Sử dụng bài tập để rèn luyện năng lực tư duy cho học sinh trong dạy học chương II phần Năm tính quy luật của hiện tượng di truyền Sinh học 12 trung học phổ thông

- ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC.
- SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỂ RÈN LUYỆN NĂNG LỰC TƯ DUY CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG II PHẦN NĂM.
- TÍNH QUY LUẬT CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN, SINH HỌC 12 – TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.
- CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC (BỘ MÔN SINH HỌC).
- Xin cảm ơn sự giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô trong tổ Sinh - Kĩ thuật nông nghiệp và các em học sinh trƣờng THPT Sơn Tây, trƣờng THPT Tùng Thiện, thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu luận văn, đặc biệt trong quá trình thực nghiệm sƣ phạm..
- 1 BT Bài tập.
- 2 BTVN Bài tập về nhà.
- 4 ĐHQGHN Đại học Quốc Gia Hà Nội.
- 5 GV Giáo viên.
- 8 HS Học Sinh.
- 10 PPDH Phƣơng pháp dạy học.
- 13 THPT Trung học phổ thông.
- 14 TN Thực nghiệm.
- Kết quả điều tra những biện pháp giáo viên giáo viên sử dụng để hƣớng dẫn học sinh học trên lớp.
- Kết quả điều tra cách học tập môn sinh học của HS trên lớp và ở nhà.
- Bảng 2.1: Tên các bài chƣơng 2.
- Trọng số cho mỗi bài của chƣơng 2 theo mục đích dạy học.
- Tổng hợp kết quả 5 lần kiểm tra trong thực nghiệm.
- Bảng 3.2 So sánh kết quả kiểm tra 5 lần trong thực nghiệm.
- Phân loại trình độ học sinh qua 5 lần kiểm tra.
- Tổng hợp kết quả 2 lần kiểm tra độ bền kiến thức.
- So sánh kết quả 2 lần KT độ bền kiến thức .
- Phân loại trình độ học sinh qua 2 lần kiểm tra độ bền kiến thức.
- So sánh kết quả kiểm tra 5 lần trong thực nghiệm.
- Phân loại trình độ học sinh qua 5 lần kiểm tra Error! Bookmark not defined..
- So sánh kết quả 2 lần KT độ bền kiến thức.
- Lƣợc sử nghiên cứu bài tập và sử dụng bài tập trong dạy họcError! Bookmark not defined..
- Khái niệm về năng lực.
- Khái niệm về tƣ duy.
- Khái niệm về năng lực tƣ duy.
- Khái niệm bài tập.
- Phân loại bài tập.
- Vai trò của bài tập trong dạy học.
- Vai trò rèn luyện và phát triển tƣ duy cho học sinh trong quá trình dạy học sinh học.
- Mối quan hệ giữa bài tập với rèn luyện tƣ duy cho học sinh.
- Phƣơng pháp điều tra thực trạng.
- SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỂ RÈN LUYỆN TƯ DUY CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG II PHẦN NĂM TÍNH QUY LUẬT CỦA HIỆN.
- TƯỢNG DI TRUYỀN, SINH HỌC 12 – TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.
- Cấu trúc nội dung chƣơng 2 phần 5 – tính quy luật của hiện tƣợng di truyền – Sinh học 12, THPT.
- Nguyên tắc và quy trình lựa chọn các bài tập để rèn luyện năng lực tƣ duy logic cho học sinh trong dạy học chƣơng II phần năm tính quy luật của hiện tƣợng di truyền, sinh học 12 – Trung học phổ thông.
- Nguyên tắc lựa chọn bài tập.
- Quy trình lựa chọn bài tập.
- Các bài tập đƣợc lựa chọn để dạy học.
- Bài tập dạy học kiến thức mới.
- Bài tập để ôn tập, củng cố, kiểm tra, đánh giá chƣơng IIError! Bookmark not defined..
- Nguyên tắc và quy trình sử dụng bài tập để rèn luyện năng lực tƣ duy cho học sinh trong dạy học chƣơng II phần 5 tính quy luật của hiện tƣợng di truyền, sinh học 12 – Trung học phổ thông.
- Nguyên tắc sử dụng bài tập.
- 2.4.2.Quy trình sử dụng bài tập trong dạy học kiến thức mới và ôn tập củng cố kiến thức.
- Các giáo án đƣợc thiết kế theo hƣớng sử dụng bài tập để rèn luyện năng lực tƣ duy cho học sinh trong dạy học.
- THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.
- Mục đích thực nghiệm.
- Nội dung thực nghiệm.
- Phƣơng pháp thực nghiệm.
- Chọn trƣờng, lớp thực nghiệm.
- Bố trí thực nghiệm.
- Phân tích kết quả thực nghiệm.
- Xuất phát từ chủ trương đổi mới phương pháp dạy học của Bộ giáo dục và đào tạo.
- Chính lí do trên đã đặt cho ngành giáo dục một nhiệm vụ quan trọng là: Đào tạo nhân lực đảm bảo yêu cầu của thời kì hội nhập, muốn vậy việc đào tạo phải bắt đầu từ bậc phổ thông.
- Đó là nghiên cứu các phƣơng pháp dạy học để tăng cƣờng các hoạt động chủ động tích cực, tự lực sáng tạo của học sinh đặc biệt đƣợc quan tâm cùng với đổi mới nội dung chƣơng trình..
- Trong nghị quyết số 40/2000/QH 10, ngày 09 tháng 12 năm 2000 của Quốc hội khóa 10 về đổi mới chƣơng trình giáo dục THPT đã khẳng định : Mục tiêu của đổi mới giáo dục phổ thông lần này là “Xây dựng nội dung chƣơng trình, phƣơng pháp giáo dục, SGK phổ thông mới nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nƣớc, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận trình độ giáo dục THPT ở các nƣớc phát triển trong khu vực và trên thế giới”..
- Ngành Giáo dục và Đào tạo đã và đang tiến hành tốt yêu cầu đổi mới chƣơng trình, nội dung SGK và đổi mới PPDH .
- Quan điểm của PPDH tích cực là “ thầy thiết kế- trò thi công” và quá trình dạy học là dạy cách học chứ không chỉ dạy kiến thức..
- Xuất phát từ vai tro ̀ của viê ̣c phát triển năng lực tư duy của học sinh trong dạy học sinh học.
- Phải xem trọng việc phát triển tƣ duy.
- Vì nếu không có khả năng tƣ duy thì không thể học tập, không thể hiểu biết, không cải tạo đƣợc tự nhiên, xã hội và rèn luyện bản thân.
- Khi đƣợc rèn luyện phát triển năng lực tƣ duy ngƣời học phải đặt cá nhân vào tình huống có vấn đề để kích thích tính tích cực của bản thân, độc lập sáng tạo khi giải quyết tình huống có vấn đề từ đó tăng cƣờng khả năng trừu tƣợng khái quát.
- Đồng thời rèn luyện tƣ duy giúp cho HS trau dồi vốn ngôn ngữ, vì ngôn ngữ là cái vỏ thể hiện của tƣ duy và thông qua đó mới biểu đạt tƣ duy của bản thân cũng nhƣ lĩnh hội tƣ duy của ngƣời khác từ đó HS sẽ tích cực trong nhiều hoạt động và các mối quan hệ giao tiếp..
- Vì vậy muốn rèn luyện học tập nâng cao nhận thức để phát triển khả năng tƣ duy tốt, chính xác phải thƣờng xuyên quan sát tìm hiểu thực tế, rèn luyện cảm giác, tính nhạy cảm, năng lực trí nhớ, nhằm nâng cao nhận thức cảm tính để sau đó rút ra nhận thức một cách lý tính, có khoa học..
- Xuất phát từ thực tra ̣ng năng lực tư duy của học sinh trong dạy học sinh học..
- Hiện nay việc đổi mới phƣơng pháp dạy học trong trƣờng phổ thông còn rất hạn chế.
- Giáo viên chỉ quan tâm và sử dụng phƣơng pháp dạy học tích cực trong các giờ thao giảng hay thi giáo viên dạy giỏi còn trong những giờ giảng bình thƣờng hầu hết vẫn còn đọc chép, thuyết trình, giảng giải, vấn đáp tái hiện, trực quan minh họa..
- Chƣơng trình sách giáo khoa phổ thông đã đƣợc đƣa vào sử dụng vài năm gần đây mặc dù đã có nhiều cải tiến nhƣng nội dung thì nhiều mà kiến.
- Vì vậy khó cho cả học sinh và giáo viên, SGK chỉ hình thành những lệnh đơn giản, nhiều khi có tính hình thức mà cả thầy giáo cũng khó giải quyết.
- Thậm chí, nhiều nơi phƣơng pháp thuyết trình (thầy giảng, trò ghi) vẫn chiếm ƣu thế, nhiều giáo viên chƣa chú trọng đến đến việc giới thiệu, yêu cầu, bắt buộc ngƣời học phải tham khảo những tài liệu gì.
- Phƣơng pháp giảng dạy này đã làm mất đi một hình thái khác của tƣ duy đó là tƣ duy sáng tạo.
- Tƣ duy tập trung vào khám phá các ý tƣởng, phát triển thành nhiều giải pháp, tìm ra nhiều phƣơng án trả lời đúng thay vì chỉ có một..
- Hậu quả của phƣơng pháp giảng dạy cũ dẫn đến sự thụ động của ngƣời học trong việc tiếp cận tri thức.
- Sự thụ động này là nguyên nhân tạo cho ngƣời học sự trì trệ, ngại đọc tài liệu, ngại tranh luận, thiếu khả năng thuyết trình, lƣời tƣ duy và thiếu tính sáng tạo trong tƣ duy khoa học.
- Thực tế cho thấy với môn Sinh học, nhiều GV chƣa tích cực đổi mới phƣơng pháp dạy học.Về phía HS, nhìn chung đa số các em coi môn Sinh học là môn phụ nên không chú trọng lắm.
- HS chƣa tích cực chủ động sáng tạo lĩnh hội tri thức mới, rất ít nghiên cứu SGK và đọc tài liệu liên quan đến môn sinh học.
- Qua tìm hiểu thực trạng năng lực tƣ duy kiến thức ở một số trƣờng.
- Dƣơng Thị Lan Anh (2003), Sử dụng bài tập để tổ chức học sinh tự học các qui luật di truyền lớp 11 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục..
- Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành (2006), Lí luận dạy học sinh học - Phần đại cương, Nhà xuất bản giáo dục..
- Đinh Quang Báo (1981), Sử dụng câu hỏi bài tập trong dạy học sinh học..
- Nghiêm Thị Ngọc Bích (2003), Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học sinh học lớp 11 phần các qui luật di truyền bằng bài tập di truyền, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục..
- Nguyễn Minh Công, Vũ Đức Lƣu, Lê Đình Trung (1997), Bài tập di truyền, sách dùng cho các trường đại học và cao đẳng, Nhà xuất bản giáo dục..
- Lê Tiến Dũng (2003), Rèn kĩ năng giải bài tập biến dị, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục..
- Đỗ Ngo ̣c Đạt (2000), Bài giảng lí luận dạy học hiện đại , Nxb Đại ho ̣c Quốc gia Hà Nội.
- Trần Bá Hoành (1999), Kĩ thuật dạy học, Nhà xuất bản giáo dục.
- Trần Bá Hoành, Trịnh Nguyên Giao ( 2002), Đại cương phương pháp dạy học sinh học.
- Xây dựng và sử dụng BTNT để dạy học kiến thức mới phần di truyền học quần thể và tiến hoá quần thể sinh học 12 nâng cao - THPT, Luận văn thạc sĩ sƣ phạm sinh học..
- Đặng Hữu Lanh (chủ biên), Trần Ngọc Danh, Mai Sĩ Tuấn (2008), Bài tập sinh học 12, Nhà xuất bản giáo dục..
- Đặng Hữu Lanh, Mai Sĩ Tuấn (2008), Hướng dẫn học và ôn tập sinh học, Nhà xuất bản giáo dục..
- Vũ Đức Lƣu, Nguyễn Thành Đạt, Trần Quý Thắng (2002), Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi trung học phổ thông môn sinh học,Nxb giáo dục..
- Vũ Đức Lƣu (1997), Phương pháp giải bài tập di truyền, Nhà xuất bản giáo dục.
- Vũ Đức Lƣu (2000), Tuyển chọn phân loại bài tập di truyền hay và khó, Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà Nội..
- Nguyễn Đức Thành, Nguyễn Văn Duệ (2003), Dạy học sinh học ở trường trung học phổ thông, Nhà xuất bản giáo dục..
- Xây dựng và sử dụng bài toán nhận thức để nâng cao hiệu quả dạy học phần cơ sở vật chất và cơ chế di truyền trong chương trình sinh học bậc trung học phổ thông, Luận án phó tiến sĩ khoa học sƣ phạm tâm lí..
- Lê Đình Trung (2007), Sử dụng bài toán nhận thức trong dạy học sinh học, Bài giảng chuyên đề cao học..
- Lê Đình Trung, Đinh Quang Báo Xây dựng và sử dụng bài tập nhận thức để nâng cao chất lƣợng dạy và học di truyền học ở phổ thông trung học” Thông báo khoa học ĐHSP Hà Nội 4/ 1992.