VẤN ĐỀ THỜ CÚNG TỔ TIÊN CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO VÙNG ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ VIỆT NAM (TIẾP CẬN NHÂN HỌC TÔN GIÁO QUA NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP LÀNG ĐẠO TỬ NÊ – BẮC NINH)

- Thờ cỳng tổ tiờn đó được xỏc tớn là một đạo hiếu của người Việt Nam núi riờng, của nhiều dõn tộc khỏc trờn thế giới núi chung.
- Bởi vấn đề vừa rộng, vừa hẹp của nú nờn thờ cỳng tổ tiờn đó cú nhiều tranh luận khỏc nhau.
- Khi hiểu “tổ tiờn”.
- Khi hiểu “tổ tiờn” là những người đó mất, bao gồm cả những người ngoài dũng tộc, như những.
- Dưới gúc độ tụn giỏo, cụ thể là quan điểm của người Cụng giỏo Việt Nam, việc thờ cỳng tổ tiờn cú sự khỏc biệt so với quan điểm của cỏc nhúm tụn giỏo, tớn ngưỡng khỏc trong xó hội.
- Do đặc thự của chuyờn đề, chỳng tụi chỉ đề cập đến việc thờ cỳng tổ tiờn của người Việt theo đạo Cụng giỏo, khụng đi sõu vào phõn tớch việc thờ cỳng tổ tiờn của người Cụng giỏo ở cỏc tộc người khỏc nhau.
- Cỏch thực hiện việc tưởng nhớ, bỏo hiếu, cỳng giỗ tổ tiờn của họ cũng khỏc nhau..
- Thực hiện chuyờn đề này chỳng tụi mong muốn gúp phần làm sỏng tỏ quan điểm về thờ cỳng hay thờ kớnh, hay tụn kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo Việt Nam.
- Làng cụng giỏo Tử Nờ: Lịch sử và hiện tại.
- Đạo Cụng giỏo tại Tử Nờ.
- Sơ lược việc truyền bỏ đạo Cụng giỏo tại Việt Nam.
- Quỏ trỡnh truyền bỏ và phỏt triển đạo Cụng giỏo tại Tử Nờ.
- Thời kỳ sau khi hiệp định Geneva được ký kết nhiều giỏo dõn Cụng giỏo làng Tử Nờ di cư vào Nam.
- Nhưng đõy cũng là thời gian người Cụng giỏo Tử Nờ cú những biến chuyển trong sinh hoạt tụn giỏo, đú là sự gắn bú giữa đạo với đời, gắn bú giữa tụn giỏo với dõn tộc.
- Cụ thể, làng Cụng giỏo Tử Nờ bao gồm cỏc hội, đoàn như: Hội dũng ba Đa Minh.
- Sinh hoạt tụn giỏo của người Cụng giỏo núi chung và người Cụng giỏo Tử Nờ núi riờng được chia theo 2 mựa là mựa Linh mục và mựa Vọng.
- Vào những ngày lễ lớn, giỏo dõn Tử Nờ đều nghỉ “việc xỏc” và tham dự cỏc nghi lễ Cụng giỏo đầy đủ.
- Chớnh những sinh hoạt, hoạt động tụn giỏo đú là những nột đẹp văn hoỏ của người Cụng giỏo Tử Nờ núi riờng và của người Cụng giỏo Việt Nam núi chung..
- Thờ cỳng tổ tiờn – một đạo hiếu truyền thống của người Việt.
- Thờ cỳng tổ tiờn là một tớn ngưỡng lõu đời của người Việt Nam, tục thờ cỳng tổ tiờn đó thực sự ăn sõu trong đời sống xó hội và tõm thức dõn tộc Việt Nam..
- Đạo thờ cỳng tổ tiờn đú của dõn tộc Việt Nam đó thực sự là một nột đẹp văn hoỏ của những con người thiờn về “trọng tỡnh” hơn.
- Thờ cỳng tổ tiờn ở Việt Nam ngày càng được củng cố, mở rộng thờm khi mà cỏc nền văn hoỏ Đụng, Tõy du nhập vào.
- tưởng của Phật giỏo, Cụng giỏo.
- Và, thờ cỳng tổ tiờn đúng một vai trũ khụng nhỏ trong việc duy trỡ mụi trường gia tộc và mụi trường làng..
- Người Việt cho rằng “chớn suối” là nơi sinh tồn của linh hồn tổ tiờn sau khi thỏc, giống như cừi Niết Bàn trong quan niệm của Phật giỏo, nơi Thiờn Đàng của Cụng giỏo..
- Mặt khỏc, thờ cỳng tổ tiờn chớnh là việc con chỏu thể hiện sự biết ơn của mỡnh đối với cụng giỏo dưỡng của cha mẹ.
- Trong cỏc cuộc điều tra về tụn giỏo của Viện Nghiờn cứu Tụn giỏo tiến hành từ 1995 đến nay thỡ người Việt thực hiện việc thờ cỳng tổ tiờn chiếm tỷ lệ trung bỡnh là 98% 9.
- Thờ cỳng tổ tiờn mang tớnh chất phổ quỏt nhưng đồng thời cũng mang tớnh khu biệt trong cỏc hỡnh thức thể hiện với từng nhúm xó hội – tụn giỏo cụ thể.
- Người Cụng giỏo núi chung, giỏo dõn Tử Nờ núi riờng quan niệm chết khụng phải là hết.
- Điều đú khụng cú nghĩa là họ hướng về cỏi chết, mong đợi cỏi chết, mà đú là ý thức về sự chết của người Cụng giỏo Tử Nờ.
- Giỏo dõn Cụng giỏo Tử Nờ cũng tin rằng giữa những người đang sống và những người đó khuất (cỏc Thỏnh và cỏc linh hồn) vẫn cú mối liờn hệ qua lại.
- Kết quả điều tra tại Tử Nờ cho thấy mục đớch của việc thờ kớnh tổ tiờn là để tỏ lũng biết ơn với tổ tiờn chiếm 97,5% 12.
- Dưới đõy chỳng ta sẽ xem xột cụ thể về hỡnh thức thờ kớnh/thờ cỳng tổ tiờn của nhúm cộng đồng giỏo dõn theo đạo Cụng giỏo..
- Như vậy, vấn đề thờ cỳng/thờ kớnh/ tụn kớnh hay sựng kớnh tổ tiờn đó rừ ràng..
- Cú thể núi cơ sở của việc thực hiện tụn kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo xứ Tử Nờ xuất phỏt ngay trong giỏo lý của họ.
- Người Cụng giỏo núi chung, giỏo dõn Tử Nờ núi riờng tin rằng sự hiện hữu của con người là hồng õn mà Thiờn Chỳa ban tặng.
- Đõy chớnh là cơ sở để người giỏo dõn Cụng giỏo núi chung và người Cụng giỏo Tử Nờ núi riờng thực hành việc thờ kớnh tổ tiờn..
- Do đú, dự một thời gian dài bị lóng quờn với tớn ngưỡng thờ cỳng tổ tiờn của người Việt bản địa do cỏch nhỡn hạn chế từ phớa Giỏo hội, nhưng việc thờ kớnh tổ tiờn vẫn tồn tại trong tõm khảm đời sống tõm linh của người Cụng giỏo Tử Nờ 16 .
- Trước khi đi vào cỏc hỡnh thức thờ kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo ở Tử Nờ chỳng ta cần xem lại thỏi độ ứng xử của Toà thỏnh và cỏc đoàn truyền giỏo đối với vấn đề này trong lịch sử truyền giỏo của đạo Cụng giỏo..
- Thỏi độ ứng xử của đạo Cụng giỏo với vấn đề thờ cỳng tổ tiờn 4.1.
- Vấn đề thờ cỳng tổ tiờn của Cụng giỏo tại Việt Nam núi riờng, ở phương Đụng mà chủ yếu là Trung Quốc kộo theo sự quan tõm của hơn chục vị Giỏo hoàng trờn nhiều ngả với những cuộc tranh luận giữa cỏc thừa sai thuộc cỏc dũng truyền giỏo khỏc nhau.
- Đến lỳc đú cuộc tranh luận thờ cỳng tổ tiờn tạm chấm dứt..
- Vấn đề thờ cỳng tổ tiờn được tỏi khẳng định trong Cụng đồng Vatican II trong đú nhấn mạnh đến sự hiệp thụng với người đó mất như sau:.
- Thỏi độ ứng xử từ cỏc đoàn truyền giỏo với vấn đề thờ cỳng tổ tiờn tại Việt Nam.
- Cú thể núi, trong cỏc dũng truyền giỏo ở Việt Nam thỡ dũng Đa Minh cú thỏi độ tiờu cực nhất đối với vấn đề thờ cỳng tổ tiờn..
- Hội Truyền giỏo Paris (MEP): Về tổng thể thỡ quan điểm vẫn là nghiờm cấm giỏo dõn thực hành thờ cỳng tổ tiờn.
- Hỡnh thức cỳng hậu vào nhà thờ Cụng giỏo được duy trỡ đến giữa thế kỷ XX.
- Cỏc nghi thức thờ kớnh tổ tiờn của giỏo dõn Tử Nờ.
- Cú thể núi trong chu kỳ một năm, người giỏo dõn Tử Nờ thực hiện việc thờ kớnh tổ tiờn vào cỏc dịp như Tết Nguyờn đỏn, lễ cỏc đẳng, đỏm tang, giỗ chạp, cưới xin… với những hỡnh thức đa dạng và phong phỳ..
- Thờ cỳng tổ tiờn của người Cụng giỏo Tử Nờ được thể hiện rừ ràng và đậm nhất qua cỏc nghi thức tang ma và giỗ chạp.
- Người Cụng giỏo trước hết là người Việt Nam, vỡ vậy nhiều nội dung tang phục, tang chế.
- đối với người qua đời là tớn đồ Cụng giỏo được thực hành tương tự như người khụng theo Cụng giỏo.
- Giỏo dõn Cụng giỏo Tử Nờ khi đến viếng xỏc người mới qua đời thường thắp hương, vỏi lạy người chết và đọc kinh cầu nguyện.
- Bàn thờ tổ tiờn người Cụng giỏo Tử Nờ được trang hoàng bày biện với bỏt hương, hương, nến, đốn, lọ hoa, di ảnh người quỏ cố, đụi khi là bài vị, Kinh thỏnh và hoa quả.
- Bàn thờ tổ tiờn của người Cụng giỏo được lập nhưng phải tuõn theo nguyờn tắc nhất định, đú là: bàn thờ tổ tiờn khụng được đặt ngang bằng hay cao quỏ bàn thờ Chỳa Giờsu..
- Người Cụng giỏo Tử Nờ khụng cú tục bốc mộ, thiờu xỏc hay cốt người qua đời.
- Trải qua quỏ trỡnh, người Cụng giỏo Tử Nờ cũng như những xứ đạo vựng đồng bằng Bắc Bộ dần dần xuất hiện cỏc loại kinh cầu nguyện liờn quan đến người qua đời và tụn kớnh tổ tiờn như: kinh cầu cho bệnh nhõn.
- Hàng năm đến ngày giỗ – được coi là dịp thực hiện những nghi thức thờ kớnh tổ tiờn quan trọng nhất – gia đỡnh người Cụng giỏo Tử Nờ thường cú hai hỡnh thức tưởng niệm chớnh: xin lễ bàn thờ hoặc xin lễ mồ.
- vào nhà thờ Cụng giỏo 30 .
- Sau khi thắp hương, nến, điện trờn bàn thờ tổ tiờn, buổi cầu nguyện cho tổ tiờn bắt đầu diễn ra..
- Hỡnh thức cũng giống như buổi lễ cầu nguyện cho tổ tiờn vào đờm 30 Tết.
- Đõy là một tập tục tốt đẹp của làng giỏo Tử Nờ mà khụng phải ở làng Cụng giỏo nào cũng thực hiện được..
- Tuy nhiờn, người Cụng giỏo Tử Nờ vẫn lập gia phả, vẫn ghi nhớ ngày giỗ để truyền cho con chỏu cỏc thế hệ kế tiếp.
- Việc lập gia phả trong gia đỡnh giỏo dõn Cụng giỏo Tử Nờ đó cho thấy ý thức của người dõn làng Tử Nờ về ụng bà tổ tiờn, về gia đỡnh, dũng tộc, về họ hàng thõn tộc….
- Đối với việc tụn kớnh tổ tiờn của giỏo dõn Tử Nờ trong cỏc lễ cưới, kết quả điều tra cho thấy cú 86,3% số giỏo dõn đồng tỡnh với việc cụ dõu, chỳ rể phải bỏi lạy tổ tiờn hai bờn gia đỡnh.
- Điều này cho thấy ý thức sõu sắc của giỏo dõn Tử Nờ về ụng bà tổ tiờn.
- Thờ cỳng tổ tiờn cú nền tảng cơ sở xuất phỏt từ giỏo lý của đạo Cụng giỏo..
- Cú thể khẳng định rằng thờ cỳng tổ tiờn trong cộng đồng giỏo dõn Cụng giỏo vựng đồng bằng Bắc Bộ núi chung, làng đạo Tử Nờ núi riờng cú cơ sở nền tảng trong chớnh giỏo lý của họ.
- Vấn đề bỏo hiếu tổ tiờn là điều mọi người phải quan.
- Với người Cụng giỏo, Kinh Thỏnh là cơ sở nền tảng cho giỏo lý và giỏo luật của đạo Cụng giỏo.
- Bộ Kinh Thỏnh cú ý nghĩa rất quan trọng đối với người Cụng giỏo.
- Việc thờ kớnh tổ tiờn trong cộng đồng giỏo dõn Cụng giỏo cú những đặc trưng cơ bản của nú.
- Từ cơ sở niềm tin đú, những người giỏo dõn Cụng giỏo cú những hỡnh thức bỏo hiếu riờng với ụng bà tổ tiờn đó qua đời.
- Việc thờ kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo cú những đặc trưng cơ bản như: người chết được linh mục làm thỏnh lễ ở nhà thờ,.
- Việc tang ma giỗ chạp trong cộng đồng giỏo dõn Cụng giỏo cú nhiều yếu tố hội nhập với văn hoỏ bản địa.
- Nhỡn chung, người giỏo dõn Cụng giỏo rất quan tõm đến việc bỏo hiếu tổ tiờn.
- Trong việc thờ cỳng tổ tiờn cú sự khỏc biệt giữa người Cụng giỏo và khụng Cụng giỏo.
- Cũn người Việt khụng theo Cụng giỏo quan niệm linh hồn sau khi rời khỏi thể xỏc sẽ về nơi suối vàng để gặp tổ tiờn ở đú.
- Thờ cỳng tổ tiờn giữa người Cụng giỏo và người khụng Cụng giỏo cú những khỏc biệt trong hỡnh thức thể hiện.
- Việc thờ cỳng tổ tiờn cú những điểm tương đồng giữa cộng đồng người Việt khụng Cụng giỏo và giỏo dõn Cụng giỏo.
- Một điểm tương đồng nữa trong vấn đề thờ cỳng tổ tiờn giữa người theo đạo Cụng giỏo và người khụng theo đạo Cụng giỏo là vấn đề tỡm về nguồn cội.
- Việc bỏo hiếu, tụn kớnh tổ tiờn của cả hai nhúm xó hội – tụn giỏo đều cú ý nghĩa này..
- Khi việc thờ cỳng tổ tiờn giữ vai trũ thắt chặt.
- Thờ cỳng tổ tiờn nghiễm nhiờn trở thành một “tập quỏn” khụng thể thiếu được của người Việt Nam, nú trở thành nột đặc thự trong văn hoỏ Việt Nam..
- 2 Toà Tổng giỏm mục Việt Nam, Niờn giỏm Cụng giỏo Việt Nam năm 2005, NXB Tụn giỏo, Hà Nội, 2005, tr.188..
- 5 Nguyễn Thị Phong, Vấn đề thờ kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo họ đạo Tử Nờ (Lương Tài - Bắc Ninh), Khoỏ luận tốt nghiệp, năm 2008, tr.12..
- Dẫn theo Đỗ Quang Hưng: Thờ cỳng tổ tiờn trong lịch sử truyền giỏo, bài tham luận tại Toạ đàm về Tụn kớnh tổ tiờn, Toà Giỏm mục Huế, 1999, tr.74..
- Việc thờ cỳng tổ tiờn chỉ được bói bỏ sau năm 1965, sau khi Cụng đồng Vatican II kết thỳc.
- trong Nguyễn Hồng Dương, Nghi lễ và lối sống Cụng giỏo trong văn hoỏ Việt Nam, NXB Khoa học Xó hội, Hà Nội, 2001..
- 17 Nguyễn Hồng Dương, Nghi lễ và lối sống Cụng giỏo trong văn hoỏ Việt Nam, sđd, tr.202..
- 22 Nguyễn Hồng Dương, Nghi lễ và lối sống Cụng giỏo trong văn hoỏ Việt Nam, sđd, tr.206..
- 25 Vườn Thỏnh là từ chỉ nghĩa địa dành riờng cho người theo đạo Cụng giỏo.
- 32 Từ rất lõu đời, ngày mựng 2 Tết Nguyờn đỏn được Giỏo hội Cụng giỏo Việt Nam chọn là ngày kớnh nhớ ụng bà tổ tiờn với một thỏnh lễ.
- Tuỳ theo từng giỏo xứ, họ đạo mà tổ chức thỏnh lễ cho ngày kớnh nhớ ụng bà tổ tiờn..
- 38 Phạm Thị Bớch Hằng, Vấn đề thờ kớnh tổ tiờn trong nền văn hoỏ đương đại Việt Nam, Luận văn tốt nghiệp Đại học, 1998, tr.31..
- [11] Nguyễn Hồng Dương, Nghi lễ và lối sống Cụng giỏo trong văn hoỏ Việt Nam, NXB Khoa học Xó hội, Hà Nội, 1997..
- [14] Phạm Thị Bớch Hằng, Vấn đề thờ kớnh tổ tiờn trong nền văn hoỏ đương đại Việt Nam, Luận văn tốt nghiệp Đại học, 1998..
- [18] Đỗ Quang Hưng, Thờ cỳng tổ tiờn trong lịch sử truyền giỏo, Tham luận tại toạ đàm về Tụn kớnh tổ tiờn, Huế, 1999..
- [21] Nguyễn Thị Phong, Vấn đề thờ kớnh tổ tiờn của người Cụng giỏo họ đạo Tử Nờ (Lương Tài – Bắc Ninh), Khoỏ luận tốt nghiệp ngành Triết học, năm 2008..
- [23] Toà Tổng giỏm mục Việt Nam, Niờn giỏm Cụng giỏo Việt Nam năm 2005, NXB Tụn giỏo, Hà Nội, 2005.