- SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 11 – TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC. - NGHIÊN CỨU CHO HỌC SINH. - LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC. - LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học. - 1.1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. - Nghiên cứu ở nước ngoài. - Nghiên cứu ở Việt Nam. - Năng lực nghiên cứu. - Thí nghiệm. - SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 11 – THPT NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU CHO HỌC SINH. - Đặc điểm nội dung của chương trình Sinh học 11 THPT. - Mục tiêu của chương trình Sinh học 11 THPT [20. - Nội dung của chương trình Sinh học 11 THPT. - Những chủ đề trong Sinh học 11 cần sử dụng thí nghiệm. - Sử dụng TN nhằm phát triển năng lực nghiên cứu trong day học Sinh học 11- THPT. - Nguyên tắc sử dụng thí nghiệm trong dạy học Sinh học lớp 11 trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Quy trình sử dụng thí nghiệm trong dạy học Sinh học lớp 11 trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Các biện pháp sử dụng thí nghiệm nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Một số thí nghiệm có thể được sử dụng trong dạy học Sinh học 11-. - Một số giáo án dạy học Sinh học 11 có sử dụng thí nghiệm để phát triển NLNC cho học sinh. - Xuất phát từ yêu cầu đổi mới mục tiêu giáo dục: chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực. - Trong khoa học giáo dục thì chương trình dạy học mang tính “hàn lâm, kinh viện” còn được gọi là giáo dục “định hướng nội dung”. - Đặc điểm cơ bản của giáo dục định hướng nội dung là chú trọng việc truyền thụ hệ thống tri thức khoa học theo các môn học đã được quy định trong chương trình dạy học. - Chương trình giáo dục nặng về thi cử, vì vậy mục đích, động cơ học tập chính của học sinh không phải là để phát triển năng lực, tư duy mà là để vượt qua các kỳ thi. - Học sinh học tập với phương châm thi gì học nấy, nên chỉ chú trọng vào nội dung thường gặp trong các kỳ thi mà không chú ý rèn luyện năng lực tư duy sáng tạo, năng lực thực hành và giải quyết vấn đề, chưa gắn bó chặt chẽ với thực tiễn phát triển kinh tế-xã hội cũng như nhu cầu của người học. - chưa gắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học - công nghệ và triển khai ứng dụng.. - Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. - Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối. - sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. - đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, coi trọng cả kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra đánh giá trong quá trình học tập để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục” [22].. - Vấn đề phát triển năng lực cho học sinh là một yêu cầu không thể thiếu trong việc phát triển chương trình giáo dục phổ thông. - Dạy học phát triển năng lực cho học sinh hiện nay đang trở thành vấn đề cấp bách nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. - Dạy học phát triển năng lực nhấn mạnh vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức.. - Xuất phát từ vai trò thí nghiệm trong dạy học sinh học. - Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm,vì vậy việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học các bài sinh học là một biện pháp quan trọng nâng cao chất lượng dạy và học. - “Thí nghiệm góp phần làm cho học sinh huy động được cách học tích cực, gây hứng thú học tập cho HS, kiến thức thu được chắc chắn và sâu sắc. - Thí nghiệm giúp làm sáng tỏ lý thuyết, khơi dạy tính tò mò khoa học cho HS, rèn luyện kỹ năng thực hành, nghiên cứu khoa học, thói quen giải quyết vấn đề bằng khoa học” [5]. - Với đổi mới mục tiêu dạy học là chuyển từ dạy chú trọng đến truyền đạt nội dung sang đào tạo năng lực, thì sử dụng thí nghiệm có cơ hội tốt trong việc rèn luyện kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, người học được rèn luyện từ khâu lập kế hoạch thực hiện, thu thập số liệu, xử lý và viết báo cáo tổng kết. - do vậy người học được đặt vào vị trí người nghiên cứu.. - Xuất phát từ thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học 11 hiện nay. - Qua thăm dò, điều tra thực trạng của vấn đề sử dụng thí nghiệm và dạy học phát triển năng lực nghiên cứu cho HS ở các trường THPT hiện nay cho thấy còn nhiều hạn chế. - Phần lớn giáo viên còn hạn chế về cách sử dụng thí nghiệm để tổ chức học sinh học tập , đặc biệt sử dụng thí nghiệm để phát triển năng lực nghiên cứu. - Vì vậy chúng tôi lựa chọn và nghiên cứu đề tài:“Sử dụng thí nghiệm trong dạy học Sinh học 11 – Trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho học sinh. - Mục đích nghiên cứu. - Xác định được biện pháp sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học 11 nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho học sinh. - Nhiệm vụ nghiên cứu. - Xây dựng cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu. - Xác định thực trạng sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học 11 hiện nay. - Phân tích cấu trúc nội dung kiến thức chương trình sinh học 11 THPT để làm cơ sở cho việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học 11. - 3.4 .Xây dựng nguyên tắc,qui trình, biện pháp sử dụng thí nghiệm nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS trong dạy học sinh học 11 – THPT. - 3.5.Thiết kế một số giáo án thuộc chương trình SH 11 có sử dụng thí nghiệm nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Thực nghiệm sư phạm để chứng minh giả thuyết của đề tài 4.Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu. - Biện pháp sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học 11nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - 4.2.Khách thể nghiên cứu. - Quá trình dạy học sinh học 11 - THPT 5.Vấn đề nghiên cứu. - Đề tài tập trung vào nghiên cứu vấn đề cơ bản sau:. - Thí nghiệm sinh học được sử dụng như thế nào trong dạy học sinh học 11 - THPT để phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Năng lực nghiên cứu của HS được phát triển nếu thí nghiệm được dùng như phương pháp nghiên cứu sinh học trong dạy học sinh học 11 – THPT 7.Giới hạn nghiên cứu. - Trong luận văn này chỉ tập trung sử dụng thí nghiệm trong dạy học phần cơ thể thực vật. - Phát triển lí luận về sử dụng thí nghiệm trong dạy học sinh học để phát triển năng lực nghiên cứu cho HS. - Kết quả nghiên cứu có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo để giáo viên sử dụng phát triển năng lực nghiên cứu cho HS ở các trường THPT.. - 9.Phƣơng pháp nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. - Nghiên cứu các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài để làm cơ sở lý luận cho đề tài.. - Xác định thực trạng sử dụng TN trong dạy học Sinh học ở trường THPT hiện nay.. - Chƣơng 2.Sử dụng thí nghiệm nhằm phát triển năng lực nghiên cứu cho học sinh trong dạy học sinh học 11 THPT. - 1.1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. - Những nghiên cứu về năng lực. - Tác giả Weitnert cho rằng năng lực là những khả năng và kĩ xảo học được hoặc sẵn có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng như sự sẵn sàng về động cơ, xã hội,…và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình huống linh hoạt. - Song song với việc hoàn thiện khái niệm về năng lực, khái niệm giáo dục dựa vào năng lực (Competence-based education) cũng nhận được sự quan tâm mạnh mẽ từ những năm 1960-1970. - Nhiều quốc gia, nhiều tổ chức đã hướng tới thiết kế các chương trình giáo dục dựa vào năng lực trong đó chú trọng xây dựng chương trình, mục tiêu, phương pháp thực hiện cũng như cách đánh giá kết quả người học, điển hình ở Hoa Kỳ, Đức, Anh, Ôxtrâylia[8]...Tổ chức các nước kinh tế phát triển OECD (2002). - cũng đã thực hiện một nghiên cứu bài bản về các năng lực cần đạt của HS phổ thông trong thời kỳ kinh tế tri thức. - Trong chiến lược chương trình quốc tế về đánh giá HS (PISA) đã đưa ra những quan điểm giáo dục phát triển năng lực, nhưng chủ yếu tập trung vào việc xây dựng, thiết kế các bài kiểm tra đánh giá, từ đó đánh giá được năng lực của HS ở mỗi quốc gia và làm cơ sở để điều chỉnh quá trình dạy và học. - Việc đánh giá năng lực của người học cũng được làm sáng tỏ hơn trong “Nghiên cứu đánh giá trong giáo dục” (2006) của nhóm tác giả Liesbeth K.J. - Lịch sử nghiên cứu về sử dụng thí nghiệm trong dạy học. - Ở nhiều nước tiên tiến như: Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Hà Lan…đã sử dụng thí nghiệm vào dạy học từ đầu thế kỉ XX và rất phát triển từ nửa sau của thế kỉ này. - Ở Pháp, vào những năm đã có nhiều trường sử dụng phương pháp thực hành thí nghiệm trong dạy học và được xem là phương pháp trọng tâm của các môn khoa học tự nhiên ở các trường trung học. - Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành (1996), Lí luận dạy học Sinh học.. - Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Sách giáo khoa Sinh Học 11. - Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Sách giáo viên Sinh Học 11, Nxb Giáo dục.. - Chuyên đề tổ chức hoạt động học tập trong dạy học sinh học ở trƣờng phổ thông (2006). - Nguyễn Cƣơng (2007), Phương pháp dạy học Hoá học ở trường phổ thông và đại học . - Nguyễn Văn Cƣờng và Bernd Meier (2011), Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT. - Vũ Cao Đàm (1995), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. - Đỗ Ngọc Đạt (2000), Bài giảng lý luận dạy học hiện đại. - Trịnh Nguyên Giao, Trần Bá Hoành (2007), Đại cương phương pháp dạy học Sinh học. - Trần Bá Hoành (2007), Đổi mới phương pháp dạy học chương trình và sách giáo khoa. - Đặng Thành Hƣng (2001), Dạy học hiện đại - lý luận, biện pháp, kỹ thuật. - Ngô Văn Hƣng (Chủ biên), Lê Hồng Điệp, Nguyễn Thị Hồng Liên (2009), Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng trong chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học lớp 11. - Nguyễn Thị Liên (2004), “Khai thác và sử dụng bài tập thí nghiệm nhằm phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh trong dạy học phần quang học lớp 7 THCS”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học. - Lê Nguyên Long(2002), Thử đi tìm phương pháp dạy học hiệu quả. - Phan Văn Nghĩa ( 2013), Phát triển năng lực học tập cho học sinh bằng sử dụng bài tập nghiên cứu trong dạy học phần bẩy Sinh thái học – Sinh học 12 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học ( Bộ môn Sinh học)Trường Đại học Giáo Dục Hà Nội.. - Đào Nhƣ Phú (1998), Thí nghiệm thực hành sinh học ở trường THPT.. - Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hƣớng phát triển năng lực môn hóa học, cấp trung học phổ thông(2014). - Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hƣớng phát triển năng lực môn Sinh học, cấp trung học phổ thông (2014). - Nguyễn Thị Phƣơng Thuý (2013), Hình thành phương pháp nghiên cứu khoa học cho học sinh trong dạy học chương cảm ứng sinh học 11 THPT.. - Lê Đình Trung, Nguyễn Đức Thành, Trịnh Nguyên Giao (2010), Dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Sinh học lớp 11. - Đỗ Thành Trung,( 2010), Hình thành năng lực dạy học thực hành Sinh học ở THPT cho sinh viên sư phạm các trường Đại học. - Thái Duy Tuyên (2008), Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới.. - Xavier Roegiers (1996), Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển năng lực ở nhà trường