- PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC Hóa học CHO HỌC SINH THÔNG QUA MÔ HÌNH DẠY HỌC PHÂN HÓA. - Vận dụng quan điểm dạy học phân hóa trong quá trình dạy học môn Hoá học sẽ giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức, nâng cao kết quả học tập, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong học tập. - Thông qua các phương pháp nghiên cứu lý luận, nghiên cứu thực tiễn, thống kê toán học và thực nghiệm sư phạm, bài viết đã hệ thống lại cơ sở lý thuyết, đề xuất các nguyên tắc và quy trình thiết kế kế hoạch dạy học dựa trên quan điểm dạy học phân hóa nhằm phát triển năng lực nhận thức Hóa học cho học sinh. - Từ khóa: Dạy học phân hóa. - kế hoạch dạy học. - năng lực nhận thức Hóa học.. - Trên thế giới, dạy học phân hóa (DHPH) đã được nghiên cứu và áp dụng rất nhiều, nhất là ở Mỹ. - Hóa học với tư cách là một môn học thuộc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp ở cấp Trung học phổ thông (THPT), được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân. - Trong đó, nội dung kiến thức về pH là một trong những đơn vị kiến thức khó, thời lượng dành cho nghiên cứu nội dung kiến thức này còn ít. - Do đó nếu các giờ dạy vẫn được tiến hành đồng loạt như nhau với mọi đối tượng học sinh thì học sinh yếu kém sẽ không nắm được kiến thức và kĩ năng cơ bản, học sinh khá giỏi cũng không phát huy được tư duy của bản thân. - Để có thể giảm thiểu tối đa những hạn chế đó, dạy học phân hóa là một con đường giúp khắc phục hiệu quả.. - Vận dụng quan điểm dạy học phân hóa để xây dựng kế hoạch dạy học dự án học tập. - “pH và cuộc sống” nhằm phát triển năng lực nhận thức cho học sinh, giúp học sinh nâng cao 1 Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN. - Đánh giá hiệu quả vận dung dạy học phân hóa trong dạy học môn Hóa học.. - Dạy học phân hóa. - Khái niệm "dạy học phân hóa". - Nhiều nhà giáo dục đã đưa ra các khái niệm khác nhau về DHPH, trong bài viết này chúng tôi khái quát hóa về DHPH như sau: Dạy học phân hóa làmột quan điểm dạy học chủ yếu tập trung vào việc thiết kế kế hoạch bài dạy xuất phát từ tình hình thực tế của HS về đặc điểm cá nhân, tâm sinh lí, nhu cầu, hứng thú, động cơ học tập, nguyện vọng cá nhân, điều kiện hoàn cảnh gia đình,… mà GV tìm ra phương pháp dạy học trên cơ sở tôn trọng sự khác biệt của từng HS nhằm giúp cho cá nhân người học thành công trong suốt quá trình học để đạt được kết quả học tập tốt nhất, sự phát triển tối đa cho từng HS và đảm bảo được tính công bằng, bình đẳng về cơ hội học tập cho người học.. - Dạy học phân hóa có thể thực hiện ở 2 cấp độ:. - Dạy học phân hóa ngoài (cấp vĩ mô): là tổ chức quá trình dạy học phân hóa thông qua cách tổ chức các loại hình trường, lớp khác nhau dành cho các đối tượng HS khác nhau, lên kế hoạch và xây dựng các chương trình giáo dục khác nhau.. - Dạy học phân hóa trong (cấp vi mô): là quá trình dạy học phân hóa được tổ chức trong một tiết học, một lớp học có chú ý đến đặc điểm của từng cá nhân HS,sử dụng những biện pháp phân hóa thích hợp nhưng vẫn dựa trên cùng một chương trình dạy học. - Đây là hình thức phân hóa luôn được cho là cần thiết và là nhiệm vụ của GV trực tiếp giảng dạy trên lớp cũng như của cán bộ quản lí chuyên môn ở các trường phổ thông [2, 5, 6].. - Các con đường thực hiện dạy học phân hóa Dạy học phân hóa theo năng lực. - Dạy học phân hóa theo năng lực chung: GV căn cứ vào kết quả học để phân học sinh vào các lớp có cùng trình độ.. - Dạy học phân hóa theo năng lực riêng: GV tổ chức lớp học gồm các học sinh có cùng năng lực chuyên biệt về một số môn học hoặc từng môn học [4].. - Dạy học phân hóa theo nghề nghiệp tương lai. - Dạy học phân hóa theo hứng thú của học sinh. - Học sinh được lựa chọn lớp, trường theo nguyện vọng và sở trường của bản thân nên có điều kiện nghiên cứu sâu một số môn học mà mình hứng thú [4, 5].. - Nguyên tắc và quy trình thiết kế kế hoạch dạy học phân hóa nhằm phát triển năng lực nhận thức Hóa học cho học sinh. - Trước khi thiết kế kế hoạch dạy học. - Trong khi thiết kế kế hoạch dạy học. - Nguyên tắc 4: Khai thác triệt để và phối hợp tốt các phương pháp dạy học tích cực để kích thích khả năng tư duy của HS.. - Nguyên tắc 7: Kết hợp dạy học toàn lớp, nhóm và cá nhân để tạo ra sự phối hợp nhịp nhàng giữa kinh nghiệm học tập của cả lớp, nhóm và học tập cá nhân.. - Kế hoạch đánh giá học sinh. - Nguyên tắc 8: Sử dụng đánh giá quá trình để theo dõi tiến trình học tập của học sinh.. - Nguyên tắc 10: Chú trọng đánh giá sự tiến bộ của HS so với những thành tích trước đó mà HS có được chứ không phải so sánh với các học sinh khác. - Quy trình tổ chức dạy học phân hóa kiến thức Hóa học được triển khải theo 6 bước Hình 1).. - Hình 1: Quy trình tổ chức dạy học phân hóa. - Kế hoạch dạy học phân hóa theo năng lực dự án học tập “pH và cuộc sống”. - Đối với HS học lực yếu: GV giúp HS tìm hiểu mối liên hệ giữa kiến thức cũ và mới, phân công nhiệm vụ phù hợp với khả năng của HS.. - Phân hóa nhóm đối tượng học. - dạy học. - sự phân hóa. - Phân tích kết quả đánh giá. - Phân hóa nhóm đối tượng học sinh. - Tổ chức buổi báo cáo sản phẩm của nhóm dưới hình thức GAME SHOW trò chơi ô chữ để truyền đạt nội dung kiến thức:. - Tổ chức buổi báo cáo sản phẩm của nhóm dưới hình thức PHÓNG SỰ để truyền đạt nội dung kiến thức.... - Tổ chức buổi báo cáo sản phẩm nhóm dưới hình thức TIỂU PHẨM thể hiện nội dung kiến thức.. - Tổ chức buổi báo cáo sản phẩm của nhóm dưới hình thức TALK SHOW để cung cấp kiến thức cho các bạn học sinh.. - Bước 4, 5: Thiết kế các hoạt động của GV và HS (Bảng 1) Bảng 1: Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học phân hóa. - Hoạt động Hoạt động của GV Hoạt động của HS Sự phân hóa và phát triển NL NT Hóa học Bài lên lớp 1: Lập kế hoạch. - Đưa ra các tiêu chí đánh giá sản phẩm của dự án.. - HĐ 5: Nhận xét, đánh giá. - Bước 6: Đánh giá. - Khi dạy học theo dự án “pH và cuộc sống”, HS được phân hóa trong học tập và có khả năng nâng cao năng lực nhận thức Hóa học thể hiện ở các điểm sau đây:. - Nội dung dự án phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức của HS, vì thế sẽ tạo hứng thú và nhu cầu tìm hiểu kiến thức của HS.. - HS chủ động lên kế hoạch hoàn thành nhiệm vụ, qua đó GV có thể đánh giá được năng lực nhận thức Hóa học và hứng thú học tập của từng HS.. - HS được tham gia đánh giá sản phẩm của nhóm bạn một cách công bằng, từ đó nhận ra những điểm thiếu sót để hoàn chỉnh nội dung kiến thức của bản thân.. - Đánh giá năng lực nhận thức Hóa học của học sinh a. - Đánh giá qua bảng kiểm quan sát. - Bảng kiểm quan sát NLNT Hóa học của HS được xây dựng dựa trên các tiêu chí đánh giá (Bảng 2). - Bảng 2: Tiêu chí đánh giá năng lực nhận thức Tiêu chí. - Xác định kiến thức cần tìm hiểu. - Chưa nhận ra và xác định được kiến thức cần tìm hiểu. - Nhận ra và xác định kiến thức cần tìm hiểu nhưng chưa chính xác. - Nhận ra và xác định kiến thức cần tìm hiểu nhưng chưa đầy đủ. - Nhận ra và xác định được một cách chính xác, đầy đủ kiến thức cần tìm hiểu. - Tái hiện kiến thức có liên quan. - Chưa tái hiện được kiến thức thức có liên quan.. - Tái hiện được kiến thức nhưng không liên quan đến nội dung cần tìm hiểu. - Tái hiện được kiến thức có liên quan nhưng chưa đầy đủ. - Tái hiện được chính xác và đầy đủ kiến thức có liên quan. - Ghi nhớ kiến thức đã học. - Không ghi nhớ được những kiến thức đã học. - Ghi nhớ được các kiến thức đã học nhưng chưa chính xác. - Ghi nhớ được một cách chính xác những nội dung kiến thức đã học.. - Chưa suy luận được các đơn vị kiến thức có liên quan đến nhau. - Có khả năng suy luận nhưng chưa đúng với kiến thức liên quan.. - Vận dụng kiến thức vào thực tiễn. - Chưa vận dụng được kiến thức đã học vào các trường hợp cụ thể. - Vận dụng kiến thức vào thực tiễn nhưng đối với những đối tượng và tình huống quen thuộc.. - Vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở đối tượng và tình huống quen biết nhưng đã bị biến đổi. - Vận dụng kiến thức vào thực tiễn ở đối tượng và tình huống chưa quen biết.. - Bảng kiểm quan sát năng lực nhận thức Hóa học của HS được triển khai trước và sau khi tiến hành dạy thực nghiệm tại các lớp thực nghiệm (TN) và lớp đối chứng (ĐC) sau mỗi bài dạy và quan sát biểu hiện, hành vi của học sinh ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. - Đồ thị 1: Đồ thị mô tả sự tiến bộ NLNT Hóa học của học sinh qua mỗi bài dạy. - Nhận xét: Kết quả tổng hợp cho thấy điểm trung bình quan sát được của học sinh lớp TN trước khi tiến hành các tiết dạy thấp hơn sau khi thực hiện dạy theo hướng phân hóa. - Cụ thể trước khi thực nghiệm hầu hết NLNT Hóa học của các HS mới phát triển ở mức độ đạt.. - Đồ thị 2: Đồ thị mô tả sự tiến bộ NLNT Hóa học của học sinh lớp TN và ĐC. - Nhận xét: So sánh điểm quan sát giữa HS lớp ĐC và lớp TN cho thấy lớp điểm trung bình của HS lớp TN luôn cao hơn lớp ĐC, điều đó đã thể hiện bước đầu tính hiệu quả trong việc phát triển NLNT Hóa học của học sinh thông qua dạy học phân hóa.. - Đánh giá qua bài kiểm tra. - a) Tỉ lệ học sinh yếu kém, trung bình, khá và giỏi. - Do vậy, kết quả thu được đáng tin cậy, điều này một lần nữa chứng tỏ dạy học phân hóa đã đạt hiệu quả trong việc phát triển NLNT Hóa học cho học sinh.. - Nghiên cứu này đã hệ thống hóa cơ sở lý luận của dạy học phân hóa, đưa ra 10 nguyên tắc và quy trình 6 bước để tổ chức dạy học phân hóa thông qua dự án học tập “pH và cuộc sống”. - Các kết quả thực nghiệm sư phạm đã cho thấy việc vận dụng quan điểm dạy học phân hóa nhằm phát triển năng lực nhận thức Hóa học cho học sinh là khả thi và bước đầu mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học Hóa học. - Học sinh yêu thích môn Hóa học hơn và không cảm thấy môn học này khó và trừu tượng, hơn thế nữa dạy học phân hóa cũng giúp học sinh phát huy khả năng khám phá, tìm tòi góp phần nâng cao chất lượng dạy học Hóa học.. - Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong trường THPT môn Hóa, Hà Nội.. - Nguyễn Văn Đản (2007), Quan niệm về phân hóa giáo dục và nguyên tắc phân hóa, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Phân hoá giáo dục phổ thông, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.. - Lê Hoàng (2012), Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa ở trường trung học phổ thông Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.. - Phạm Quang Huân (2007), Những căn cứ khoa học và các phương thức thực hiện phân hóa giáo dục, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Phân hoá giáo dục phổ thông, Trường ĐHSP Hà Nội.. - Đặng Thành Hưng Cơ sở sư phạm của dạy học phân hóa", Tạp chí Khoa học Giáo dục.. - Lê Kim Long, Nguyễn Thị Kim Thành (2017), Phương pháp dạy học Hóa học ở trường phổ thông, NXB ĐHQG Hà Nội, Hà Nội.
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt