Xây dựng bộ tiêu chí và khung phát triển văn hóa chất lượng trường đại học

- Xây dựng bộ tiêu chí và khung phát triển văn hóa chất lượng trường đại học.
- Trường Đại học Nha Trang,.
- Tóm tắt: Xây dựng và phát triển văn hóa chất lượng đang là mối quan tâm lớn của giáo dục đại học Việt Nam bởi đây là một trong các yếu tố quyết định đến sự phát triển bền vững của mỗi nhà trường cũng như của cả hệ thống.
- Trên cơ sở các quan điểm, mô hình về xây dựng văn hóa chất lượng trường đại học trong và ngoài nước, tác giả đề xuất bộ tiêu chí và khung phát triển văn hóa chất lượng nhằm giúp trường đại học tự đánh giá thực trạng văn hóa chất lượng của mình, trên cơ sở đó xây dựng hệ thống các giải pháp để tiếp tục phát triển.
- Mặc dù đối tượng phục vụ ban đầu của các sản phẩm nghiên cứu này là Trường Đại học Nha Trang, chúng có thể được vận dụng tốt cho việc tự đánh giá và xây dựng giải pháp phát triển VHCL tại các trường đại học khác..
- Từ khóa: Chất lượng, văn hóa, văn hóa chất lượng..
- Quan niệm về chất lượng và văn hóa chất lượng.
- Quan niệm về chất lượng trong giáo dục đại học.
- Chất luợng là sự xuất sắc (quality as excellence): chất lượng được xem là việc đạt đến các chuẩn mực cao nhất có thể có..
- Chất luợng là sự hoàn hảo (quality as perfection): chất lượng được xem là trạng thái không có bất kì khiếm khuyết nào..
- Chất luợng là sự đáng giá với đồng tiền (quality as value for money): chất lượng được khẳng định một khi người thụ hưởng cho rằng sản phẩm tương xứng với giá trị đồng tiền bỏ ra..
- Chất luợng là sự chuyển đổi về chất (quality as transformation): chất lượng được thừa nhận một khi hiện trạng được nâng lên về chất..
- Mỗi quan niệm về chất lượng như trên đã dẫn đến cách tiếp cận tương ứng khi đánh giá chất lượng.
- Trong GDĐH, các cách tiếp cận đánh giá này có thể được đối chiếu với các quan niệm về chất lượng như trên Bảng 1..
- Các cách tiếp cận đánh giá chất lượng trong GDĐH Quan niệm về chất luợng Cách tiếp cận đánh giá chất lượng.
- Chất lượng là sự xuất sắc - Chất lượng được đánh giá bằng “Đầu vào”: Một trường đại học tuyển được sinh viên giỏi, có đội ngũ cán bộ giảng dạy trình độ cao, có các phòng thí nghiệm, giảng đường, các thiết bị hiện đại,… được xem là trường có chất lượng cao..
- Chất lượng được đánh giá bằng “Giá trị học thuật”:.
- Trường đại học nào có uy tín khoa học cao (thông qua các công trình/sản phẩm nghiên cứu, các công bố/giải thưởng trong nước, quốc tế.
- thì được xem là trường có chất lượng cao..
- Chất lượng là sự hoàn hảo Chất lượng được đánh giá thông qua tính hoàn hảo (zero defects) của sản phẩm lẫn tính tin cậy (reliability) của quá trình tạo ra sản phẩm: Chất lượng được khẳng định bằng việc nhà trường cung cấp cho xã hội những sản phẩm có chất lượng như đã cam kết và tính ổn định của quá trình tạo ra các sản phẩm đó..
- Chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu.
- Chất lượng được đánh giá bằng “Kết quả đạt được các mục tiêu đã đề ra”: Chất lượng của trường đại học được khẳng định dựa trên kết quả đạt được các mục tiêu về đào tạo, nghiên cứu khoa học.
- Chất lượng được đánh giá bằng “Kết quả đáp ứng các chuẩn quy định”: Chất lượng của trường đại học được khẳng định dựa trên kết quả đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng nhà trường, chất lượng chương trình,.
- Chất lượng là sự đáng giá với đồng tiền.
- Chất lượng được đánh giá bằng sự hài lòng: Chất lượng được đo lường thông qua mức độ hài lòng của các “khách hàng”.
- Chất lượng là sự chuyển đổi về chất.
- Chất lượng được đánh giá bằng “Giá trị gia tăng”: “Giá trị gia tăng” được xác định bằng giá trị của “đầu ra” trừ đi giá trị của “đầu vào”, là giá trị mà trường đại học mang lại cho người học..
- Dựa vào các quan niệm và các cách tiếp cận phổ biến trên, Trường Đại học Nha Trang đã xây dựng quan điểm của nhà trường về Chất lượng giáo dục đại học với tất cả các thuộc tính sau:.
- Người học đạt được chuẩn đầu ra phù hợp với ngành và bậc đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội về nguồn nhân lực chất lượng cao..
- Đội ngũ cán bộ học thuật đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng và tâm huyết với nghề nghiệp..
- Chứng nhận chất lượng theo các bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng nhà trường và chương trình đào tạo..
- Quan niệm về văn hóa và văn hóa chất lượng Văn hóa nói chung và văn hóa chất lượng nói riêng cũng là những thuật ngữ mang tính trừu tượng và chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều định nghĩa khác nhau về hai thuật ngữ này..
- “Văn hóa chất lượng là hệ thống giá trị của một tổ chức thể hiện thông qua môi trường khuyến khích sự hình thành và không ngừng phát triển của chất lượng” [4]..
- “Văn hóa chất lượng là hệ thống các giá trị, chuẩn mực và thói quen làm việc có chất lượng đã định hình của mọi thành viên trong một tổ chức nhằm thực hiện công việc được giao một cách tốt nhất” [5]..
- “Văn hóa chất lượng của một cơ sở đào tạo được hiểu là: mọi thành viên (từ người học đến cán bộ quản lí), mọi tổ chức (từ các phòng, ban đến các tổ chức đoàn thể) đều biết công việc của mình thế nào là có chất lượng và đều làm theo yêu cầu chất lượng ấy” [6]..
- Những định nghĩa trên đây cho thấy văn hóa chất lượng (VHCL) của một tổ chức có các đặc trưng quan trọng:.
- Có hệ thống các giá trị được chính tổ chức xây dựng nên..
- Có môi trường phù hợp để phát triển..
- Kế thừa các quan niệm trên, Trường Đại học Nha Trang đã xây dựng quan điểm của nhà trường về VHCL và làm thế nào để có VHCL như sau:.
- VHCL là: hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và cách thức làm việc có chất lượng và hiệu quả được định hình trong từng thành viên và ở mỗi tổ chức, đơn vị của nhà trường..
- Để có VHCL: Nhà trường xác lập môi trường khuyến khích sự hình thành và không ngừng phát triển của chất lượng.
- mỗi thành viên, đơn vị, tổ chức biết công việc của mình được làm như thế nào là có chất lượng và tự giác làm theo yêu cầu chất lượng ấy..
- Một số cách tiếp cận xây dựng văn hóa chất lượng trường đại học.
- Do tính đa chiều của bản thân khái niệm chất lượng và VHCL, đồng thời với sự phụ thuộc vào tình hình cụ thể của mỗi nhà trường, cho nên việc chọn lựa một cách tiếp cận để xây dựng và phát triển VHCL ở các trường đại học là không như nhau, kể cả trong và ngoài nước..
- Cách tiếp cận của Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN).
- Ở cấp độ đơn vị (là các trường đại học thành viên), VHCL biểu hiện qua việc xây dựng và vận hành có hiệu quả hệ thống đảm bảo chất lượng bao gồm việc xây dựng được chiến lược tốt về đảm bảo chất lượng của đơn vị, xây dựng bộ phận thường trực về đảm bảo chất lượng làm việc có hiệu quả,….
- Ở cấp độ cá nhân, được biểu hiện qua việc hoàn thành công việc có chất lượng cao, đúng thời hạn, đảm bảo đủ số lượng sản phẩm, đáp ứng đúng yêu cầu, chi phí hợp lí, đáp ứng kĩ năng làm việc nhóm, đoàn kết, dân chủ,….
- Để có thể đạt được hai mục tiêu trên, ĐHQGHN thống nhất các nội dung cần triển khai tại các trường đại học thành viên như sau:.
- Trước hết, các đơn vị trực thuộc ĐHQGHN cần phổ biến rộng rãi cho tất cả các bên liên quan hiểu đúng giá trị, ý nghĩa và lợi ích do chất lượng giáo dục đem lại..
- Thứ hai, phải ban hành và tổ chức thực hiện các quy chế, quy định về đảm bảo chất lượng giáo dục trong đơn vị như các quy định về kiểm định chất lượng giáo dục, đánh giá chất lượng, quy định về xây dựng và phát triển VHCL, các quy trình ISO trong đơn vị….
- Thứ ba, xây dựng và thực hiện chiến lược, kế hoạch nhiệm vụ năm học và kế hoạch đảm bảo chất lượng trong đó lồng ghép các nội dung thực hiện VHCL..
- Thứ tư, triển khai kiểm tra, giám sát định kì, chú trọng các đánh giá từ bên ngoài đơn vị để xác định những mặt tích cực và những điểm còn hạn chế, những điển hình tiêu biểu của đơn vị trong các hoạt động đảm bảo chất lượng và xây dựng VHCL..
- Cách tiếp cận của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà N ộ i.
- Là một trường đại học thành viên thuộc ĐHQGHN, bên cạnh việc tuân thủ chỉ đạo chung như trên từ ĐHQGHN, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã cụ thể hóa việc xây dựng VHCL trong lĩnh vực đào tạo như sau [7]:.
- Xây dựng VHCL gắn liền với đảm bảo chất lượng giảng dạy và học tập của thầy và trò..
- VHCL gắn liền với đảm bảo chất lượng của các khoa/ngành/ chương trình đào tạo..
- VHCL gắn liền với cải tiến và nâng cao chất lượng đào tạo..
- Cách tiếp cận của Trường Đại học Công nghiệp Quảng Ninh 1.
- Trường Đại học Công nghiệp Quảng Ninh phát triển VHCL dựa trên việc thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:.
- Xây dựng VHCL phải là nội dung quan trọng, thường xuyên trong các kế hoạch chiến lược, văn bản chỉ đạo của nhà trường..
- Thứ hai, tăng cường nhận thức về nhu cầu phát triển VHCL bên trong nhà trường;.
- Thứ ba, thúc đẩy việc quản lí chất luợng bên trong để nâng cao chất lượng đầu ra của các hoạt động trong trường;.
- Thứ tư, xây dựng các quy định về những giá trị và chuẩn mực trong trường;.
- Thứ năm, xây dựng cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích/đánh giá việc thực hiện;.
- Thứ tám, triển khai thực hiện các hoạt động sau tự đánh giá và chuẩn bị tốt các điều kiện đánh giá ngoài (hậu kiểm định) theo bộ Tiêu chuẩn Ðánh giá chất lượng trường đại học và các kế hoạch đã đưa ra trong báo cáo tự đánh giá của trường;.
- Cách tiếp cận của Hiệp hội các trường đại học Châu Âu (EUA).
- Theo EUA [8], VHCL chính là một loại văn hóa tổ chức bên trong (internal organisational culture), được xây dựng từ dưới lên, với các cơ chế nhằm thường xuyên nâng cao chất lượng ở hai cấp độ:.
- Cấp trường: cần có một hệ thống quản lí phù hợp để không ngừng cải tiến chất lượng và kết nối các thành viên.
- Ở cấp này, chất lượng được xem như một quá trình liên tục được nâng cao trong toàn hệ thống, trên tất cả các lĩnh vực..
- Ở cấp này, chất lượng được xem như một quá trình được.
- Cách tiếp cận tổng thể về văn hóa chất lượng Lê Đức Ngọc cùng các cộng tác viên [6] đã đề xuất “Mô hình văn hóa chất lượng cơ sở giáo dục đại học” trên cơ sở tích hợp các quan niệm về VHCL, các yêu cầu từ bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng trường đại học của Bộ GD&ĐT và các bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng của các tổ chức AUN, ABET.
- Đây có thể được xem là một cách tiếp cận nhằm xây dựng VHCL trong trường đại học theo hướng tổng thể, bao trùm tất cả các yếu tố có tác động đến VHCL, phù hợp với quan niệm về VHCL của Ahmed nói ở phần trên [4].
- Mô hình văn hóa chất lượng cơ sở giáo dục đại học [6]..
- ● Môi trường nhân văn: Là môi trường trong đó quyền và nghĩa vụ của các thành viên và các bên liên quan của cơ sở GDĐH được xác lập tường minh và được tuân thủ, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của cơ sở GDĐH..
- ● Môi trường tự nhiên: Là môi trường cảnh quan, cơ sở vật chất góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng các hoạt động của cơ sở GDĐH..
- Đề xuất bộ tiêu chí phát triển văn hóa chất lượng.
- Trên cơ sở mô hình VHCL cơ sở GDĐH của Lê Đức Ngọc cùng các cộng tác viên [6], kết hợp với nội hàm của một số tiêu chí trong Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường đại học (ban hành theo Quyết định 65/2007/QĐ- BGDĐT ngày 01/11/2007 của Bộ GD&ĐT) và quan điểm của Trường Đại học Nha Trang về Chất lượng giáo dục đại học và VHCL như nói trên, tác giả đã tổ chức xây dựng (thông qua một đề tài khoa học cấp trường trong năm học 2013-2014 và đã được nghiệm thu trong năm 2014) Bộ tiêu chí phát triển VHCL với mục đích ban đầu là phục vụ cho hoạt động tự đánh giá thực trạng VHCL tại Trường Đại học Nha Trang và đề xuất các giải pháp nhằm không.
- ngừng phát triển VHCL.
- Bộ tiêu chí phát triển VHCL được đề xuất bao gồm 20 tiêu chí cho tất cả 5 thành tố môi trường như sau:.
- Xây dựng, định kì cập nhật và triển khai có hiệu quả các văn bản pháp quy và các chính sách liên quan để phát triển có chất lượng các hoạt động đào tạo, NCKH và hợp tác đối ngoại..
- Chức năng, trách nhiệm và quyền hạn của các bộ phận, cán bộ quản lí, giảng viên và nhân viên được phân định rõ ràng và có cơ chế đánh giá chất lượng công việc mang lại hiệu quả..
- Các thành viên trong nhà trường hiểu biết đầy đủ trách nhiệm và quyền hạn của mình, có ý thức và tận tụy, nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ được giao đúng kế hoạch và có chất lượng.
- Xây dựng và triển khai có hiệu quả các cơ chế, chính sách và giải pháp để đội ngũ công chức, viên chức và người lao động, người học thực hiện đầy đủ, chất lượng và hiệu quả trách nhiệm đối với nhà trường và xã hội..
- Nhà trường và các tổ chức, đoàn thể cùng quan tâm xây dựng đời sống văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao cho tất cả các thành viên.
- Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy và học, nghiên cứu, làm việc được đảm bảo về số lượng, chất lượng và được sử dụng tiết kiệm, an toàn, có hiệu quả..
- Đề xuất khung phát triển văn hóa chất lượng.
- Dựa vào Bộ tiêu chí phát triển VHCL trên đây, tác giả đề xuất khung phát triển văn hóa chất lượng (xem minh họa ở phần Phụ lục đối với thành tố môi trường học thuật) để nhà trường có thể tự đánh giá mức độ đáp ứng các thành tố của mô hình, từ đó xác định các giải.
- Đề xuất hướng nghiên cứu và sử dụng Do bộ tiêu chí phát triển VHCL được xây dựng dựa trên đầy đủ các yếu tố cấu thành VHCL của một cơ sở giáo dục, đồng thời có tham khảo các tiêu chí trong bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường đại học cho nên việc xây dựng và triển khai các giải pháp nhằm phát triển VHCL theo các tiêu chí như trên sẽ rất phù hợp với các cơ sở giáo dục đại học đang trong tiến trình tham gia hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục..
- Việc xây dựng bộ tiêu chí phát triển VHCL như trên mới chỉ là nỗ lực trong phạm vi một trường đại học.
- Tuy sản phẩm này có thể được ứng dụng tại các trường đại học khác, rất cần các nghiên cứu tiếp theo để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện bộ tiêu chí sao cho nó có thể đáp ứng tốt yêu cầu phát triển VHCL đối với các loại hình và quy mô trường đại học khác nhau..
- Đối với khung phát triển VHCL, các chỉ báo cần được xây dựng theo hướng đáp ứng với sứ mạng, tầm nhìn và yêu cầu cụ thể trong từng giai đoạn ở mỗi trường.
- Để có thể triển khai khung đánh giá và phát triển VHCL một cách hiệu quả, nhà trường nên:.
- Trong mỗi năm học, lựa chọn nội dung ưu tiên phát triển trên từng thành tố, từ đó chi tiết hóa các chỉ báo thực hiện, phân công đánh giá thực trạng, xây dựng giải pháp và tổ chức triển khai thực hiện..
- PHỤ LỤC: Khung phát triển văn hóa chất lượng TRƯỜNG ĐẠI HỌC ………...
- KHUNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA CHẤT LƯỢNG NĂM HỌC: ………...
- [5] Phạm Trọng Quát, Đẩy mạnh xây dựng văn hóa.
- ctv, Xây dựng Văn hoá chất lượng tạo nội lực cho cơ sở đào tạo đáp ứng yêu cầu của thời đại chất lượng, Tạp chí Thông tin Giáo dục, 36/4, 4, 2008..
- [7] Nguyễn Kim Sơn, Bước đầu xây dựng văn hoá chất lượng ở Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tham luận tại Hội thảo khoa học.
- “Văn hoá chất lượng trong trường đại học”..
- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQGHN, 2011