- Nh ậ n di ệ n Độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh ở Vi ệ t Nam. - “Độ c quy ề n hành chính ” có th ể đượ c hi ể u là vi ệ c m ộ t ch ủ th ể kinh doanh có đượ c v ị th ế độ c quy ề n nh ư ng không ph ả i do s ứ c m ạ nh kinh t ế mà do s ự tác độ ng c ủ a quy ề n l ự c nhà n ướ c. - Độ c quy ề n hành chính xu ấ t hi ệ n khi nhà n ướ c và các c ơ quan nhà n ướ c l ạ m d ụ ng quy ề n l ự c c ủ a mình th ự c hi ệ n nh ữ ng hành vi nh ằ m phá hu ỷ và ng ă n c ả n c ạ nh tranh m ộ t cách bình th ườ ng, và nó là k ế t quả của quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường. - Khái ni ệ m độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh. - T ừ t ự do c ạ nh tranh d ẫ n t ớ i độ c quy ề n, theo con đườ ng truy ề n th ố ng mà kinh t ế h ọ c ch ỉ ra thì độ c quy ề n b ắ t ngu ồ n t ừ s ự t ậ p trung và tích lu ỹ t ư b ả n. - Tuy nhiên, đ ó ch ư a ph ả i là con đườ ng duy nh ấ t có th ể d ẫ n t ớ i độ c quy ề n. - Nh ư v ậ y độ c quy ề n luôn g ắ n v ớ i ch ủ tr ươ ng c ủ a nhà n ướ c v ớ i t ư cách là ng ườ i n ắ m gi ữ quy ề n l ự c chính tr ị . - đ ang có n ề n kinh t ế chuy ể n đổ i, độ c quy ề n do chính sách nhà n ướ c t ạ o ra là t ươ ng đố i ph ổ bi ế n.. - Theo Hu Agang, m ộ t nhà kinh t ế n ổ i ti ế ng và là chuyên gia v ề các v ấ n n ạ n qu ố c gia Trung Qu ố c, đ ã cho r ằ ng độ c quy ề n đượ c phân ra làm hai nhóm. - Nhóm th ứ nh ấ t là độ c quy ề n th ị tr ườ ng và nhóm th ứ hai là độ c quy ề n hành chính nhà n ướ c. - Độ c quy ề n th ị tr ườ ng c ụ th ể đượ c đị nh ngh ĩ a là vi ệ c s ử d ụ ng s ứ c m ạ nh kinh t ế , quy ề n l ự c th ị tr ườ ng và công ngh ệ m ớ i để đ i ề u khi ể n th ị tr ườ ng.. - Lo ạ i độ c quy ề n này không th ể t ạ o ra tham nh ũ ng vì nó đượ c đ i ề u ch ỉ nh b ở i lu ậ t ch ố ng độ c quy ề n. - Tuy nhiên, h ầ u h ế t các hi ệ n t ượ ng độ c quy ề n ở Trung Qu ố c, Vi ệ t Nam và m ộ t s ố các qu ố c gia đ ang trong quá trình chuy ể n đổ i khác l ạ i r ơ i vào nhóm th ứ hai. - Độ c quy ề n hành chính nhà n ướ c c ụ th ể đượ c hi ể u là vi ệ c s ử d ụ ng quy ề n l ự c nhà n ướ c để đ i ề u khi ể n. - Ở Vi ệ t Nam, hi ệ n t ượ ng độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh đ ã và đ ang thu hút đượ c s ự chú ý c ủ a các chuyên gia trong l ĩ nh v ự c pháp lý và đ ã đượ c PGS.TS. - Ngày nay, ở các qu ố c gia chuy ể n đổ i, đặ c bi ệ t là ở Trung Qu ố c và Vi ệ t Nam, gi ớ i khoa h ọ c pháp lý đ ang h ướ ng s ự chú ý và tìm cách nh ậ n di ệ n m ộ t hình thái độ c quy ề n m ớ i v ố n là con đẻ c ủ a n ề n hành chính ch ậ m phát tri ể n và v ị trí độ c tôn c ủ a kh ố i doanh nghi ệ p nhà n ướ c- độ c quy ề n hành chính ” [2].. - Nh ư v ậ y “Độ c quy ề n hành chính ” có th ể đượ c hi ể u là vi ệ c m ộ t ch ủ th ể kinh doanh có đượ c v ị th ế độ c quy ề n nh ư ng không ph ả i do s ứ c m ạ nh kinh t ế mà do s ự tác độ ng c ủ a quy ề n l ự c nhà n ướ c. - Độ c quy ề n hành chính xu ấ t hi ệ n khi nhà n ướ c và các c ơ quan nhà n ướ c l ạ m d ụ ng quy ề n l ự c c ủ a mình th ự c hi ệ n nh ữ ng hành vi nh ằ m phá hu ỷ và ng ă n c ả n c ạ nh tranh m ộ t cách bình th ườ ng, và nó là k ế t qu ả c ủ a quá trình chuy ể n đổ i t ừ n ề n kinh t ế k ế ho ạ ch hoá t ậ p trung sang n ề n kinh t ế th ị tr ườ ng. - B ằ ng nh ữ ng v ă n b ả n pháp quy, các quy ế t đị nh hành chính và hành vi hành chính, các c ơ quan công quy ề n và công ch ứ c nhà n ướ c khi thi hành công v ụ đ ã can thi ệ p vào ho ạ t độ ng s ả n xu ấ t kinh doanh, t ạ o ra nh ữ ng l ợ i th ế đặ c bi ệ t cho m ộ t s ố doanh nghi ệ p nh ấ t đị nh v ề th ị tr ườ ng, tín d ụ ng, kh ả n ă ng ti ế p c ậ n các ngu ồ n tài nguyên … nh ằ m t ạ o ra v ị th ế độ c quy ề n cho các doanh nghi ệ p này, đồ ng th ờ i, gây c ả n tr ở , khó kh ă n cho ho ạ t độ ng kinh doanh bình th ườ ng c ủ a các doanh nghi ệ p khác.. - Độ c quy ề n hành chính khác bi ệ t so v ớ i độ c quy ề n kinh t ế không nh ữ ng t ừ ch ủ th ể , ph ươ ng th ứ c và m ụ c đ ích độ c quy ề n mà còn khác nhau v ề đ i ề u ki ệ n phát sinh ra độ c quy ề n. - N ế u ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n kinh t ế là các doanh nghi ệ p, các hi ệ p h ộ i ngh ề nghi ệ p. - thì ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n hành chính là nhà n ướ c và các c ơ quan tr ự c thu ộ c. - N ế u ph ươ ng th ứ c th ự c hi ệ n c ủ a độ c quy ề n kinh t ế là s ử d ụ ng s ứ c m ạ nh kinh t ế , quy ề n l ự c th ị tr ườ ng để t ự do mua, bán, tho ả thu ậ n phân chia th ị tr ườ ng, ng ă n c ả n các đố i th ủ c ạ nh tranh khác tham gia vào th ị tr ườ ng thì ph ươ ng th ứ c c ủ a độ c quy ề n hành chính là s ử d ụ ng quy ề n l ự c hành chính. - M ụ c tiêu c ủ a độ c quy ề n kinh t ế là tìm ki ế m l ợ i nhu ậ n riêng cho t ừ ng t ổ ch ứ c kinh doanh còn m ụ c tiêu c ủ a độ c quy ề n hành chính là mang l ạ i l ợ i ích không ch ỉ cho các doanh nghi ệ p mà còn cho c ả m ộ t c ơ quan hay m ộ t vùng mi ề n c ụ th ể . - B ở i vì độ c quy ề n hành chính có đượ c quy ề n l ự c áp đặ t nhà n ướ c m ộ t cách h ợ p pháp, nó mang l ạ i nhi ề u t ổ n h ạ i h ơ n là l ợ i ích so v ớ i độ c quy ề n kinh t ế và nó khó kh ă n h ơ n trong vi ệ c đ i ề u ch ỉ nh, giám sát, và lo ạ i b ỏ m ộ t cách h ữ u hi ệ u.. - Ở Vi ệ t Nam ch ư a có m ộ t con s ố th ố ng kê chính th ứ c nào cho th ấ y nh ữ ng t ổ n h ạ i th ự c t ế mà độ c quy ề n hành chính đ ã gây ra, tuy nhiên chúng ta v ẫ n có th ể d ễ dàng nh ậ n th ấ y nh ữ ng ả nh h ưở ng vô cùng to l ớ n mà độ c quy ề n hành chính đ ã mang l ạ i cho n ề n kinh t ế Vi ệ t Nam và ch ố ng độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh đ ã và đ ang là m ộ t cu ộ c cách m ạ ng sâu s ắ c, tr ở thành yéu t ố tr ọ ng y ế u nh ấ t trong quy trình đổ i m ớ i ở Vi ệ t Nam hi ệ n nay.. - Đặ c đ i ể m c ủ a độ c quy ề n hành chính. - Xu ấ t hi ệ n trong nh ữ ng đ i ề u ki ệ n riêng bi ệ t và đặ c bi ệ t ph ổ bi ế n ở nh ữ ng n ề n kinh t ế v ừ a thoát thai t ừ kinh t ế k ế ho ạ ch hoá t ậ p trung chuy ể n sang kinh t ế th ị tr ườ ng, độ c quy ề n hành chính mang nh ữ ng đặ c đ i ể m r ấ t khác bi ệ t so v ớ i các hình th ứ c ng ă n c ả n và phá h ủ y c ạ nh tranh mà chúng ta đ ã t ừ ng đượ c bi ế t. - S ự khác bi ệ t này th ể hi ệ n ở nhi ề u ph ươ ng di ệ n t ừ ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n hành. - Ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n hành chính. - N ế u xem độ c quy ề n hành chính là hi ệ n t ượ ng quy ề n l ự c hành chính tác độ ng vào môi tr ườ ng kinh doanh làm bi ế n d ạ ng, bóp méo th ị tr ườ ng t ự do c ạ nh tranh thì vi ệ c tìm hi ể u v ề ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n hành chính c ầ n thi ế t ph ả i có s ự phân bi ệ t rõ ràng gi ữ a ch ủ th ể gây ra độ c quy ề n hành chính và các đố i t ượ ng đượ c h ưở ng các đặ c l ợ i t ừ s ự độ c quy ề n đ ó.. - N ế u nh ư ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n kinh t ế là các doanh nghi ệ p, các hi ệ p h ộ i hành ngh ề thì ch ủ th ể c ủ a độ c quy ề n hành chính ph ả i là nh ữ ng đố i t ượ ng có trong tay quy ề n l ự c nhà n ướ c, đ ó có th ể là chính b ả n thân nhà n ướ c, các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c, các cán b ộ , công ch ứ c nhà n ướ c ho ặ c các t ổ ch ứ c chính tr ị , chính tr ị - xã h ộ i khi đượ c nhà n ướ c trao quy ề n qu ả n lý nhà n ướ c.. - Trong các th ờ i k ỳ khác nhau, khi nhà n ướ c đư a ra các chính sách ho ặ c thay đổ i các chính sách c ủ a mình đề u có kh ả n ă ng t ạ o ra độ c quy ề n hành chính.. - Ở Vi ệ t Nam, trong th ờ i k ỳ t ồ n t ạ i n ề n kinh t ế t ậ p trung, bao c ấ p và c ả trong giai đ o ạ n hi ệ n nay, nhà n ướ c ta ch ủ tr ươ ng hình thành và duy trì m ộ t s ố độ c quy ề n c ủ a nhà n ướ c. - S ự độ c quy ề n này đượ c b ả o v ệ b ở i các lý do nh ư : “đả m b ả o an ninh Qu ố c gia. - Các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c là nh ữ ng b ộ ph ậ n c ấ u thành nên b ộ máy nhà n ướ c, đượ c trao cho quy ề n l ự c nhà n ướ c để th ự c. - B ằ ng quy ề n xây d ự ng, gi ả i thích các v ă n b ả n pháp quy, đư a ra các quy ch ế , các quy ế t đị nh hành chính, các c ơ quan này có kh ả n ă ng r ấ t l ớ n trong vi ệ c tác độ ng vào ho ạ t độ ng kinh doanh và t ạ o ra độ c quy ề n hành chính.. - Các cán b ộ , công ch ứ c nhà n ướ c trong quá trình thi hành công v ụ c ủ a mình, b ằ ng các quy ế t đị nh hành chính hay hành vi hành chính c ũ ng có kh ả n ă ng gây ả nh h ưở ng tr ự c ti ế p, t ạ o ra nh ữ ng thu ậ n l ợ i hay khó kh ă n cho ho ạ t độ ng kinh doanh c ủ a doanh nghi ệ p. - N ế u các ch ủ th ể này trong qua trình ho ạ t độ ng đượ c trao quy ề n qu ả n lý nhà n ướ c thì , v ớ i quy ề n l ự c đượ c giao, kh ả n ă ng gây ra nh ữ ng tác độ ng t ớ i môi tr ườ ng c ạ nh tranh là hoàn toàn có th ể. - Ng ườ i đượ c thu h ưở ng nh ữ ng l ợ i ích đặ c bi ệ t do độ c quy ề n hành chính mang l ạ i chính là các ch ủ th ể kinh doanh. - Tuy nhiên, trong th ự c t ế , do ả nh h ưở ng c ủ a c ơ ch ế ch ủ qu ả n, ph ổ bi ế n nh ấ t v ẫ n là độ c quy ề n hành chính c ủ a kh ố i các doanh nghi ệ p công.. - Ph ươ ng th ứ c th ể hi ệ n c ủ a độ c quy ề n hành chính Ở Vi ệ t Nam, Trung Qu ố c và m ộ t s ố các qu ố c gia chuy ể n đổ i khác, độ c quy ề n t ồ n t ạ i không đơ n thu ầ n là k ế t qu ả c ủ a quá trình phát tri ể n kinh t ế , tích t ụ và t ậ p trung v ề v ố n, chi ế m ư u th ế c ạ nh tranh trên th ị tr ườ ng t ạ o nên mà nó ra đờ i ph ầ n nhi ề u do ý chí ch ủ quan c ủ a công quy ề n thông qua các chính sách kinh t ế hay các quy ế t đị nh hành chính nhà n ướ c.. - B ằ ng quy ề n ban hành v ă n b ả n quy ph ạ m pháp lu ậ t và đặ c bi ệ t là quy ề n l ậ p quy, ban hành các quy ế t đị nh hành chính, các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c ở trung ươ ng và đị a ph ươ ng có th ể t ạ o ra nh ữ ng đặ c l ợ i cho m ộ t s ố các doanh nghi ệ p nào đ ó đồ ng th ờ i gây b ấ t l ợ i cho các doanh nghi ệ p còn l ạ i.. - Khi các B ộ , ngành và đị a ph ươ ng dùng quy ề n l ậ p quy và t ự đị nh đ o ạ t hành chính để dành l ấ y l ợ i th ế cho doanh nghi ệ p do mình qu ả n lý thì nh ữ ng đặ c quy ề n này đượ c che d ấ u khéo léo, ẩ n ý d ướ i bóng các quy ế t đị nh, thông t ư , ngh ị đị nh;. - Nh ư v ậ y, ở hình th ứ c độ c quy ề n hành chính, ph ươ ng th ứ c th ể hi ệ n đặ c tr ư ng c ủ a nó là d ự a vào quy ề n l ự c hành chính, dùng quy ề n l ự c hành chính để t ạ o ra nh ữ ng khác bi ệ t trong c ạ nh tranh thay vì b ằ ng quy ề n l ự c và s ứ c m ạ nh th ị tr ườ ng.. - M ụ c đ ích c ủ a độ c quy ề n hành chính. - Khi đ ã giành đượ c v ị trí độ c quy ề n hay v ị trí th ố ng l ĩ nh th ị tr ườ ng thông qua các th ủ pháp khác nhau, các danh nghi ệ p ở v ị trí đ ó s ẽ s ử d ụ ng nh ữ ng hành vi l ạ m d ụ ng ví trí độ c quy ề n, v ị trí th ố ng l ĩ nh th ị tr ườ ng nh ư : Bán phá giá nh ằ m lo ạ i b ỏ đố i th ủ c ạ nh tranh;. - Tuy nhiên, m ụ c đ ích c ủ a độ c quy ề n hành chính không đơ n thu ầ n ch ỉ là vi ệ c tìm ki ế m. - nh ữ ng l ợ i ích kinh t ế cho riêng m ộ t ch ủ th ể kinh doanh. - Ngoài vi ệ c t ạ o ra nh ữ ng đặ c l ợ i cho m ộ t ho ặ c m ộ t s ố doanh nghi ệ p nào đ ó, độ c quy ề n hành chính còn có m ụ c tiêu t ạ o ra nh ữ ng l ợ i ích riêng bi ệ t cho m ộ t c ơ quan hay m ộ t vùng mi ề n, m ộ t đơ n v ị hành chính lãnh th ổ. - Độ c quy ề n hành chính là m ộ t trong nh ữ ng nguyên nhân, đ i ề u ki ệ n cho s ự xu ấ t hi ệ n và t ồ n t ạ i c ủ a tham nh ũ ng.. - Chúng ta hi ể u r ằ ng, đ i ề u thi ế t y ế u nh ấ t c ủ a vi ệ c chi ế n đấ u ch ố ng l ạ i độ c quy ề n hành chính, chính là chi ế n đấ u ch ố ng l ạ i tham nh ũ ng vì độ c quy ề n hành chính là nguyên nhân g ầ n nh ấ t c ủ a tham nh ũ ng ở Vi ệ t Nam hi ệ n nay.. - B ỏ qua nh ữ ng khu ấ t t ấ t trong m ố i quan h ệ gi ữ a Chi và m ộ t s ố cá nhân quan ch ứ c trong T ỉ nh thì rõ ràng cái c ớ mà Chính quy ề n đị a ph ươ ng đư a ra khi ủ ng h ộ Chi là nh ữ ng đặ c l ợ i mà Chi có th ể mang l ạ i cho đơ n v ị hành chính này.. - Đố i v ớ i các doanh nghi ệ p đượ c h ưở ng các đặ c l ợ i t ừ độ c quy ề n hành chính, để có đượ c s ự tr ợ giúp b ở i quy ề n l ự c công t ừ phía các c ơ quan công quy ề n, đươ ng nhiên, h ọ ph ả i làm th ỏ a mãn nh ữ ng l ợ i ích mà phía bên kia đề ra, t ừ đ ó mà phát sinh ra các hành vi h ố i l ộ , mãi l ộ , vi ph ạ m các nguyên t ắ c v ề tài chính, k ế toán. - Các doanh nghi ệ p độ c quy ề n luôn có xu h ướ ng liên h ệ và tranh th ủ s ự ủ ng h ộ c ủ a các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c để b ả o v ệ v ị th ế độ c quy ề n c ủ a mình, tìm ki ế m các ư u đ ãi có tính phân bi ệ t đố i x ử so v ớ i các ch ủ th ể kinh doanh khác. - Không nh ữ ng ch ỉ là nguyên nhân và đ i ề u ki ệ n cho tham nh ữ ng phát sinh và t ồ n t ạ i, nhi ề u h ọ c gi ả còn cho r ằ ng b ả n thân độ c quy ề n hành chính chính là tham nh ũ ng, th ậ m chí, là tham nh ũ ng nhóm vì đ ôi khi nh ữ ng l ợ i ích mà độ c quy ề n hành chính mang l ạ i không ch ỉ dành riêng cho m ộ t cá nhân nào. - Độ c quy ề n hành chính có th ể coi là tham nh ũ ng ở m ứ c. - Nó có th ể khai thác quy ề n l ự c nhà n ướ c để tr ự c ti ế p k ế t h ợ p chúng v ớ i tham nh ũ ng trong l ậ p pháp, hành pháp và các c ơ quan t ư pháp. - Độ c quy ề n hành chính là tham nh ũ ng nhóm, và đượ c b ả o v ệ b ở i pháp lu ậ t ” [5].. - Nh ư ng n ế u độ c quy ề n hành chính đượ c t ạ o ra không ph ả i xu ấ t phát t ừ s ự l ạ m quy ề n vì m ụ c đ ích t ư l ợ i mà xu ấ t phát t ừ nh ữ ng l ợ i ích c ụ c b ộ c ủ a m ộ t ngành, l ĩ nh v ự c, đị a ph ươ ng thì c ơ ch ế x ử lý s ẻ tr ở nên ph ứ c t ạ p h ơ n nhi ề u.. - N ế u nh ư “độ c quy ề n hành chính theo chi ề u d ọ c ” đượ c hi ể u là s ự b ả o h ộ b ằ ng quy ề n l ự c hành chính c ủ a các c ơ quan qu ả n lý ngành đố i v ớ i các doanh nghi ệ p tr ự c thu ộ c thì “độ c quy ề n hành chính theo chi ề u ngang ” là s ự b ả o h ộ c ủ a các chính quy ề n đị a ph ươ ng đố i v ớ i các doanh nghi ệ p do đị a ph ươ ng qu ả n lý. - Quy ề n l ự c c ủ a chính quy ề n đị a ph ươ ng có th ể đượ c s ử d ụ ng theo nhi ề u cách nh ằ m t ạ o ra nh ữ ng đặ c l ợ i cho doanh nghi ệ p đị a ph ươ ng. - Nhi ề u chính quy ề n đị a ph ươ ng, vì l ợ i ích c ụ c b ộ đị a ph ươ ng, s ẵ n sàng s ử d ụ ng quy ề n l ự c hành chính để ấ n đị nh, chia c ắ t th ị tr ườ ng nh ằ m t ạ o ra đặ c l ợ i cho doanh nghi ệ p c ủ a đị a ph ươ ng mình. - l ợ i ích qu ố c gia ” và “ các n ề n công nghi ệ p nhà n ướ c ” nh ư là cái c ớ để khai thác độ c quy ề n hành chính cho l ợ i ích cá nhân. - Nh ư ng ngày nay, chúng ta đ ã có đượ c cách nh ậ n bi ế t t ố t h ơ n v ề b ả n ch ấ t và tác h ạ i c ủ a độ c quy ề n hành chính, m ọ i ng ườ i đề u bi ế t r ằ ng cái mà đượ c g ọ i là “ l ợ i ích qu ố c gia ” và “ các n ề n công nghi ệ p nhà n ướ c ” ch ỉ là nh ữ ng lý l ẽ và s ự l ừ a d ố i b ở i vì các ho ạ t độ ng độ c quy ề n, đặ c bi ệ t là trong tr ườ ng h ợ p độ c quy ề n hành chính, đ ã b ị ph ơ i bày tr ướ c công chúng. - Độ c quy ề n hành chính không nh ữ ng gây t ổ n h ạ i đế n l ợ i ích công c ộ ng và các doanh nghi ệ p, mà còn gây tác h ạ i đế n l ợ i ích lâu dài c ủ a qu ố c gia.. - Th ứ nh ấ t, độ c quy ề n hành chính làm phá v ỡ môi tr ườ ng c ạ nh tranh bình đẳ ng, làm h ạ n ch ế quy ề n t ự do kinh doanh c ủ a các ch ủ. - Tuy nhiên c ũ ng chính vì do s ự tác độ ng theo h ướ ng thiên l ệ ch c ủ a quy ề n l ự c nhà n ướ c mà môi tr ườ ng c ạ nh tranh bình đẳ ng b ị bóp méo, công dân m ấ t đ i nh ữ ng c ơ h ộ i kinh doanh chính đ áng c ủ a mình. - Ngoài ra, s ự phân bi ệ t đố i x ử còn đượ c đặ t theo đơ n v ị hành chính lãnh th ổ . - Nh ư v ậ y, độ c quy ề n hành chính là đố i c ự c c ủ a t ự do c ạ nh tranh, là c ả n tr ở l ớ n đố i v ớ i t ự do kinh doanh. - S ẽ không th ể xây d ự ng đượ c m ộ t môi tr ườ ng c ạ nh tranh th ự c s ự bình đẳ ng n ế u độ c quy ề n hành chính v ẫ n còn ti ế p t ụ c đượ c duy trì.. - Th ứ hai, quy ề n hành chính làm ả nh h ưở ng t ớ i mô hình tiêu th ụ và c ấ u trúc c ủ a th ị tr ườ ng. - Độ c quy ề n hành chính di ễ n ra khá ph ổ bi ế n ở các ngành, l ĩ nh v ự c cung c ấ p các s ả n ph ẩ m d ị ch v ụ thi ế t y ế u cho xã h ộ i nh ư đ i ệ n, đ i ệ n t ử vi ễ n thông, d ị ch v ụ b ư u chính, đườ ng s ắ t, hàng không, cung c ấ p n ướ c … N ế u nh ư giá c ủ a các s ả n ph ẩ m trên cao ng ấ t tr ờ i và không có s ự gi ả m, ch ắ c ch ắ n các cá nhân s ẽ gi ả m b ớ t chi tiêu các s ả n ph ả m khác để tr ả cho các s ả n ph ẩ m này. - Th ứ ba, độ c quy ề n hành chính đ ã làm lãng phí sâu s ắ c và gây h ạ i đế n các ngu ồ n l ự c xã h ộ i. - Ví d ụ , độ c quy ề n hành chính đ ã d ẫ n t ớ i tham nh ũ ng và làm gi ả m tính hi ệ u qu ả c ủ a q ủ n lý b ư u đ i ệ n, và đ i ề u này đ ã làm chuy ể n các m ấ t mát sang ng ườ i tiêu dùng b ằ ng cách t ă ng giá d ị ch v ụ . - Th ứ t ư , độ c quy ề n hành chính gây xâm h ạ i cho quy ề n l ợ i c ủ a ng ườ i tiêu dùng. - Có th ể d ễ nh ậ n th ấ y, các n ề n công nghi ệ p độ c quy ề n hành chính bao g ồ m không nh ữ ng n ề n công nghi ệ p cung c ấ p cho dân th ườ ng các nhu c ầ u thi ế t y ế u hàng ngày, mà còn c ả nh ữ ng n ề n công nghi ệ p mang l ạ i “ ngu ồ n s ố ng- lifeblood ” cho h ọ , nh ư giáo d ụ c, và ch ă m sóc s ứ c kho ẻ . - Hi ệ n nay, độ c quy ề n hành chính ở n ướ c ta mang tính bao trùm lên toàn b ộ n ề n kinh t ế qu ố c dân, t ồ n t ạ i ở h ầ u h ế t các l ĩ nh v ự c l ớ n nh ư đ i ệ n, n ướ c, x ă ng d ầ u, b ư u chính vi ễ n thông [7]. - N ề n công nghi ệ p b ấ t độ ng s ả n m ộ t ph ầ n nào đ ó n ằ m gi ữ a độ c quy ề n và bán độ c quy ề n. - Giá độ c quy ề n đ ã cao h ơ n so v ớ i kh ả n ă ng mua c ủ a ng ườ i dân. - Vì v ậ y, các n ề n công nghi ệ p độ c quy ề n đ ó th ườ ng r ơ i vào nh ữ ng tình hu ố ng m ấ t cân b ằ ng. - T ổ n th ấ t vì lý do độ c quy ề n còn l ớ n h ơ n nhi ề u so v ớ i t ổ n th ấ t gây ra b ở i m ứ c tham nh ũ ng c ủ a nh ữ ng ng ườ i làm vi ệ c cho các n ề n công nghi ệ p độ c quy ề n.. - Vì l ẽ đ ó, chúng ta xó th ể k ế t lu ậ n r ằ ng độ c quy ề n hành chính đ ã tr ở thành m ộ t trong nh ữ ng đ i ể m t ắ c ngh ẽ n đố i v ớ i s ự phát tri ể n kinh t ế c ủ a đấ t n ướ c.. - Nhu c ầ u ki ể m soát độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh. - Đ ã đế n lúc chúng ta ph ả i đồ ng nh ấ t v ớ i ý ki ế n cho r ằ ng xoá b ỏ độ c quy ề n hành chính là m ộ t b ướ c cách m ạ ng xã h ộ i n ề n t ả ng.. - Thêm vào đ ó, độ c quy ề n hành chính còn c ầ n ph ả i đượ c xoá b ỏ ở m ọ i n ề n công nghi ệ p độ c quy ề n. - V ề gi ả i pháp nh ằ m ti ế t ch ế độ c quy ề n hành chính. - Có m ộ t s ố ý ki ế n cho r ằ ng độ c quy ề n hành chính là m ộ t hi ệ n t ượ ng c ụ th ể trong ti ế n trình chuy ể n đổ i c ủ a n ề n kinh t ế Vi ệ t Nam và độ c quy ề n hành chính s ẽ gi ả m xu ố ng m ộ t cách t ự nhiên theo ti ế n trình c ả i t ổ h ệ th ố ng kinh t ế và chính tr ị . - Bên c ạ nh đ ó, đ ây th ự c ch ấ t là m ộ t ti ế n trình c ủ a vi ệ c chuy ể n đỏ i ch ứ c n ă ng Nhà n ướ c và vi ệ c bãi b ỏ các quy đị nh để làm phá v ỡ độ c quy ề n hành chính. - N ế u hi ệ n t ượ ng độ c quy ề n hành chính b ị b ắ t bu ộ c đư a vào Lu ậ t c ạ nh tranh để đ i ề u ch ỉ nh thì s ẽ r ấ t khó kh ă n cho vi ệ c thi ế t k ế các bi ệ n pháp giám sát. - M ộ t s ố ý ki ế n khác l ạ i cho r ằ ng nh ữ ng gì ả nh h ưở ng t ớ i c ạ nh tranh công b ằ ng t ạ i th ị tr ườ ng Vi ệ t Nam ch ủ y ế u là m ộ t s ố lo ạ i độ c quy ề n hành chính, lu ậ t ch ố ng độ c quy ề n c ủ a Vi ệ t Nam s ẽ không phù h ợ p v ớ i th ự c ti ễ n c ủ a Vi ệ t Nam n ế u không gi ả i quy ế t v ấ n n ạ n c ủ a độ c quy ề n hành. - Hi ệ n nay, Lu ậ t c ạ nh tranh 2005 đ ã đư a ra b ố n đ i ề u c ấ m các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c không đượ c phép th ự c hi ệ n trong quá trình th ự c hi ệ n ch ứ c n ă ng qu ả n lý nhà n ướ c v ề kinh doanh mà th ự c ch ấ t đ ó là s ự mô t ả v ề b ố n d ạ ng độ c quy ề n hành chính đ ã và s ẽ phát sinh ở Vi ệ t Nam:. - Bu ộ c doanh nghi ệ p, c ơ quan, t ổ ch ứ c, cá nhân ph ả i mua, bán hàng hoá, cung ứ ng d ị ch v ụ v ớ i doanh nghi ệ p đượ c c ơ quan này ch ỉ đị nh, tr ừ hàng hoá, d ị ch v ụ v ớ i doanh nghi ệ p đượ c c ơ quan này ch ỉ đị nh, tr ừ hàng hoá, d ị ch v ụ thu ộ c l ĩ nh v ự c độ c quy ề n nhà n ướ c ho ặ c trong tr ườ ng h ợ p kh ẩ n c ấ p theo quy đị nh c ủ a pháp lu ậ t.. - Đ ây đượ c xem là nh ữ ng c ố g ắ ng c ủ a nh ữ ng ng ườ i xây d ự ng Lu ậ t c ạ nh tranh nh ằ m đư a ra nh ữ ng quy đị nh có tính nguyên t ắ c trong vi ệ c ki ể m soát nh ữ ng hành vi can thi ệ p không bình th ườ ng c ủ a các c ơ quan qu ả n lý nhà n ướ c vào ho ạ t độ ng kinh doanh.. - Tuy nhiên, th ậ t đ áng ti ế c là nh ữ ng quy đị nh này không có (và c ũ ng không th ể có đượ c) nh ữ ng ch ế tài t ươ ng thích trong Lu ậ t c ạ nh tranh vì C ơ quan qu ả n lý c ạ nh tranh, không riêng ở Vi ệ t Nam, đượ c thi ế t k ế nên ch ỉ v ớ i ch ứ c n ă ng đ i ề u ti ế t c ạ nh tranh, ki ể m soát độ c quy ề n c ủ a các doanh nghi ệ p và các hi ệ p h ộ i hành ngh ề . - Lu ậ t c ạ nh tranh c ủ a Trung Qu ố c n ă m 2007 c ũ ng ch ỉ ti ế n xa h ơ n chúng ta trong vi ệ c t ạ o ra c ầ u n ố i gi ữ a c ơ quan qu ả n lý c ạ nh tranh v ớ i các c ơ quan hành chính nhà n ướ c. - khi có độ c quy ề n hành chính x ả y ra ( Đ i ề u 51, Lu ậ t c ạ nh tranh Trung Qu ố c quy đị nh C ơ quan qu ả n lý c ạ nh tranh có th ể yêu c ầ u các c ơ quan hành chính nhà n ướ c ch ấ m d ứ t hành vi ng ă n c ả n, phá hu ỷ c ạ nh tranh). - Giám sát và đ i t ớ i lo ạ i b ỏ độ c quy ề n hành chính trong kinh doanh, theo PGS.TS. - Ph ạ m Duy Ngh ĩ a, chúng ta ch ỉ có th ể b ắ t đầ u b ằ ng nh ữ ng b ướ c đ i khiêm t ố n, phù h ợ p v ớ i nh ữ ng đ i ề u ki ệ n v ề kinh t ế , xã h ộ i, pháp lý ở n ướ c ta hi ệ n nay [2] nh ư : c ủ ng c ố c ơ ch ế giám sát v ă n b ả n, t ă ng c ườ ng vai trò c ủ a h ệ th ố ng các Toà Hành chính, phân tách ch ứ c n ă ng qu ả n lý hành chính nhà n ướ c v ớ i ch ứ c n ă ng qu ả n lý kinh doanh, t ả n quy ề n tài s ả n.... - [7] Vi ệ n nghiên c ứ u Kinh t ế Trung ươ ng (CIEM), Các v ấ n đề pháp lý và th ể ch ế v ề c ạ nh tranh và ki ể m soát độ c quy ề n kinh doanh, NXB Giao thông V ậ n t ả i, 2002.