnh trạng một số học viờn do nhiều lý do khỏc nhau đó thi muộn, thi sau so với cỏc học viờn cựng khúa.. - Chớnh sỏch đối với cỏn bộ giảng dạy và hướng dẫn HVCH, NCS Hiện nay đội ngũ cỏn bộ giảng dạy và hướng dẫn HVCH, NCS ở một số khoa núi chung là thiếu do một số lý do sau: ã Một số cỏn bộ cú trỡnh độ (học hàm, học vị) đó cao tuổi, sức khỏe hạn chế. - ã Cỏc cỏn bộ kế cận chưa đủ điều kiện để giảng dạy và hướng dẫn HVCH và NCS. - ã Số lượng học viờn cao học và NCS ngày càng nhiều. - ã Số đề tài nghiờn cứu khoa học của cỏn bộ ngày càng ớt đi do yờu cầu trong đăng ký đề tài ngày càng cao và do phần đụng cỏn bộ cú trỡnh độ cao đó nghĩ hưu khụng cũn điều kiện đăng ký đề tài.. - Từ thực trạng trờn đũi hỏi phải cú chớnh sỏch phự hợp để cú đủ đội ngũ cỏn bộ giảng dạy và hướng dẫn HVCH và NCS.. - Giải phỏp: ã Tạo điều kiện động viờn cỏn bộ trẻ học tập sớm đạt trỡnh độ Tiến sĩ. - ã Động viờn cỏn bộ đó nghỉ hưu cú trỡnh độ tiếp tục giảng dạy. - ã Cỏc Khoa cần chủ động và tăng cường liờn kết với cỏc cơ quan nghiờn cứu ở trong và ngoài ĐHQGHN để thu hỳt đội ngũ cỏn bộ giảng dạy cú trỡnh độ từ cỏc cơ quan này trong việc giảng dạy cũng như hướng dẫn HVCH, NCS. - ã Nhà trường cần kiến nghị Đại học Quốc gia Hà Nội cho phộp cú hai cỏn bộ hướng dẫn luận văn Thạc sĩ, nhất là khi mời cỏn bộ ngoài Trường hướng dẫn cần cú thờm một cỏn bộ của Nhà trường. - ã Cần thiết kế lại cỏc khung chương trỡnh đào tạo để tăng số mụn học dạy chung cho nhiều chuyờn ngành để tổng số giờ giảng dạy trờn lớp ớt đi, cơ số sử dụng giảng đường giảm bớt và kinh phớ chi trả cho một giờ giảng sẽ cao hơn. - Việc học bổ tỳc một số mụn để học viờn đủ điều kiện thi vào cao học Trong Qui chế đào tạo SĐH của ĐHQGHN ban hành ngày 10 thỏng 10 năm 2007 tại Điều 10 – điều kiện dự thi đào tạo thạc sĩ đó chỉ rừ: “Người cú bằng tốt nghiệp hệ đại học chớnh quy ngành gần với chuyờn ngành đăng ký dự thi, đó học bổ tỳc kiến thức để cú trỡnh độ tương đương với bằng tốt nghiệp đại học ngành cú chuyờn ngành dự thi” là một trong những điều kiện để dự tuyển. - Điều 20 trong Quy chế này cũng chỉ rừ khỏi niệm ngành gần là ngành cú nội dung và khối lượng kiến thức kỹ năng khỏc nhau từ 20 đến 50% so với chương trỡnh đào tạo của ngành cú chuyờn ngành đăng ký dự thi. - Thực tế hiện nay hầu hết những người đó tốt nghiệp cỏc ngành gần với ngành Sinh học từ cỏc trường đại học như Đại học Lõm nghiệp, Đại học Nụng nghiệp Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm II, Đại học Nụng lõm Thỏi Nguyờn, Đại học Mở Hà Nội, Đại học Phương Đụng. - đến đăng ký thi vào cao học ngành Sinh học của Trường ĐHKHTN, sau khi thẩm định đều cú chương trỡnh đào tạo thuộc ngành gần so với chương trỡnh đào tạo Sinh học hiện hành tại Trường ĐHKHTN. - Cỏch tớnh cụ thể như sau: Khung chương trỡnh ngành Sinh học của Trường ĐHKHTN hiện nay là 134 tớn chỉ, trong đú cú 5 tớn chỉ cho khúa luận tốt nghiệp và 2 tớn chỉ cho niờn luận, nờn tổng số tớn chỉ cho cỏc mụn học làm căn cứ tớnh chuyển đổi là 127 tớn chỉ, bao gồm 3 nhúm kiến thức: Nhúm 1: Kiến thức chung và KHXH, NV: 34 tớn chỉ. - 46 tớn chỉ. - Nhúm 3: Cơ sở ngành và chuyờn ngành: 47 tớn chỉ Cơ sở để Khoa Sinh học xỏc định số tớn chỉ của mỗi học viờn cần phải bổ tỳc là: ã Mỗi tớn chỉ tương đương 1,5 đơn vị học trỡnh (một số trường khỏc cũn dựng ĐVHT).. - ã Phần trăm số tớn chỉ học viờn phải học bổ tỳc khi cộng với số % tớn chỉ họ đó tớch lũy trong bảng điểm sẽ bằng 80% tổng số tớn chỉ trong khung chương trỡnh đào tạo chuẩn của Khoa Sinh học đang đào tạo.. - Vớ dụ: Học viờn Trần Thị A, tốt nghiệp ngành Cụng nghệ Sinh học, trường Đại học Nụng nghiệp Hà Nội đó tớch lũy được 71% số tớn chỉ giống với chương trỡnh của Khoa Sinh học đang đào tạo, do vậy để đủ điều kiện đăng ký dự thi Cao học vào ngành Sinh học của Trường ĐHKHTN, học viờn này cần học bổ tỳc (học chuyển đổi) thờm 9% tổng số tớn chỉ nữa, tương đương với tớn chỉ (làm trũn. - Là cỏc mụn thuộc Sinh học mà cỏc học viờn chưa được học trong chương trỡnh đào tạo của họ;. - Cỏc mụn chuyờn ngành thuộc chuyờn ngành cao học mà cỏc học viờn này sẽ đăng ký thi vào. - Việc tổ chức cho cỏc học viờn học chuyển đổi tựy từng điều kiện cụ thể:. - Nếu cỏc học viờn đến đăng ký vào đầu cỏc kỳ học thỡ cú thể cho phộp họ học ghộp với cỏc lớp của Khoa đang giảng dạy cỏc mụn học cần bổ tỳc;. - Nếu cú số lượng học viờn đụng, đủ để cấu tạo thành lớp học thỡ bỏo cỏo Nhà trường cho phộp tổ chức thành lớp học riờng. - Sau khi cỏc học viờn đó tớch lũy đủ số tớn chỉ cần thiết thỡ được Khoa và Trường cấp cho bảng điểm học bổ tỳc cỏc mụn dành để thi vào cao học ngành Sinh học. - Học phớ do thỏa thuận giữa cỏc khoa và học viờn. - Với bậc đào tạo tiến sĩ, việc xem xột học bổ tỳc cỏc mụn trong cỏc chuyờn đề thạc sĩ cựng chuyờn ngành cũng được tớnh tương tự như bậc đào tạo thạc sĩ.. - Cỏc ý kiến trờn đõy chủ yếu dựa vào thực tế tổ chức và quản lý đào tạo SĐH hiện nay ở Khoa Sinh học. - í kiến từ HĐKH&ĐT Khoa Sinh học họp tại Tam Đảo thỏng 7/2009.