- THIẾT KẾ MỘT SỐ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC SINH HỌC Ở TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG VẬN DỤNG GIÁO DỤC STEM. - Lê Văn Thắng Tóm tắt: Đối với các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, việc nghiên cứu nội dung chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 và đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá nhằm đưa ra những giải pháp đổi mới cho giáo viên phổ thông sẽ góp phần thực hiện hiệu quả chương trình GDPT. - Đối với môn Sinh học ở Trung học cơ sở (THCS), việc thiết kế chủ đề dạy học theo giáo dục STEM giúp phát triển năng lực học sinh thông qua việc giải quyết các vấn đề thực tiễn.. - Từ việc lấy ý kiến và phỏng vấn giáo viên THCS ở thành phố Nam Định, những thách thức đối với giáo viên khi áp dụng giáo dục STEM vào dạy học được bộc lộ rõ. - Nhằm giúp giáo viên THCS vận dụng giáo dục STEM vào dạy học đạt hiệu quả, chúng tôi xây dựng một số chủ đề dạy học thuộc môn Sinh học THCS và triển khai thực nghiệm sư phạm. - Kết quả thực nghiệm góp phần khẳng định tính khả thi của các chủ đề được đề xuất đồng thời đưa ra những lưu ý đối với giáo viên trong quá trình dạy học để đạt được mục tiêu bài học.. - Từ khóa: Dạy học theo chủ đề, Giáo dục STEM, Trung học cơ sở.. - Theo Tài liệu tìm hiểu chương trình GDPT - Chương trình tổng thể của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2019), chính sách thúc đẩy giáo dục STEM tại Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ nêu rõ trong Chỉ thị số 16/CT-TTg ban hành ngày Thay đổi mạnh mẽ các chính sách, nội dung, phương pháp giáo dục và dạy nghề nhằm tạo ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới, trong đó cần tập trung vào thúc đẩy đào tạo về khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học (STEM), ngoại ngữ, tin học trong Chương trình GDPT”. - Một trong những đổi mới của chương trình GDPT 2018 là xây dựng môn Khoa học tự nhiên ở cấp THCS tích hợp từ các môn Vật lí, Hóa học, Sinh học và Khoa học Trái đất. - Để thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học theo hướng đổi mới thì ngay trong chương trình hiện hành đội ngũ giáo viên các nhà trường cần tích cực nghiên cứu và vận dụng dạy học tích hợp, dạy học theo chủ đề đối với các môn học nêu trên, đặc biệt là vận dụng giáo dục STEM vào dạy học.. - Sinh học là một trong các môn học thể hiện rõ tính tích hợp và gắn chặt với thực tiễn nên việc vận dụng giáo dục STEM trong dạy học Sinh học rất thuận lợi và phù hợp. - Tuy nhiên tới thời điểm hiện tại khi chương trình GDPT 2018 sắp sửa được triển khai, việc tiếp cận và vận dụng giáo dục STEM trong dạy học môn học của giáo viên THCS còn nhiều hạn chế. - Vì vậy, việc thiết kế một số chủ đề dạy học vận dụng giáo dục STEM trong dạy học Sinh học ở THCS hiện hành (có mạch nội dung tương ứng trong môn Khoa học tự. - nhiên của chương trình mới) góp phần hỗ trợ các giáo viên dạy học Sinh học ở THCS, sinh viên các trường sư phạm và các giáo viên quan tâm nhận thức rõ hơn và mạnh dạn nghiên cứu, vận dụng giáo dục STEM trong dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới.. - Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Nghiên cứu các tài liệu về dạy học tích hợp, dạy học theo chủ đề, giáo dục STEM. - phân tích chương trình môn Sinh học ở THCS hiện hành và môn Khoa học tự nhiên của chương trình GDPT 2018.. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Dự giờ, lấy ý kiến, xây dựng câu hỏi phỏng vấn và sử dụng phiếu điều tra nhanh để tìm hiểu nhận thức của giáo viên THCS về giáo dục STEM và thực tiễn vận dụng giáo dục STEM trong dạy học Sinh học hiện nay tại một số trường THCS tại thành phố Nam Định.. - Phương pháp thực nghiệm: Dạy thực nghiệm ở trường THCS nhằm đánh giá hiệu quả của một số chủ đề đã xây dựng.. - Khái quát về giáo dục STEM. - Theo Tài liệu tập huấn: Xây dựng và thực hiện các chủ đề giáo dục STEM trong trường trung học - Bộ Giáo dục và Đào tạo (2019):. - Giáo dục STEM là một phương thức giáo dục nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học gắn liền với ứng dụng của chúng trong thực tiễn, qua đó phát triển cho học sinh năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cùng với những năng lực khác tương ứng, đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội. - Đây chính là sự tiếp cận liên môn trong giáo dục STEM, dù kiến thức mới mà học sinh cần phải học để sử dụng trong một bài học STEM cụ thể có thể chỉ thuộc một môn học.. - Các mức độ áp dụng giáo dục STEM trong giáo dục phổ thông. - Dạy học các môn khoa học theo phương thức giáo dục STEM. - Mức độ Dạy học các môn khoa học theo phương thức giáo dục STEM được chúng tôi lựa chọn đối với môn Sinh học, vì: Phù hợp với thực tiễn của các nhà trường THCS hiện nay về các điều kiện thực hiện: nhân lực, cơ sở vật chất, thời gian tiến hành. - góp phần hỗ trợ giáo viên của trường THCS nhận thức đầy đủ hơn về giáo dục STEM và tính khả thi của việc vận dụng dạy học định hướng STEM đối với môn Sinh học cũng như các môn khoa học trong nhà trường.. - Thiết kế một số chủ đề dạy học theo hướng vận dụng giáo dục STEM trong môn Sinh học ở THCS. - Đặc điểm môn Sinh học ở THCS hiện hành và mạch nội dung Sinh học tương ứng trong chương trình môn Khoa học tự nhiên. - Ở chương trình THCS hiện hành, nội dung môn Sinh học cung cấp các kiến thức cơ bản và xuyên suốt về toàn bộ giới hữu cơ: Thực vật, Vi khuẩn và Nấm (Sinh học 6). - Hệ thống kiến thức Sinh học được thể hiện dưới dạng các mối quan hệ tương tác trong một chỉnh thể thống nhất là toàn bộ sinh giới. - tích hợp một số vấn đề toàn cầu như giáo dục dân số, môi trường, AIDS, ma túy. - Do đó việc xây dựng và triển khai các chủ đề dạy học theo các nội dung tương ứng rất thuận lợi và cần thiết.. - Môn Khoa học tự nhiên theo chương trình GDPT 2018 tích hợp từ các môn: Vật lí, Hóa học, Sinh học và Khoa học trái đất. - Do đó nhiều có mạch nội dung Sinh học trong môn KHTN tương ứng với chương trình môn Sinh học hiện hành. - Một số nội dung Sinh học ở THCS và mạch nội dung tương ứng trong môn Khoa học tự nhiên của Chương trình GDPT 2018. - Môn Sinh học trong chương trình hiện hành. - Mạch nội dung Sinh học trong môn Khoa học tự nhiên. - Đa dạng sinh học - SH7. - Năng lượng sinh học (quang hợp ở thực vật, hô hấp ở tế bào. - Vì vậy, việc thiết kế một số chủ đề dạy học STEM ở môn Sinh học THCS hiện hành được lựa chọn từ những nội dung có sự tương ứng với môn KHTN của Chương trình GDPT 2018 nhằm đáp ứng việc dạy học theo chương trình mới.. - Thiết kế một số chủ đề dạy học STEM môn Sinh học ở THCS. - Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2019). - về tiến trình tổ chức, tiêu chí và quy trình xây dựng chủ đề STEM, chúng tôi đề xuất quy trình thiết kế chủ đề dạy học vận dụng giáo dục STEM trong môn Sinh học ở THCS gồm các bước như sau:. - Bước 2: Thiết kế chủ đề STEM.. - Bước 3: Xây dựng kế hoạch dạy học.. - Theo đó, chúng tôi đã tiến hành thiết kế 6 chủ đề STEM môn Sinh học theo bảng:. - Thiết kế một số chủ đề vận dụng giáo dục STEM trong dạy học Sinh học ở THCS Tên. - chủ đề. - Nội dung Sinh học THCS hiện hành. - 45 phút Sinh học 6: Bài 49- Bảo vệ sự đa dạng của thực vật. - 120 phút Sinh học 6: Bài 50- Vi khuẩn KHTN 6: Đa dạng thế giới sống - Vi rut và vi khuẩn 3. - 120 phút Sinh học 6: Bài 51- Nấm KHTN 6: Đa dạng thế giới sống - Đa dạng nấm. - 90 phút Sinh học 7. - 120 phút Sinh học 8. - 90 phút Sinh học 8. - Dưới đây minh họa tóm tắt 1 chủ đề được thiết kế theo quy trình nêu trên:. - Chủ đề: Đầu bếp tài ba (Môn Sinh học 8). - Chủ đề được thiết kế trên cơ sở 2 bài học thuộc nội dung Sinh học lớp 8 THCS - Chương VI: Trao đổi chất và năng lượng (có mạch nội dung tương ứng trong chương trình GDPT 2018 là Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng - Môn KHTN lớp 7).. - Nội dung 2 bài học gồm những kiến thức về Trao đổi chất và năng lượng được vận dụng vào thực tiễn, trong đó học sinh cần nắm được các vấn đề về Sinh học (Các chất dinh dưỡng cần cho cơ thể. - nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể theo các yếu tố sinh học và xã hội;. - Những đặc điểm nêu trên rất thuận lợi và phù hợp để vận dụng dạy học STEM thông qua việc thiết kế 1 chủ đề dạy học với nội dung tương ứng theo bài học.. - Bước 2: Thiết kế chủ đề STEM. - Tìm hiểu các điều kiện tổ chức dạy học: Cơ sở vật chất của trường THCS, đặc điểm tình hình học sinh, thời gian tiến hành, đặc điểm thực tiễn địa phương.... - Thiết kế chủ đề:. - Tên chủ đề: Đầu bếp tài ba - Sinh học 8 - Thời lượng dạy: 90 phút.. - Nội dung chủ đề: Vận dụng kiến thức về Trao đổi chất và năng lượng trong môn SH8 vào thực tiễn, mỗi nhóm HS tự chế biến được 1 suất ăn cho bữa chính của 1 HS lớp 8 với các thực phẩm cho trước trong 60 phút, đáp ứng các yêu cầu sau. - Kiến thức STEM trong chủ đề. - Sinh học (S): Tiêu chuẩn ăn uống, khẩu phần và nguyên tắc lập khẩu phần. - Bước 3: Xây dựng kế hoạch dạy học (giáo án). - Giáo viên: Tài liệu, phương tiện, thiết bị dạy học, các điều kiện về cơ sở vật chất để tổ chức dạy học. - Phương pháp dạy học: Hợp tác nhóm. - Bước 4: Tổ chức thực hiện bài học với chủ đề đã thiết kế. - Tiến trình bài học với chủ đề “Đầu bếp tài ba”. - GV nêu trước nội dung chủ đề. - HS tự trang bị kiến thức STEM cần để thực hiện yêu cầu của chủ đề.. - Dạy học theo chủ đề định hướng giáo dục STEM có tính khả thi nếu chủ đề lựa chọn phù hợp với điều kiện thực tế của các trường THCS.. - Hiệu quả dạy học đáp ứng mục tiêu của chương trình môn Sinh học hiện hành và môn Khoa học tự nhiên của chương trình GDPT 2018 về phát triển năng lực người học.. - Góp phần tăng cường nhận thức, hỗ trợ các giáo viên THCS về giáo dục STEM và thiết kế, tổ chức dạy học STEM môn Sinh học và các môn khác.. - Một số vấn đề cần lưu ý trong quá trình vận dụng giáo dục STEM vào dạy học môn Sinh học ở THCS. - Để việc thiết kế chủ đề dạy học vận dụng giáo dục STEM có hiệu quả, giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau:. - Dạy học theo chủ đề STEM có sự gắn bó mật thiết với điều kiện thực tiễn dạy học, như: Đặc điểm thực tế tại địa phương, cơ sở vật chất của nhà trường phổ thông, đặc điểm học sinh, thời gian tổ chức bài học, sự quan tâm và đầu tư của đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục,...Vì vậy, việc thiết kế các chủ đề dạy học STEM cần sự sáng tạo và linh hoạt rất cao của người giáo viên sao cho khả thi trong mỗi điều kiện thực hiện.. - Dạy học theo chủ đề STEM không nhất thiết đòi hỏi trang thiết bị đầy đủ, hiện đại, chất lượng học sinh phải khá giỏi. - mà tùy thuộc từng điều kiện cụ thể giáo viên có thể thiết kế bài học thành các chủ đề STEM phù hợp và áp dụng được trên nhiều đối tượng học sinh, dựa trên quy trình chúng tôi đã đề xuất.. - Vận dụng giáo dục STEM trong dạy học các môn khoa học tự nhiên nói chung và Sinh học nói riêng đóng vai trò rất quan trọng trong việc đáp ứng mục tiêu đổi mới giáo. - Trong giai đoạn chương trình GDPT 2018 chuẩn bị được triển khai, đội ngũ giáo viên các trường THCS cần tiếp cận tìm hiểu, trang bị kiến thức về giáo dục STEM, vận dụng giáo dục STEM vào dạy học các phân môn thuộc lĩnh vực STEM ở giai đoạn hiện tại. - Các chủ đề được thiết kế, xây dựng và thực nghiệm đã góp phần hỗ trợ giáo viên một số trường THCS được chọn thực nghiệm hiểu rõ hơn về giáo dục STEM và quy trình vận dụng giáo dục STEM trong dạy học môn Sinh học. - Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2018. - Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày về Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể.. - Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2019. - Tài liệu tập huấn: Tìm hiểu chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể.. - Tài liệu tập huấn: Xây dựng và thực hiện các chủ đề giáo dục STEM trong trường trung học.. - Thiết kế chủ đề giáo dục STEM trong dạy học phần “Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật”, Sinh học 11 - Trung học phổ thông. - Tạp chí Giáo dục số 443, tr. - Giáo dục STEM/STEAM - Từ trải nghiệm thực hành đến tư duy sáng tạo, Nxb. - Giáo trình: Đại cương phương pháp dạy học Sinh học.. - Thiết kế và tổ chức chủ đề giáo dục STEM cho HS THCS và THPT, Nxb. - Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề “Sinh trưởng của vi sinh vật - Nhân giống nấm men” (Sinh học 10) theo định hướng giáo dục STEM cho học sinh hệ giáo dục thường xuyên. - Tạp chí Giáo dục số 450, tr. - Giáo trình: Phương pháp dạy học Sinh học ở THCS.. - Tìm hiểu về giáo dục STEM - lạ nhưng không mới
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt