- Trong nền kinh tế tri thức, ưu thế cạnh tranh không hoàn toàn lệ thuộc vào các nhân tố truyền thống như tài nguyên, đất đai, nhân công lao động giá rẻ… mà nhân tố có ý nghĩa quyết định là trí tuệ, là kĩ năng sống của con người, là đội ngũ lao động chất lượng cao.. - Với mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nhu cầu phát triển của người học, giáo dục phổ thông đã và đang được đổi mới mạnh mẽ theo bốn trụ cột của giáo dục thế kỷ XXI, thực chất là cách tiếp cận kĩ năng sống, đó là: học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung sống. - Điều đó cũng khẳng định tầm quan trọng của việc phải tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho học sinh.. - Học sinh trung học cơ sở (THCS) là những người đang trong giai đoạn phát triển với sự chuyển biến tâm lý mạnh mẽ từ trẻ con thành người lớn, mà xã hội hiện đại đang tác động tới các em từ quá nhiều phía, do thiếu kĩ năng làm chủ bản thân, làm chủ cảm xúc, các em dễ ứng xử thiếu văn hóa. - thiếu kĩ năng giao tiếp, kĩ năng bảo vệ bản thân khỏi những tác hại tiêu cực, điều đó có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai các em – những chủ nhân tương lai của đất nước. - Vì vậy, trang bị cho học sinh THCS các kĩ năng cần thiết, phù hợp với lứa tuổi, phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật là việc làm vô cùng quan trọng. - Môn GDCD có mục tiêu cung cấp cho học sinh một số kiến thức về đạo đức, pháp luật ở mức độ phù hợp với lứa tuổi, các kĩ năng cần đạt và thái độ đúng đắn của các em trước các vấn đề thường gặp. - Vì vậy rất thuận lợi cho giáo viên trong việc tích hợp giáo dục các kĩ năng sống cho học sinh trong quá trình dạy học GDCD.. - Tuy nhiên, khi tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học GDCD giáo viên không được tích hợp một cách tùy tiện mà phải đảm bảo một số nguyên tắc nhất định.. - MỘT SỐ NGUYÊN TẮC TÍCH HỢP KĨ NĂNG SỐNG TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ. - Nguyễn Thị Hương Trường Đại học Tây Bắc Tóm tắt: Bài báo trình bày một số khái niệm công cụ như kĩ năng, giáo dục kĩ năng sống, tích hợp, dạy học tích hợp. - Trên cơ sở phân tích sự cần thiết của việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn Giáo dục công dân, bài viết chỉ ra một số nguyên tắc cơ bản của việc tích hợp giáo dục kỹ năng sống trong dạy học môn Giáo dục công dân ở trường trung học cơ sở đó là: nguyên tắc đảm bảo mục tiêu môn học. - môn Giáo dục công dân. - kĩ năng sống. - Kĩ năng (Skill) là năng lực thực hiện một hành động hay một hoạt động nào đó bằng cách lựa chọn và vận dụng những tri thức, cách thức hành động đúng đắn để đạt được mục đích đề ra.. - Hiện nay trên thế giới có nhiều quan niệm khác nhau về kĩ năng sống. - Theo Quỹ Nhi đồng liên hiệp quốc (UNICEF), kĩ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. - Còn theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), kĩ năng sống gắn với bốn trụ cột của giáo dục, đó là: Học để biết (Learning to know) gồm các kĩ năng tư duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả…. - Học làm người (Learning to be) gồm các kĩ năng cá nhân như: ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức, tự tin…. - Học để sống với người khác (Learning to live together) gồm các kĩ năng xã hội như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc nhóm, thể hiện sự cảm thông…. - Học để làm (Learning to do) gồm kĩ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như: kĩ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm…. - Từ những quan niệm trên, có thể thấy, kĩ năng sống bao gồm một loạt các kĩ năng cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người. - Bản chất của kĩ năng sống là kĩ năng tự quản lý bản thân và kĩ năng xã hội cần thiết để cá nhân tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả. - Nói cách khác, “kĩ năng sống là khả năng tự làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.” [7, tr.8]. - “Giáo dục kĩ năng sống là hình thành cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, là xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực trên cơ sở giúp người. - học có cả kiến thức, giá trị, thái độ và các kĩ năng thích hợp.” [4, tr.32]. - Dạy học tích hợp là định hướng dạy học trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng.... - thông qua đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới. - Sự cần thiết của việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn Giáo dục công dân. - Ở Việt Nam, việc giáo dục kĩ năng sống cho mọi người nói chung, cho các em học sinh nói riêng đã được toàn thể xã hội quan tâm. - Trong nhà trường, đã sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được thực hành, trải nghiệm kĩ năng sống trong quá trình học tập ở một số môn học và hoạt động giáo dục có tiềm năng.. - Tuy nhiên, nội dung và phương pháp giáo dục trong các nhà trường hiện nay còn xem trọng việc “dạy chữ,” chưa chú trọng đúng mức “dạy làm người”, nhất là việc giáo dục cho học sinh thực sự có kĩ năng sống tốt.. - Để cùng chung sống trong cộng đồng, mỗi người nói chung, đặc biệt là học sinh THCS - những người đang hình thành nhân cách rất cần được giáo dục kĩ năng sống để có được những kiến thức, thái độ và kĩ năng phù hợp.. - Đặc biệt quan trọng là việc giáo dục các kỹ năng sống. - cần thiết để học sinh có được những hành vi đạo đức tích cực, phù hợp với các quy tắc và chuẩn mực xã hội, góp phần hoàn thiện nhân cách con người.. - Giáo dục kĩ năng sống qua dạy học môn GDCD là chú trọng vào việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh, yêu cầu học sinh học xong phải thể hiện được, làm được. - Tập trung giáo dục những kĩ năng sống cốt lõi, có ý nghĩa thiết thực trong việc hình thành, phát triển đạo đức, lối sống cho học sinh như: kĩ năng tự nhận thức và cảm thông, kĩ năng giao tiếp và hợp tác, kĩ năng quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, kĩ năng tư duy phản biện và sáng tạo, kĩ năng tự học.. - Việc đổi mới phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhằm tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được thực hành, trải nghiệm kĩ năng sống trong quá trình học tập, góp phần xây dựng thế giới quan khoa học, đạo đức mới và hướng về đó để rèn luyện và học tập.. - Một số nguyên tắc cơ bản của việc tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn Giáo dục công dân ở trường THCS. - Do đó, giáo dục kĩ năng sống yêu cầu phải đảm bảo mục tiêu môn học, bài học cả về kiến thức, kĩ năng, thái độ và các kĩ năng sống học sinh cần đạt qua môn học, bài học.. - Giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn GDCD không phải là tích hợp thêm kĩ năng sống vào nội dung bài học mà là sử dụng các. - phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được thực hành, trải nghiệm kỹ năng sống trong quá trình học tập. - Rèn luyện cho học sinh có kĩ năng phân tích, đánh giá các quan điểm, các hành vi, hiện tượng đạo đức trong đời sống hằng ngày ở gia đình, ở trường học và ngoài xã hội. - Từ đó, học sinh biết tôn trọng các giá trị đạo đức xã hội. - Mục tiêu và nội dung môn GDCD vốn đã mang yếu tố của giáo dục kĩ năng sống, rất thuận lợi cho việc giáo dục các kĩ năng sống cho học sinh. - Vì vậy, có thể giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong tất cả các bài học mà không cần phải đưa thêm thông tin, kiến thức và tăng thời gian tiết học. - Tuy nhiên, tuỳ vào từng bài khác nhau, giáo viên có thể lựa chọn số lượng và các loại kĩ năng sống cần giáo dục cho học sinh thật phù hợp. - thông qua việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực tạo điều kiện cho học sinh được trải nghiệm học tập. - Như vậy, việc tăng cường giáo dục kĩ năng sống vào môn GDCD là phù hợp với xu thế hiện nay và là điều có thể thực hiện được.. - Ví dụ: Các kĩ năng sống được giáo dục trong quá trình dạy học bài 10 Tích cực, tự giác trong hoạt động tập thể và trong hoạt động xã hội GDCD 6 được thể hiện trong bảng sau:. - Tên bài dạy Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục Các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng Tích cực, tự giác trong. - Kĩ năng đồng cảm, chia sẻ Kĩ năng tư duy phê phán Kĩ năng tư duy sáng tạo Kĩ năng phán đoán Kĩ năng hợp tác. - Kĩ năng giải quyết vấn đề Kĩ năng tự tin. - Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu môn học trong việc giáo dục kĩ năng sống trong dạy học môn GDCD góp phần quan trọng trong việc hình thành, củng cố, phát triển và nâng cao kĩ năng sống, nâng cao ý thức đạo đức. - Kĩ năng sống không thể được hình thành chỉ qua việc nghe giảng và tự đọc tài liệu mà phải thông qua các hoạt động tương tác với người khác. - Nhiều kĩ năng sống được hình thành trong quá trình học sinh tương tác với bạn bè và những người xung quanh (kĩ năng giải quyết vấn đề. - kĩ năng thương lượng. - kĩ năng kiên định…) thông qua hoạt động học tập hoặc các hoạt động đoàn thể trong nhà trường, ngoài cộng đồng, xã hội. - Với cách làm này học sinh không những có cơ hội được mở mang hiểu biết về truyền thống của dân tộc mình, giáo dục cho các em lòng tự hào, ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống dân tộc mà còn nâng cao kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thuyết trình, phản biện của học sinh, biết lên án và ngăn chặn những hành vi làm tổn hại đến truyền thống dân tộc.. - Kĩ năng sống của học sinh được hình thành khi các em được trải nghiệm qua các tình huống thực tế. - Học sinh học tốt nhất qua thực hành có hiệu chỉnh. - Giáo viên tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh được thực hành các hành vi đạo đức.. - ra những bài tập kiểm tra, đánh giá đòi hỏi học sinh có tư duy sáng tạo…. - Kinh nghiệm học sinh có được khi hành động trong các tình huống đa dạng, phong phú sẽ giúp các em dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kĩ năng phù hợp với điều kiện thực tế xảy ra trong cuộc sống hàng ngày của các em. - Giáo viên cho học sinh đóng vai để đưa ra cách xử lý tình huống. - Sau này trong thực tiễn cuộc sống nếu gặp những tình huống tương tự các em sẽ có kĩ năng xử lý tình huống đúng đắn nhất.. - Giáo dục kĩ năng sống đòi hỏi phải có cả quá trình: Nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hành vi. - Mục đích cao nhất của giáo dục kĩ năng sống là giúp học sinh thay đổi hành vi theo hướng tích cực. - Giáo dục kĩ năng sống thúc đẩy người học thay đổi hay định hướng lại các giá trị, thái độ và hành động của mình. - Do đó, giáo viên cần kiên trì và tổ chức các hoạt động liên tục để học sinh duy trì hành vi mới để có thói quen mới. - Môi trường giáo dục được tổ chức nhằm tạo điều kiện thuận lợi để học sinh được áp dụng kiến thức, kĩ năng vào các tình huống có thực trong cuộc sống.. - Ví dụ: Trong quá trình dạy học bài 5 Tôn trọng kỉ luật GDCD 6 sau khi nghiên cứu phần Nội dung bài học, giáo viên có thể yêu cầu học sinh thảo luận nhóm đôi để làm bài tập sau:. - Qua đó thay đổi nhận thức về cách “giúp bạn” mà một số học sinh từng làm trong quá trình học tập. - Từ đây sẽ hình thành ở các em nhận thức mới, kĩ năng xử lý phù hợp hơn khi gặp những tình huống tương tự trong cuộc sống.. - Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn Kĩ năng sống là thứ mà học sinh rất cần để giải quyết các tình huống trong cuộc sống hằng. - Do đó, giáo dục kỹ năng sống trong dạy học môn GDCD cần tuân thủ nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.. - Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn yêu cầu gắn nội dung giáo dục kĩ năng sống với thực tiễn cuộc sống và đặc điểm của chương trình môn GDCD. - Giáo dục kĩ năng sống cần gắn với những bối cảnh cụ thể để học sinh có thể nhận biết, hiểu và áp dụng trong các tình huống tương tự.. - Ví dụ như đối với giáo viên dạy ở vùng núi Tây Bắc nơi động thực vật rừng khá phong phú, giáo viên có thể yêu cầu học sinh xử lý tình huống sau:. - Sau khi học sinh trong lớp cùng trao đổi tìm ra cách xử lý đúng trong tình huống này thì khi gặp các tình huống tương tự trong thực tiễn cuộc sống các em sẽ có kĩ năng xử lý phù hợp.. - Do đó, cần giáo dục cho các em các kĩ năng sống cần thiết, phù hợp với lứa tuổi học sinh THCS. - Hình thành và phát triển các kĩ năng sống cơ bản, kĩ năng phân biệt được đạo đức và pháp luật, kĩ năng. - Trong từng nội dung giáo dục kĩ năng sống, giáo viên cần làm rõ ý nghĩa thực tiễn của chúng và giúp cho HS biết liên hệ, vận dụng chúng vào trong thực tiễn cuộc sống. - Giáo viên đưa ra một số tình huống gần gũi với thực tiễn để học sinh tự phân tích tình huống nào biểu hiện của hành vi giữ chữ tín hoặc không giữ chữ tín và giải thích tại sao. - Giáo viên có thể yêu cầu học sinh kể một vài ví dụ về biểu hiện của hành vi giữ chữ tín hoặc không giữ chữ tín mà em biết. - Hay giáo viên có thể hỏi học sinh “Đã bao giờ chính em không giữ chữ tín chưa. - Sau khi học sinh trình bày giáo viên rút ra kết luận:. - Trong dạy học từng nội dung giáo dục kĩ năng sống, giáo viên cũng như học sinh cần liên hệ với thực tiễn lấy những ví dụ trong thực tiễn để minh họa, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận.. - Quá trình giáo dục kĩ năng sống phải luôn liên hệ với thực tiễn, với đời sống. - Do đó, nếu đảm bảo được tính thực tiễn thì công tác giáo dục kĩ năng sống sẽ thuận lợi, sâu sắc và hiệu quả hơn.. - Qua tình huống đó học sinh sẽ hiểu hơn về khái niệm tự trọng và giáo dục cho các em tính tự trọng trong học tập.. - Đảm bảo tính thực tiễn không chỉ giới hạn trong phạm vi bài giảng, mà còn phải thực hiện trong các hình thức hoạt động khác của giáo viên và học sinh. - trong toàn bộ hoạt động nhận thức, rèn luyện kĩ năng sống, rèn luyện phẩm chất đạo đức của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên.. - Trong các yếu tố quyết định sự thành công của mỗi người, kĩ năng sống đóng góp một phần rất quan trọng. - Kĩ năng sống là cần thiết và hữu ích, là hành trang không thể thiếu đối với mỗi người. - Học sinh THCS với sự chuyển biến tâm lý mạnh mẽ từ trẻ con lên người lớn, những con người đang khao khát vươn tới thành công là những người cần được đặc biệt quan tâm giáo dục kĩ năng sống. - Nếu mỗi giáo viên nỗ lực nghiên cứu kĩ bài giảng và đảm bảo một số nguyên tắc tích hợp kĩ năng sống trong dạy học GDCD ở trường THCS như trên thì hiệu quả tích hợp giáo dục kĩ năng sống sẽ được nâng cao góp phần thực hiện thành công Đề án đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo.. - [4] Nguyễn Thanh Bình – Lê Thị Thu Hà – Đỗ Khánh Năm – Nguyễn Thị Quỳnh Phương (2017), Giáo trình chuyên đề Giáo dục kĩ năng sống, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.. - [6] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Giáo dục công dân 6, NXB Giáo dục Việt. - [7] Nguyễn Thị Sự (2018), Giáo dục kỹ năng sống trong dạy học môn giáo dục công dân phần “công dân với đạo đức”
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt